Maymun çiçeği virüsü telaşı yaşanırken, Türkiye’de de hadise sayısı yükseliyor. Yapılan araştırmaya nazaran, maymun çiçeğine maruz kalan bireylerde, viral enfeksiyonla ilgili olmayan ve daha evvel bilinmeyen belirtiler görülmeye başlandı. Araştırmacılar, rektal ağrı ve peniste şişme(ödem) üzere yeni belirtiler görülmeye başladığını duyurdu. Maymun çiçeği hastalığı belirtileri ortasında baş ağrısı ateş, kırıklık, halsizlik ve daha sonra döküntüler yer alıyor.
Bir müddettir tüm dünyada maymun çiçeği virüsü tasası yaşanırken, Dünya Sıhhat Örgütü, Türkiye de dahil olmak üzere onlarca ülkede görülen maymun çiçeği salgınına yönelik “küresel acil durum” ilan etmişti. Virüsünün kuluçka müddetinin 5 günle 21 gün ortasında olduğu öngörülüyor. Avrupa’da tesirini sürdüren maymun çiçeği hastalığı Türkiye’de 5 şahısta görüldü.
MAYMUN ÇİÇEĞİ BELİRTİLERİ NELER?
Hastalık, klinik olarak, ateş, halsizlik, yaygın kas ağrısı, deri döküntüleri ve büyümüş lenf bezleri ile kendini gösteriyor. 1980 yılında, aşı ile dünya çapında ortadan kaldırılan çiçek hastalığı virüsüyle tıpkı aileden gelen bir DNA virüsüdür. Maymun çiçeği ile suçiçeği virüsünün döküntüleri birbirine emsal fakat bedendeki yerleşimleri, hastalığın seyri birbirinden farklıdır. Çiçek virüsü aşı sayesinde yıllardır görülmüyor. Maymun çiçeği virüsünde lenf bezlerinin şişmesi bu hastalığı başkalarından ayırıyor. Kuluçka devri, yani bulaştıktan sonra belirtilerin görülmeye başlama mühleti 7-14 gündür. Döküntü ise ateşin başlamasından 1-3 gün sonra başlıyor. Döküntüler gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Lezyonlar, düz bir kızarıklık formunda başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül); akabinde içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, çoklukla 2-4 hafta sürer ve bizatihi düzgünleşir.
Maymun çiçeği virüsünün vücudun farklı bölgelerinde oluşan kimi semptomları bulunmaktadır. Birinci tespit edilen semptomlar ortasında yüksek ateş, baş ağrısı, sırt ağrısı, kas ağrısı ve şişlik öne çıkıyor.
Ateş arttıkça bedende bir kızarıklık ve kaşıntı oluşmaya başlıyor. Bu genelde yüzde başlıyor ve daha sonra bedenin diğer noktalarına ulaşıyor. Genelde avuç içinde ve ayakların tabanlarında yaygın bir formda ortaya çıkıyor. Kaşıntı çok derecede rahatsız edici ya da acı verici olabiliyor. Öte yandan bu kaşıntı süreci geçtikten sonra ayak tabanları ve avuç içindeki yaralar kabuk bağlıyor ve geçiyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİNDE YENİ BELİRTİLER
İngiltere’nin esaslı tıp mecmualarından British Medical Journal’da (BMJ) yayınlanan bir araştırmaya nazaran, son global salgın sırasında maymun çiçeğine maruz kalan bireylerde, viral enfeksiyonla ilgili olmayan yeni ve daha evvel bilinmeyen semptomlar görülmeye başlandı.
Fiziksel temas ve cinsel yolla bulaştığı belirtilen maymun çiçeği hastalığıyla ilgili araştırmacılar, rektal ağrı ve peniste şişme(ödem) üzere yeni semptomların görülmeye başladığını duyurdu.
Mayıs ve Temmuz 2022 ortasında İngiltere’deki bir hastanede 197 maymun çiçeği hastası üzerinde yapılan araştırmalarda; 71 hastanın anüs, rektum yahut bağırsak yolunun alt kısmında ağrı yahut rahatsızlık yaşadığı, 33 hastada şiddetli boğaz ağrısı görüldüğü, 31 hastanın penisinde şişme ve ödem oluştuğu, 27’sinde oral lezyonlar saptandığı ve 22 kişinin göğüs bölgesinde kist tespit edildiği belirtildi.
Hastaların birçoklarında ise tipik maymun çiçeği semptomları olan ateş, lenflerin şişmesi ve kas ağrıları saptandı.
Uzmanlar, bilhassa penis büyümesi ve rektal ağrı yaşayan bireylerin acil olarak hastaneye başvurması gerektiğini belirtti. Birtakım şahıslarda derideki döküntüler çıkmadan evvel bu semptomların ortaya çıkmaya başladığına dikkat çekildi.
ÖLÜMCÜL OLABİLİYOR
İlk olarak 1970’lerde Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde insanlarda görülen virüs, son 10 yılda Afrika’nın batısında büyük artış gösterdi. Hastalık, birinci yüzde ve bedenin geri kalanında deri döküntüleriyle kendini gösteriyor, ayrıyeten ateş ve baş ağrısı üzere semptomlara neden oluyor.
Çiçek hastalığı ile birebir virüs ailesinden gelen maymun çiçeği virüsü, daha az ölümcül olsa da iki tipinden biri olan Kongo varyantında vefat oranı yüzde 10’u bulabiliyor.
MAYMUN ÇİÇEĞİ TÜRKİYE’DE GÖRÜLDÜ MÜ?
Sağlık Bakanı Koca, dün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında gerçekleştirilen Kabine Toplantısı sonrası basın mensuplarının sorularını yanıtladı.
Bakan Koca, Türkiye’deki maymun çiçeği olaylarına ait, şöyle konuştu:
*Şu ana kadar ülkemizde 5 maymun çiçeği virüsü hastası tespit edildi. Bu 5 hastaya filyasyon yapıldı ve yakın etrafı izole edildi. 4 hastamız büsbütün güzelleşti ve taburcu edildi.
*1 hastamız ise izolasyonda. Sıhhat durumları düzgün, hiç bir sorun yok. Ülkemizde sık görülmemesinin temel nedeni, kapalı ortamda çok yakın ve uzun vadeli temasla bulaşmasıdır.
*Ülkemiz açısından bir endemi ya da global manada bir pandemi riski taşımamaktadır.
MAYMUN ÇİÇEĞİ NEDİR?
Maymun çiçeği hastalığı ile tıpkı virüs ailesinden gelen ender bir hastalıktır. CDC’ye nazaran virüs birinci olarak 1958’de araştırma maymunlarının kolonilerinde keşfedildi.
Virüsün beşerdeki birinci olayı 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde tespit edildi. CDC, bugün birçok maymun çiçeği enfeksiyonlarının hala orada meydana geldiğini, lakin hastalığın başka birtakım orta ve batı Afrika ülkelerinde de bildirildiğini söyledi.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NASIL BULAŞIR?
Enfekte hayvandan insanlara ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve beden sıvılarıyla yahut etiyle temas, lezyonlara direkt temas yahut tüm bunlarla kirlenmiş cansız gereçten temasla bulaşır. Beşerden beşere bulaşma ise büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla olur. Büyük damlacıklar uzak aralıklara gidemediğinden beşerden beşere bulaşma için uzun periyodik ve yakın temas gerekir. Bu da Covid-19’a emsal büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Bulaşma yakın temas ve damlacıklarla olduğundan kesin olmamakla birlikte cinsel yolla bulaşın da olduğu düşünülmektedir. Son görülen hadiselerin bir kısmının bu yolla bulaştığı bildirilmiştir.
Afrika dışında son 50 yılda yaşanan en büyük salgın olan hastalığın nasıl bulaştığını da DSÖ yetkilileri açıkladı. Dünya Sıhhat Örgütü’nün yayılan hastalıklar ünitesinden sorumlu yöneticisi Maria Van Kerkhove, “Bulaşma nitekim deriden deriye temas ile bulaşıyor. Şu ana kadar hastalık bulaşanlar bu durumu hafif atlatıyor” dedi.
NE KADAR ÖLÜMCÜL?
Bilim insanlarının geçmişte yaptıkları açıklamalara nazaran maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığına benziyor ve genelde hafif geçiyor. Hastalık birkaç hafta içerisinde kendi kendine büsbütün geçebilirken buna karşılık birtakım durumlarda çok ağır geçebiliyor. Batı Afrika’da bu hastalığın vefata sebebiyet verdiğine dair kayıtlar mevcut.
MAYMUN ÇİÇEĞİ TEDAVİSİ NEDİR?
Herhangi bir salgının önüne geçmek için, aşı yapılması değerli bir adım. Çiçek hastalığına karşı geliştirilen aşıların maymun çiçeğine karşı yüzde 85 müdafaa sağladığı da biliniyor.
Öte yandan antiviral ilaçların da tesirinin olduğu aktarıldı.
SALGINA YOL AÇAR MI?
Maymun çiçeği virüsünün belirti göstermesi bir avantaj. Belirtiler ortaya çıktığında hastalar izole edileceğinden Covid-19 üzere büyük salgınlar yapamayacağı öngörülüyor.
Vakaların yüzde 99.5’i erkek
Bu virüsün hala pandemik virüs olarak bulaşı devam eden Covid-19 virüsü ile bağlantısı yoktur. Son salgın olayların yüzde 99.5’unun erkek olduğunu göstermiş. Ve yeniden birden fazla olay immün yetmezliği olan hastalar. Yüzde 30 kadarı da HIV olumlu. 2022 salgını daha çok eşcinsel erkeklerde görüldüğü ve yakın lezyonların ciltten temas ve cinsel temasla bulaştığı gösterilmiş, klasik bilgilerde maymun çiçeğinin cinsel temasla bulaşmadığı bilinirken bu son salgın cinsel temasla da bulaştığını da gösterdi.
Nasıl korunmalı?
Öncelikle bu hastalığın hayat kaybı oranının çok yüksek bir hastalık olmadığının bilinmesi gerekiyor. Lakin bununla birlikte toplum sıhhatini tehdit etmeye başlaması ve Türkiye’de de bir olaya teşhis konduğu için korunma prosedürlerini bilmek ve uygulamak değerli. Öncelikle teşhis konulmuş bireylerle yakın temastan kaçınılması gerekiyor. Hastanın lezyonlarına temas etmemek, kesinlikle esirgeyici ekipman kullanmak ve hastanın lezyonlarıyla temas etmiş her türlü yüzeyden de eldiven ya da kıyafetlerle uzak durmak ve dezenfeksiyon uygulamak gerekiyor.