Prof. Dr. İlber Ortaylı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı öncesi Halk TV’de İsmail Küçükkaya ile Yeni Bir Sabah‘ın konuğu oldu.
Cumhuriyet’in 100’üncü yılına ait bir hazırlık olmadığını söyleyen Ortaylı, “100. yıl şenliklerini vatandaş, mahalle, köy olarak kendiniz tertiplemeye, geliştirmeye bakın. Buna ben kıymet veriyorum” dedi.
Ortaylı’nın satırbaşları şöyle:
Ümit bulmazsa ortalıkta gidecek. Bende gitmeyin diyorum lakin bir yerde de adamın yarasına tuz döküyorsun. Onun için konuşmuyorum artık. Ne yapacak adam?
Yarın 99 yıl oluyor. 100’üncü yıla hiçbir önemli hazırlık görmüyorum. Seminer, kongre görmüyorum. Akademik dünya felaket. Son günde tekrar ararlar adamı 100. yıl için ne diyorsunuz diye. Halbuki buranın da hazırlık yapması gerekir. Habercilik olarak da bu bölümün hazırlık olması gerekir. Ne bir marş, ne bir yarış açıldığını duydum. 100. yıl gelip gelecek. Olur olmaz laflar söylenecek, merasimler yapılacak ancak bu toplum, eski bir devlet bunların Cumhuriyet’i bu türlü Londra’da kurulmadı. Burası üç günlük bir memleket değil. Bir Cumhuriyet’in 100’üncü yılı çok değerli bir şey. Saltanat denen uzun bir kurumun ortadan kalkışının bu Kasım’da 100. yılındayız. Hani nerede bir şey var mı bir hazırlık? ‘100. yılda ne olmuşuz ki halimize bak’ diyor kimi. Bu ebedi zırlamadır. Bir insanın, bir toplumun geleceğe bakması için sık sık bilanço yapması gerekir. Alışılmış gençliğimizin durumu çok acıklı. Çok yetenekli insan var lakin korkarım ki biz bunları kaybedeceğiz. Türkiye tarihte birinci kez kitlesel göç yaşayan bir ülke değil. Durduk yere yetiştirdiğimiz elemanları yolluyoruz. Bu feci bir şey, bunu nasıl hazmediyor bir cemiyet anlamıyorum. Bu nasıl telafi edilir bilmiyorum. Gidiyor beşerler ve gelmiyor. Bunlar bir lobi de oluşturmuyor. Tahsilli ve ayakta duran beşerler egoist olur. Toplumsal aktiviteleri olmaz. Biz insan yetiştirip onu kaybetmekle mükellef bir Cumhuriyetiz.
Sağlık alanında göz yaşartıcı muvaffakiyetler kazanmış bu insanların ideolojik donanımdan ve halinden geliyor. İnanılmaz sonuçlar sağlanmış salgın hastalıklar konusunda falan. İkincisi eğitim. Okuma yazma var. İnsanların ideolojik donanımına bak… Bu türlü bir yapı.
Olmadık şeyler okunuyor, çevriliyor. Bu nesille baş edilmez ve bunlar beğenmez mevcudu. Beğenmemekte de çok haklılar. Artık patırtı, gürültü çıkarmadan ıslahat vakti gelmiştir. Herkes yerini bilmeli.
Türkiye’de eğitimde kabiliyetli çocukları kesinlikle bulup çıkarma kapasitesi kuruldu. Balıkesir Öğretmen Okulu dediğin vakit bugünkünü cebinden çıkarır. Harikulade yetiştirmişler. Bu türlü beşerler yetişmiş. Lisan Tarih’te, Fen fakültesinde okumuş Avrupa’ya gönderilmiş.
Karamsarlıkla bir yere gitmezsin, kafayı yersin yalnızca gerek da yok. Sağa sola bakıp sabah akşam şikayet etmek kasaba münevverlerine has bir hastalıktır. Kasabada yaşamak zorunda değiliz. Türkiye’de köyler tükendi maalesef. Köyün Türk toplumuna vereceği canlılıkla titreme var. Sorunlar var. Köylülükten uzaklaştırma var. İngiltere sopayla yapmış bunu vaktinde biz edepsiz düzeneklerle yaptık. Her köyün çocuğu sabahın köründe kalkıp komşu köye otomobille gitmek zorunda değil. ‘Sekiz talebesi varmış’ diyorlar. İsterse dört olsun. Dört çocuğu bir öğretmenin okutması lüksü sırf saraya mı mahsus bir şey? Her yerde olur. Köy dediğin şeyi diriltmek lazım.
Kasabalılık hiçbir işe yaramaz. Ne topraktan, ne havadan sudan anlar. Kasaba olmaz. Kasabanın dominant olduğu bir toplumda büyük problemler vardır. Bu türlü metropolleri düzeltmek lazım. İstanbul üzere standartların üçüncü dünya ülkelerinin çok üstünde olduğu bir kentte eriyor, dayanamıyor. Zira burada merdiven altı sanayi var. Minimum fiyatla İstanbul’da geçinilmez.
100. yıl şenliklerini vatandaş, mahalle, köy olarak kendiniz tertiplemeye, geliştirmeye bakın. Buna ben değer veriyorum.