Ahmet Ümit en güzel romancılarımızdan… Yapıtları dünyada 34 lisana çevrildi. Başkomiser Nevzat’ın yaratıcısı… Beyoğlu’nun En Hoş Ağabeyi, Sis ve Gece, Elveda Hoş Vatanım üzere birçok yapıta imza atan Ahmet Ümit bir aşk masalıyla çıktı karşımıza…
Neden polisiyeden aşka çevirdi rotasını?
Neden aşkı bir masal olarak anlatmayı tercih etti.. imkânlı aşk var mı.. aldatmak ne söz ediyor?
“Çok seviyordum, öldürdüm” kelamı ne kadar gerçek, bu ülkede neden erkekler bayanları öldürüyor?
Ve elbette sansür yasası…
Susacak mıyız, Ahmet Ümit maddeyle susar mı?
Konuştuk…
-Başkomiser Nevzat’ı dinlendiriyorsunuz sanırım… Bu sefer bir masal ile karşımızdasınız… Ve aşkı anlatıyorsunuz, nasıl karar verdiniz?
Aslında daha evvelce yazdığım iki masal kitabım var. Masal yazmayı seviyorum, zira beni, yine çocukluğuma götürüyor. Annem çok yeterli bir masal anlatıcısıydı. Ne yazık ki onu yıllar evvel kaybettim. Masal yazdığım vakitlerde onunla tekrar buluşuyorum. Yazarken manevi varlığını daima yanımda hissediyorum. Size abartılı gelecek, ancak inanın sesini duyar üzere oluyorum: “Ahmet o denli yazma, bak burayı çok abartmışsın, burası biraz zayıf kalmış, şu şehzadeyi daha detaylı anlat” diye sesleniyor. Yani masal yazmak, vakitte seyahat yapmaya benziyor, eşsiz bir tecrübe.
Aşkı anlatmanın en düzgün yöntemlerinden biri masaldır
– Neden romanla değil de masalla anlatma yolunu seçtiniz?
Çünkü aşk da masal üzere sınırsız bir hayal gücüne dayanır. Bir insanı seçeriz ve ona dünyanın bütün olumlu özelliklerini yükleriz. O hem en güzel, hem en yavuz, hem en dürüst, hem en nazik, hem en fedekar olandır. Bu türlü hissederiz, ancak elbette bu türlü değildir. Bunların hepsi lakin destan kahramanlarında görülebilir, gerçek hayatta bu türlü biri yoktur. Ancak biz bu türlü olduğuna inanırız. Evet, aşk hakikate değil, hayale dayanır. Bu nedenle edebiyatta aşkı anlatmanın en güzel prosedürlerinden biri de masalla anlatmaktır. Kelamlı ve yazılı kültürümüzde bu kadar çok masal olmasının nedeni de budur: Ferhat ile Tatlı, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Tahir ile Zühre üzere klasikleşmiş masalları hatırlayalım. Aşk, tanımlamak istersek, onu en âlâ anlatan sözcük masaldır.
Tutku benliğimizi ele geçirir
– Aşk kalıcı mıdır, süreksiz mi?
Aşk ağırlaşmış sevgidir. Fakat sevgiden farkını, benliğimizi akıl yerine tutkunun yönetmesidir. Evet, aşk demek benliğimizin tutkumuz tarafından ele geçirilmesidir. Sevgiden çok daha şiddetlidir, yıkıcıdır, tesirlidir ve daha kötücüldür. Âlâ tarafı süreksiz olmasıdır, zira hayallerimizin eseridir, çoğunlukla gerçek dışıdır, mantık dışıdır. O yüzden sonu çoklukla hüsranla biter. Bazen tümüyle biter, bazen sevgiye dönüşür lakin her durumda biter. Aksi takdirde bu kadar ağır sevgiye ne yürek, ne vücut dayanabilir.
– Özgürlüğün olmadığı yerde aşk olur mu?
Bence olmaz. Aşk, şartsız olarak vermek demektir. Kendinizden, benliğinizden, hayatınızdan vazgeçmek demektir. Kimin için, âşık olduğunuz insan için. Sizin için bu kadar değerli olan bir insanın özgürlüğünü kısıtlamak; “Ya benimsin ya toprağın”, “sadece benim için yaşayacaksın ve benim istediğim üzere yaşayacaksın,” “sonsuza kadar beni seveceksin,” “benim istediklerimi yapacaksın” demenin aşkla bir ilgisi yoktur, bencillikle, despotlukla, kişilik bozukluğuyla ilgisi vardır. “Çok seviyordum o yüzden öldürdüm,” diyen kişi asla çok sevmiyordur, cinayetin de aşkla alâkası yoktur. Onun kolay bir psikopat olmasıyla alâkası vardır. Veyahut erkek hâkim toplumda, yanlış yetiştirilmeyle alakası vardır. İki insan birbirini kendi iradesiyle özgürce istemelidir. Zorbalıkla, para için, pozisyon için, meslek için biriyle birikte olmayı aşk diye tanımlamak bu mükemmel duyguya en büyük hakarettir.
Ahmet Ümit
Ruh ikizi diye bir şey yoktur
* ‘Aşk Köpekliktir’ kitabınızda “Aşk, imkânsızı ümit etmektir” demiştiniz. İmkânlı aşk yok demek mi bu?
Ne yazık ki yoktur, zira âşık olduğumuz kişinin gerçek varlığıyla, onun bizim zihnimizdeki varlığı birebir değildir. Aşk tek kişiliktir, sonuna kadar da o denli kalır. Ruh ikizi diye bir şey yoktur. Her insanın ruhu biriciktir, tektir. Kendimizden bile sıkılmışken bir benzerimize niçin aşık olalım. Aşk, bizim istediğimiz, özlediğimiz, tahminen de bilinçaltımızda yaşattığımız bir insanı dizayn etme gayretimizdir. Lakin bu mümkün değildir. Aşk, o yüzden imkansızı ümit etmektir.
Her aşk biter
– Son yıllarda ömür biçiliyor aşka, üç yıl, beş yıl diye… Var mı bir son kullanma tarihi?
İnsanlık var olduğu sürece aşk da var olacaktır. Tahminen de bizi öteki varlıklardan ayıran en özel his aşktır. Lakin, aşk hayatın manası değildir, aşk bize sonsuz memnunluğu getirecek olan bir his da değildir, o yüzden yalnızca aşk için yaşamak da pek mümkün değildir. Lakin o denli ya da bu türlü; her insanın aşkı yaşayacağını biliyorum. Asıl sıkıntının de aşkı yaşamak değil, hayatı öğrenmek olduğunu düşünüyorum. Her aşk biter, değerli olan sevdiğiniz insan gittiğinde, onu kaybetmeyi kabullenmektir. Onu anlamak, hatta ona yardım etmektir. İşte bunun yapabilirseniz, bilgece davranırsınız. Bu türlü davrananmanın insane tabiatına aksi olduğunu, bunun çok sıkıntı olduğunu biliyorum, ancak kin duyarsanız, kötülük yaparsanız, sonuç vahim olur. Hayatta en çok kıymet verdiğiniz duyguyu kirletmiş olursunuz.
Sevdiğinin gardiyanı olma!
– Kitabınızda prenslerin kurduğu aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Hangi sebeplerle?
Çünkü beş prens de düşlerinde gördükleri kızın özgür olmasını istemiyorlar. Zira onlar aşkı bir çeşit ele geçirme, bir çeşit fetih olarak görüyorlar. Sevdikleri insanın hislerine, seçimlerine hürmet göstermiyorlar. Bencilce davranarak, yalnızca kendi tutkularını gerçekleştirmek istiyorlar. O vakit, aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Tıpkı, aşk yuvası olması istenen konutlarımızın aşk hücrelerine dönüşmesi üzere.
– “Asla sevdiğin insanın gardiyanı olma!” Biraz açalım bunu lütfen… Diyelim oldu, yani sevdiğin insanın gardiyanı oldun.. başına ne gelir?
Sevdiğin insanı kısıtlamak, yönetmeye çalışmak, ona pürüz olmak, isteklerine aldırmamak, açıkçası hayatına müdahale etmekten kelam ediyorum. Hapishanede gardiyanlar da bunları yaparlar. Lakin onların işleri budur. Yani para kazanmak için bunu yaparlar, üstelik mahkumları hapishaneye tıkan onlar değildir. Halbuki alakada despotlaştığımızda, bu hükmetme işini bile isteye yapıyoruz demektir. Sevdiğimizin gardiyanı olmak, yalnızca birlikte olduğumuz insanı mahkum yapmaz, tıpkı vakitte bizi de o hapishanede meblağ. Özgür bir insan olmaktan çıkar, birinin bekçiliğini yapmaya çalışan acımasız birine dönüşürüz.
– Gardiyanı olma, peki neyi ol?
Arkadaşı ol, dostu ol, yoldaşı ol, destekçisi ol, öğrencisi ve öğretmeni ol, dinleyicisi ol, anlatanı ol, seveni ol, hürmet duyanı ol, yapan olarak eleştireni ol, yol göstermesine müsaade veren ol, yol göstereni ol, zevk vereni ol, zevk alanı ol. Olacak o kadar çok şey varken, gardiyanı olmaya ne gerek var?
– Aşkta aldatmayı nereye koyarsınız?
Aşkta aldatmanın en berbat yanı kendini aldatmaktır. Zira nitekim âşık olan insan aldatmaz, âşık olduğu şahıstan diğerine bakmaz, bakamaz. Aklı da, gönlü de, vücudu de o bireye bağlıdır. Aldatıyorsa, yani gözü aşık olduğu bireyden oburunu görüyorsa, o aslında aşık değildir. Yani aldatma öncelikle kendini aldatmakla başlar. Şayet aldatma varsa, kişiyi değil öncelikle o aşkı sorgulamak gerekir.
Kadın cinayetlerinin nedeni bayanın uyanışıdır
– Bu masal, bayanlara uygulanan şiddete karşı bir erkeklik ve insanlık eleştirisi diyorsunuz. Siz bir muharrir olarak erkeklerin bayanları neden öldürdüğünü düşünüyorsunuz?
Ataerkil toplumun yıkıcı kültürü yüzünden erkeklerin, bayanları öldürdüğünü düşünüyorum, zira bayanlar, artık kendi ayaklarının üzerlerinde durmak istiyorlar. Kendi seçimlerini yapmak istiyorlar. Vazgeçme hakkını kullanmak istiyorlar. Lakin bayan özgürlüğünü kabul edemeyen bu tertip, bu haklı istekleri hata sayıyor, ahlaksızlık sayıyor, yozlaşma sayıyor, erkeğe hakaret sayıyor. Bu anlayışla yetiştirilen ve yönlendirilen erkekler de bayanları zalimce öldürmekte beis görmüyor. O denli ki mahkemeler bile, ‘erkeklik gururunu küçümsedi’ üzere nedenlerle ceza indirimleri veriyor. Bayan cinayetlerinin nedeni, bayanın uyanışıdır, özgürlük istemidir, eşitlik ve bağımsızlık talebidir.
– Bayanın bağımsızlığının anahtarı kimde?
Elbette bayanlarda. Bunun için şiddetli bir uğraş veriliyor. Bizim üzere bayanları destekleyen erkeklerden oluşan bir kamuoyu da var fakat asıl sert çabayı bayanlar veriyor ve hiç kuşkusuz kazanacaklar. Onları destekleyen erkeklerin sayısı da giderek artacak, bu saçma sapan ataerkil sistem kesinlikle yıkılacak.
Yasayla özgürlük kısıtlanmaz
– Sansür Yasası TBMM’den geçti, Resmi Gazete’de yayımlandı. Türkiye susar mı? Siz susar mısınız mesela?
Yasayla, özgürlük kısıtlanamaz. Bu rüzgâra kelepçe vurmaya misal. Ne kadar anti demokratik yasa çıkarırlarsa çıkarsınlar, ne kadar despotlaşırlarsa despotlaşsınlar, ne kadar zalimleşirlerse zalimleşsinler, vakti gelen kanıyı yenemezler. Türkiye susmaz, beşerler susmaz, elbette ben de susmam. Elbette susmayacağım…