Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağında 14 Ekim Cuma günü saat 18:10 sularında grizu patlaması yaşandı. Patlamada 41 madenci hayatını kaybetti. Patlama, madendeki personel sıhhati ve iş güvenliği tedbirlerini gündeme getirdi. Maden alanındaki ‘İş Sıhhati Müdafaa (ATT) İşçi Odası’nı patlamadan 13 saat 50 dakika sonra görüntülendi. Odada bir sedye, bir masa ve bir kanepenin yanı sıra steteskop ve ilaçlar olduğu görüldü. Ayrıyeten odada bir de lavabo bulunuyor.
TTB Personel Sıhhati ve İşyeri Hekimliği Kurul üyesi Bülent Aslanhan, odaya ait manzaralar üzerinden yaptığı yorumda şunları söyledi:
“Düzensiz bir işçi odası manzarası ile sıhhat hizmeti sunulan ünite ortasında önemli farklar olduğu açıktır. İş yeri sıhhat ünitesinde bulunması gereken en minimum yasal mevzuata uygun donanım -oksijen tüpü, acil durum seti, soğuk uygulama ve duş vs.- bulunmamaktadır. Şayet bu oda iş yeri sıhhat hizmetlerinin sunulduğu oda ise durum nitekim çok acıdır. Bu odanın mevcut hali bile, işletmenin iş sıhhati, iş güvenliği hizmetlerine bakışının ne kadar bedelsiz olduğunu gözler önüne sermektedir.”
Aslanhan, madenlerdeki sıhhat merkezlerinde bulunması gereken standartlara atıf yaparak, Amasra’daki madene ait soruları ise şöyle açıkladı:
“Acil durum:
Risk kıymetlendirme: İş yeri sıhhat ünitesi, çalışma ortamlarındaki mesleksel sıhhat risklerini değerlendirebilmek hedefiyle risk kıymetlendirme çalışmalarına katılmakta mıdır? İş yeri sıhhat ünitesi çalışanları, tehlike tanımlama ve risk kıymetlendirme konusunda ve risk kıymetlendirme sistemleri konusunda eğitim alınmış mıdır? İşe ve bireye özel riskler tanımlanıp sınıflandırılmış mıdır? Yazılı olarak hudutları belirlenmiş bir prosedür oluşturulmuş mudur?
Mesleki mazuriyet değerlendirmesi yapıldı mı: Mesleksel maruziyetlerin kıymetlendirilmesi, sınıflandırılması hedefiyle ortam ölçümleri yapılmış mıdır? Sonuçlarına nazaran ne cins aksiyonlar alınmıştır? Sıhhat çalışanı tarafından farklı iş-operasyon alanları, sıhhat riskleri dikkate alınarak farklı periyodlarla ziyaret edilmekte midir? Saha ziyaret-inceleme planı bulunmakta mıdır? İş yeri sıhhat ünitesine gelen şikayetlerle yapılan iş ve çalışma yerinin şartları ortasında münasebet kurulmasını kolaylaştıracak sistematik bir sınıflandırma, tanımlama kayıt nizamı kullanılmakta mıdır?
İşe giriş ve periyodik muayeneler: İşe, emekçiye, alana nazaran planlanmış risk odaklı bir sıhhat nezaret yapılanması mevcut mudur? İşe giriş muayenesi sırasında tüm çalışanlara standart olarak birebir test ve muayene protokolü tıpkı sıklıkta uygulanmakta mıdır? Tüm çalışanlara odyometri, spirometri, EKG, tam kan sayımı, kimi mikrobiyolojik ve biyokimyasal tetkikler yapılmakta ve akciğer grafisi çekilmekte midir? Periyodik olarak bu denetimler her yıl yapılmakta mıdır? İş yeri tabibi, iş değişikliği muayenesi yapmakta mıdır? Gerekli gördüğü personeller için bir iş değişikliği prosedürü kullanmakta mıdır?
İş yeri hijyeni: Yemekhaneler, duşlar, soyunma odaları, tuvaletler nizamlı denetlenmekte midir? Besin güvenliği ile ilgili olarak inceleme yapılmakta mıdır? Sistematik bir kontrol evrakı var mıdır? Musluk sularının periyodik olarak bakteriyolojik ve kimyasal tahlil sonuçları var mıdır? İşletme içinde sıhhati geliştirici bir faaliyet var mıdır? Kronik hastalıklara yönelik bir plan var mıdır?”
TTB ve TMMOB’dan oluşan bağımsız heyet incelemeli
Aslanhan, madende Türk Tabipleri Birliği ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği tarafından oluşturulacak bağımsız bir heyetin inceleme yapması, bilgi ve bulguların bu heyetle paylaşılması gerektiğini kaydederek, bu heyetin dikkate alacağı konuları şöyle sıraladı:
“İş yeri sıhhat ünitesinin fizikî, işçi ve nitelik istikametinden yeterliliğinin araştırılması.
İş yeri sıhhat ünitesinin işletmedeki üretim süreçlerine ve ilgili öbür alanlara yönelik yapılandırılmış prosedür, talimat ve süreci tanımlayan başka rehber dokümanlarının varlığının araştırılması ve uygunluğunun incelenmesi.
Yürütülen faaliyetlerin uygunluğunun yasal gereklilikler açısından kıymetlendirilmesi.
Bu faaliyetlerin iş yeri-madenin bünyesinde yayılımının ve aktifliğinin kıymetlendirilmesi.
Faaliyetlerinin gerçekleştirildiğinin ve aktifliğinin, örnekleme ile kayıtlar incelenerek doğrulanması.
Ölçüm, test ve gibisi usullerin metot, ekipman ve dönem olarak uygunluklarının kıymetlendirilmesi.
Sahada örnekleme metodu ile çalışanlarla görüşerek, sıhhat servisi hizmetlerinin yayılımının doğrulanması.
Veri ve trendlerin tahlil edilmesi, süreçlerin sonuçlarının kullanımı ve düzeltici ve önleyici faaliyetlerin aktifliğinin incelenmesi.
Sağlık servisi faaliyetlerinin, yürütülen çalışmaların sonuçların ve düzeltici/önleyici faaliyetlerin öteki idare sistem ve süreçleri ile entegrasyonunun incelenmesi.”
Bakan Dönmez’in iş yeri doktorundan bahsetmemesi dikkat çekmişti
Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’daki maden faciası hakkında TBMM Genel Kurulu’nda evvelki gün milletvekillerine bilgi vermişti. Bakan Dönmez, madendeki emekçi sıhhati ve iş güvenliği tedbirlerinden bahsederken iş yeri doktoru hakkında bir değerlenmede bulunmaması dikkat çekmişti. Bakan Dönmez, şunları söylemişti:
“TTK’nın 2010’dan bu yana yaptığı 677 milyon liralık yatırımın yüzde 33’ü iş güvenliğine ayrılmıştır. TTK’nın 5 müessesinden en küçüğü olan Amasra müessesine ise birebir yıllar ortasında 77 milyon liralık yatırım yapılmıştır. Bu da yüzde 40’a tekabül etmektedir. İlgili yönetmeliğe nazaran her 250 çalışana bir iş sıhhati ve güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra kurumumuzda 580 çalışanımıza 16 iş sıhhati ve güvenliği uzmanı görevlendirilmiştir. Diğer bir söz ile her 37 madencimize bir iş sıhhati ve güvenliği uzmanı düşmektedir. İş sıhhati ve güvenliği mevzuatı marifetiyle çalışma alanlarındaki bütün iş ve süreç basamaklarının risklerinin iş güvenliği uzmanlarınca kıymetlendirilmesi zaruriliği getirilmiştir ve bu kurumda çalışmalar da bu düzenlemelere nazaran yapılmaktadır.”