Batının kanaat başkanları Türkiye’nin “Putin gibisi bir öndere sahip olduğu” tezini tekrarlasalar da ardına; “bekleyip görelim, pragmatist davranmak zorundayız” mealinde sonuç cümleleri yazdılar.
Medyadaki bu birbirine yakın “dil ve üslup birliği” önderler seviyesinde bir cins “tebrik yağmuruyla” farklı bir boyuta taşındı. Erdoğan’a en fazla diş bileyenlerin bile vakit kaybetmeden tebrik için telefona sarılmaları onun global bir oyun kurucu haline geldiğinin göstergesiydi. Kimi analistlere nazaran, “güçlü bir Türkiye inşa etmiş güçlü lidere” hürmet göstermekten öteki dermanı kalmayan rakipleri artık onunla arbede etmek, sürtüşmek yerine uzlaşmayı tercih edecek, “pragmatist” bir yaklaşımı benimseyecek üzere görünüyorlar.
Ancak Batı medyasında çıkan son tahlillere bakınca bu görüşün tam karşıtı Erdoğan idaresine karşı “müsamaha gösterilmemesi”, “geri adım atılmaması” istikametinde bir yaklaşım dikkat çekiyor.
SEÇİM ÖNCESİ ERDOĞAN’A BAKIŞ
14 Mayıs seçimleri öncesinde Batı medyası, bilhassa Fransa ve Almanya basını ile İngiltere merkezli The Economist mecmuasının “Erdoğan muhalifliği” açık formda bir çeşit kampanyaya dönüşmüşken, siyasi önderlerin “yorumsuz-tepkisiz” hali dikkat cazipti. Elbette, bir öbür ülkenin demokratik seçimlerine “müdahale” imgesi vermemek için sessiz kalmayı tercih etseler de kimi önderlerin Erdoğan’la yıldızları geçmişte hiç barışmamıştı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, ABD Lideri Joe Biden ve yakın vakitte İsrail’de Başbakan koltuğuna yine oturan Benjamin Netanyahu ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Erdoğan’a karşı geçmişte “sorunlu” bir üslup kullanmışlardı. Hele Macron’un “uygun bulduğu ortamlarda” Erdoğan aleyhine tavrını açıkça beyan etmesi olağan karşılanır olmuştu.
Ancak, Türkiye’deki seçimler öncesi, bilhassa bu takım Erdoğan tersi bir kelam sarfetmemek için itina gösterdi. Yalnızca, İsveç’in NATO üyeliği konusunda Erdoğan’a “vetonu artık çek” stili davetler vardı, bir de Türkiye’deki seçimlerin demokratik bir ortamda gerçekleşmesine yönelik temenniler.
Ezcümle, Batı medyasının hararetli bir halde kullandığı “Otokrat Erdoğan” etiketi seçimler öncesi “lider siyasetinde” yer bulmadı. Bunun asıl nedeniyse açıktı; Erdoğan’ın bu tip açıklamaları kendi kamuoyunda “propaganda unsuru”na dönüştürme ihtimali. Keza Erdoğan Batı medyasının başlıklarını tam da bu formda seçim kampanyasında net biçimde kullandı ve Türk seçmenine “Batı’nın karanlık etraflarıyla işbirliği yaparak ülkenin aleyhine çalışan bir siyasi bloğa karşı savaşıyorum” bildirisini verdi.
Bu retoriği evvelki seçimlerde de kullanan Erdoğan’ın eline Batılı önderler her ne kadar gereç vermek istemese de (önceki seçimlerden ders almış görünüyorlardı) kendi ülkelerinde faaliyet gösteren medya kuruluşları bu çizgiden ayrıldılar. Seçim öncesinde Erdoğan’ın giderek daha da güçlenen “tek adam” rejimi kurduğunu, 14 Mayıs’ta tekrar kazanırsa rejimin “Moskova’dakinden farklı olmayacağını” öne süren Batı Medyası, seçim sonrası kendi başkentlerine “pragmatist davranma” teklifinde bulundu.
Fakat Erdoğan’a rastgele bir hususta “taviz verilmemesi” istikametindeki görüşün yine tartı kazandığı anlaşılıyor. Bunun Erdoğan’ın seçim zaferini ilan ettiği birinci iki konuşmasındaki üslup ve gösterdiği gayelerle münasebeti olduğu düşünülebilir. Erdoğan’ın konuşmalarında LGBT aykırılığını lisana getirmesi ayrıştırıcı bulundu, Batı’nın teröre dayanak verdiği argümanını da yinelemesi olumsuz reaksiyon yarattı. Batı medyası bunu “değişim sinyalleri zayıf”, halinde kıymetlendirdi ve birinci günkü “muzaffer lider” retoriği yerini tekrar “Erdoğan’a karşı odunsuz siyaset” cümlelerine bıraktı. Yani, Batı medyası “had bildirme” moduna hızla geri döndü.
SEÇİM SONRASI ERDOĞAN’A BAKIŞ
Türkiye’deki seçim süreci dünya genelinde büyük ilgi ve merakla takip edildi. Seçimleri izlemek üzere 2 bini aşkın basın mensubu Türkiye’ye geldi. Başta haber ajansları olmak üzere birçok milletlerarası yayın kuruluşu bilhassa birinci tipi ve meclis seçimlerini son bir hafta kala “sıcak haber takibi” formatıyla kıymetlendirdi.
Türkiye’den anketler, sokak röportajları, uzman görüşleri Pasifik’teki ada ülkelerinin haber bültenlerinde bile yer aldı. Türkiye seçimleri, tarihinde hiç karşılaşmadığı global ilgi ve takiple dünya çapında izlendi, seçimler “2023 yılının en kıymetli siyasi olaylarından biri olarak” nitelendirildi.
Bunda elbette Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın siyasi akıbeti ve Türkiye’nin tercih edeceği “yön tayini” konusunda ortaya çıkan merakın tesiri büyüktü. Yani, seçimlerle Türkiye’nin ve/veya Türk kamuoyunun doğu-batı ekseninde bir taraf tercih edeceği argümanı ya da görüşü global seviyede ilginin artmasına neden oldu. Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı AB ülkeleri, bilhassa Türk diasporasının bulunduğu Batı Avrupa ülkeleri, Erdoğan’ın “sığınmacı” kartını kullanmasından çekinen ülkeler, Rusya’yla yakın ilgisinden kaygı duyan ABD ve NATO ittifakı üyeleri, natürel ki Erdoğan’a yakın duran Rusya, çabucak tüm Ortadoğu, Balkan coğrafyası, İslam ülkeleri ve Arap dünyası (Körfez ülkeleri), Azerbaycan ve Orta Asya’daki Türk devletleri seçimleri yakından izledi.
ABD ve İngiltere araştırma şirketlerine kendilerine özel kamuoyu araştırması ve anketler hazırlattılar. Çin, Japonya ve İran seçimleri “diplomatik misyon düzeyinde” Türk medyasını sıkça ziyaret edip, özel irtibat kanalları açarak takip ettiler. En çok sorulan sorular; Erdoğan’ın kaybetmesi halinde “yeni yönetimin” izleyeceği olası dış siyaset tarafı hakkındaydı. Erdoğan’ı tanıyan, hatta “kimi problemlere rağmen” onunla “devam etmeyi” tercih eden ülkeler kümesinde tek tasa “yeni idareyle ilgili bilinmezlerdi”.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim zaferi dünya çapında ilgi uyandırdı. İkinci tipi rahat geçeceği tarafındaki varsayımlar yanlışsız çıkmıştı lakin Türkiye’de muhalefetin itiraz yükseltip halkı sokağa çağırma ihtimali “merakla beklenen” bir öbür gelişmeydi. Bunun olmaması bilhassa Batı başşehirlerinde en azından başlangıçta “istikrarlı Türkiye” imgesi için bir işaret olarak kabul edildi. Muhalefetin sonucu “kolay” kabullenişi seçimlerin demokratik ve özgür bir ortamda gerçekleştiğinin göstergesiydi lakin “adil” olmadığına ait argümanlar devam ediyordu. Bu da muhakkak ki “sokağa çıkma” motivasyonu oluşturacak bir münasebet değildi. Artık her şey tekrar Erdoğan’la görüşülecek, sığınmacılardan-mültecilerden İsveç’in NATO üyeliğine, Rusya-Ukrayna savaşından güç nakil sınırlarının rotasına kadar çok geniş yelpazeye yayılan Türkiye jeopolitiğinin tek muhatabı tekrar Erdoğan olacaktı. Onun “bileğini bükmek” mümkün değildi, o halde masalar onun istediği üzere kurulacak, “pazarlıklar” onun konuştuğu lisandan yapılacaktı!
Peki, bunu kabullenmek, istek göstermek Batı demokrasi bedellerine ters bir tavır değil miydi? Seçimlerle iktidarını korusa da yaptığı zafer konuşmasıyla Batı medyasına nazaran “hala birebir yerde görünen” Erdoğan’la bağlantı nasıl kurulmalıydı?
Bu satıra kadar genel görüntüyü çizmemize yardımcı olan birtakım makale ve değerlendirmelere bakalım artık.
BATI MEDYASINA NAZARAN ERDOĞAN’LA NASIL BAĞLANTI KURULMALI?
Batı medyası bu sorunun karşılığı üzerine ağırlaşmış görünüyor. Her ne kadar Türkiye iktisadının daha güç bir devirden geçeceği ve 2024’ün Mart ayında yapılacak mahallî seçimlerle “erken genel seçimlerin” kapısının açılacağı ihtimaline vurgu yapılsa da, Türkiye’nin “tek efendisinin” Erdoğan olduğu gerçeği kavranmış durumda. Keza makale başlıklarında; “Efendi”, “Usta”, “Sultan” ve “Tek Lider” üzere tariflerin kullanımı dikkat çekiyor. Bu “gerçeklikten” hareketle Erdoğan ile uyumlu hareket etmenin devletlerin çıkarına gözükse de “Batılı değerler” açısından bunun son derece sıkıntılı ve sakıncalı olduğu görüşü bir sefer daha öne çıkıyor.
Batı medyası Erdoğan idaresine karşı (Erdoğan’ın demokrasiye bağlılığını gösteren somut adımlar atmaması halinde) “geri adım atılmaması”, “hoşgörü ve sempati” yaklaşımı sergilenmemesi gerektiğini söylüyor. Bu bahiste çarpıcı birkaç örnek şöyle;
· The Washington Post’ta “Editoryal Kurul” yazısı; “Erdoğan Türkiye’de kazandı. Batı artık ne yapıyor?” başlığını taşıyor. Bu makalede Batı’ya Erdoğan’la hiçbir biçimde işbirliğine gidilmemesi istikametinde bir davet var. “Rusya’nın Türkiye’nin parçalanan iktisadına yaptığı milyarlarca dolarlık yardım karşılığında Moskova ile ortak bir eksende demokrasi ve sivil hakları baltalayan Erdoğan, yönetilmesi gereken bir sorun olmaya devam edecek”, diyor gazetenin yayın şurası. Makalede Türkiye’nin F-16 taleplerinin İsveç’in NATO üyeliği karşılığında pazarlık masasında olduğu belirtiliyor. Lakin son cümle çok net halde bu tip “pazarlıklardan” uzak durulması istikametinde. “Biden idaresi ve Avrupalı müttefikleri, Erdoğan’ın ayaklar altına aldığı temel Batı kıymetleri ismine seslerini yükseltmeye devam etmeli”, denilerek makale sona eriyor.
· BBC’nin Avrupa Yayınları Editörü Katya Adler’in analiz/makalesi ise Erdoğan’a karşı Batı’nın kesinlikle bir hal değişikliği göstermesi gerektiğini vurguluyor. “Erdoğan’ın zaferi Batı için neden değerli?” başlıklı yazıda Türkiye, sıkıntı ve öngörülemez olsa da Batı’nın çok değerli bir müttefiki olduğu hatırlatılıyor. Yazıda dikkat cazibeli kısımlar şöyle; “Türkiye NATO’nun tüm misyonlarında yer alan kilit bir üyesidir. Erdoğan Rusya ile yakın bağlarını sürdürebilir fakat Ukrayna’ya askeri yardım da sağlıyor. Bir vakitler Türkiye’nin AB’ye girmesinin tutkulu bir savunucusu olan Erdoğan, bugünlerde “Türkiye’yi yine büyük yapmak”tan bahsediyor. Onun için bu, daha bağımsız bir dış siyasete sahip olmayı gerektiriyor.
Erdoğan yıllar geçtikçe, tüm müttefikleriyle yüksek seviyede etkileşimli münasebetler geliştirdi. Rusya’nın Ukrayna’daki tahıl tedarikine yönelik ablukayı sona erdirdiği ve dünyanın onlara bağlı olan bölgelerine akmasına müsaade verdiği bir mutabakata aracılık etmesiyle ünlendi. Ayrıyeten Rusya’nın komşusu Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına resmi onay verdi.
Batı, Türk iktisadının içinde bulunduğu makûs durumun ve Erdoğan’ın mali durumu istikrara kavuşturmaya ve yabancı yatırımı çekmeye odaklanması muhtemelliğine karşılık, “beklentilerini” açık biçimde lisana getirmeli.
AB, mültecilerin güvenliklerini riske atarak Türkiye tarafından Suriye’ye geri itilme olasılığından ve Türkiye’nin insan kaçakçılarının Akdeniz üzerinden sığınmacı ve öteki göçmen teknelerini göndermeleri için yine hür karar sürmesine müsaade vermesinden kaygı duyuyor. Türkiye’nin yapacakları ve ne yaptığı kıymetli.”
Bu yazıda Türkiye’nin stratejik ehemmiyetinin altı çizilirken Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle bu statüsünün Batı için daha da kıymet kazandığına işaret ediliyor. Katya Adler’in kaleme aldığı tahlil şu cümleyle sona eriyor;
“İktidardaki üçüncü on yılına girerken çok az kişi Erdoğan’dan büyük dış siyaset sürprizleri bekliyor. Lakin Ankara’nın stratejik müttefikleri hakikaten de onu artık çok yakından izliyor. Türkiye’nin ne yaptığı herkes için kıymetli.”
· Seçim sonuçlarına ait The New York Times’a bir makale hazırlayan gazetenin İstanbul temsilcisi Ben Hubbard’ın kullandığı başlık hayli farklı; “Türkiye Cumhurbaşkanlığı seçiminden çıkarılacak beş çıkarım”. Bu beş başlık şöyle sıralanıyor; 1–Krizler Erdoğan’ı yaraladı lakin çökertmedi 2–Deprem seçimi fazla etkilemedi 3–Terör ikazları seçmenlerde yankı uyandırdı 4–Oylama özgürdü lakin adil değildi (devletin tüm imkanları ve medya gücü Erdoğan lehineydi) 5–Erdoğan artık ekonomik problemlerle yüzleşmek zorunda. Bu son başlıkla müellif, iktisatla ilgili süreçlerin bundan sonra Türkiye için en değerli mevzu olacağının altını çiziyor.
Dikkat çektiği bir öteki konu da Erdoğan’ın kampanyası sırasında iktisat siyasetlerini değiştirmeyi planladığına dair hiçbir işaret vermemiş olması! Hubbard’a nazaran Erdoğan yeni periyoda bir kur krizi yahut resesyon riskine karşı elinde çabucak hiç cephane kalmadan giriyor. Bunlarla başa çıkabilme konusunda ise, Batı’nın Erdoğan’a ne kadar yardımcı olacağını kestiremediğini söylüyor. Artık Erdoğan’ın “oyun oynarken” (dış siyasette atılım sırası ona geldiğinde) daha fazla dikkat edeceğini düşündüğünü belirtiyor. Yeniden de Erdoğan’ın elinde “Putin dostluğu”, “sığınmacılar kartı” ve “savunma sanayi yenilikleri” olduğuna dikkat çekiyor.
· İngiliz gazetesi The Guardian’da Ortadoğu muhabiri ve uzmanı Ruth Michaelson, Erdoğan’ın “bölerek, ayrıştırarak” iktidarını sürdürme alışkanlığına devam edeceğini tez ediyor. Batının ve özgür dünyanın bunu daha ne kadar tolere edeceğini soran müellif, sert ve baskıcı metotlarıyla bazıları için “karizmatik” bazıları için de “otokrat” görünen Erdoğan’ın Batı dünyasında “mecburi ortak” olarak görülmeye devam edeceğini söylüyor. Yani, ona karşı gösterilen “sempati”nin bir tıp mecburilik hali olduğunu öne sürüyor.
· The Financial Times’ın editoryal konseyi seçim sonuçlarına ait yayınladığı yazının başlığını; “Türkiye iktisadı ve demokrasisi için telaşlı bir gelecek”, formunda kullanmış. Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim zaferinin tadını çıkarmak için çok az vakti bulunduğuna dikkat çekilen yazıda, şu kıymetlendirme yapılmış; “Erdoğan’ın siyasetleri, batılı müttefiklerle hengame etme eğilimi ve otoriterliğe gerçek kaymasıyla birleşince, çok gereksinim duyulan parayı sağlayabilecek yabancı yatırımcıları uzun vakit evvel korkuttu. Bu sürdürülebilir değil. Devletin lirayı savunacak kaynakları tükeniyor. Erdoğan’ın şahsi takıntılarını bir kenara bırakması, konvansiyonel para siyasetine dönmesi ve devlet kurumlarına tekrar prestij kazandıracak önemli adımlar atması gerekiyor”.
FT için Türkiye Batı’da pek çok açıdan güvenilmez bir ülke. Erdoğan’ın bu algıyı değiştirecek radikal bir değişime gitmesi gerektiği vurgulanıyor. Ancak bununla ilgili umut verici bir işaret olmadığına dikkat çekiliyor. Yazı şöyle sona eriyor; “Rotası ne olursa olsun, Türkiye telaş verici derecede fırtınalı sulara girme riskini almış görünüyor!”
· Seçim sonuçlarına ait CNN’in internet sayfası için bir yazı kaleme alan, sıklıkla bu yayın kuruluşunda görüşlerine yer verilen tarihçi akademisyen Prof. Ruth Ben-Ghiat (Mussolini – Güçlü Adamlar ve Çağdaş Faşizm isimli kitabıyla “best seller” olmuş bir uzman) Erdoğan’ın tıpkı Putin üzere “sürekli kazanan bir sistem” kurduğunu sav ediyor. Batı’nın bir otokratla nasıl konuşması gerekiyorsa Erdoğan’la da bu halde irtibat kurması gerektiğini belirtiyor. Seçimleri yasama, yürütme ve yargı üzerinde kurduğu baskı ve en çok da inhisar haline dönüştürdüğü medya sayesinde kazandığını, öne sürerek buna karşın Erdoğan’a ülke nüfusunun yarısının oy vermediğini hatırlatıyor. Açık bir önerisi yok muharririn ancak seçim öncesi The New York Times için bir yazı kaleme alan CNN International’ın ünlü “uluslararası münasebetler uzmanı” Fareed Zakaria üzere o da, işbirliği yapılması halinde Erdoğan’ın “iyice denetimden çıkacağı” ve “haddini aşacağı” uyarısı yapıyor.
· İsrail’in önde gelen gazetelerinden Haaretz’in editoryal heyetinin yayımladığı yazının başlığı; “Muzaffer bir Erdoğan artık daha evvel görülmemiş krizlerle yüzleşecek”, formunda. Erdoğan’ın İsrail tarafından yeterli tanındığı belirtilen makalede, bilhassa Türk dış siyasetinde sürpriz değişimler beklenmediğinin altı çiziliyor. Erdoğan’ın ekonomik krizle meşgul olacağı vurgulanıyor ve Türkiye’nin güç bir periyoda girdiği öne sürülüyor. Yazı şu cümleyle sona eriyor; “Türk demokrasisi, son derece gergin olmasına karşın, otoriter rejime bir beş yıl daha vermeyi seçti. Yalnızca en güzelini umabilir ve sabırla beş yıl daha bekleyebiliriz.”
DÜNYA BAŞŞEHİRLERİNDE YENİ ERDOĞAN DEVRİNE HAZIRLIKLAR NASIL YAPILIYOR
Bu bahisteki birinci işaretler başlangıç noktası olarak “yoğun tebrik trafiği” üzerinden ele alınabilir. Erdoğan’a adeta yağmur üzere yağan tebrik bildirileri, ağır telefon trafiği, toplumsal medya sayesinde bildirilerini kamuoyuna her zamankinden daha süratli bir formda duyuran dünya başkanlarının “olağanüstü sürati” Erdoğan’ın “önemli bir global lider” olarak değerlendirildiğini gösterdi. İletilerin içeriği ve başkanların Erdoğan’a ulaşma mühletleri bize önümüzdeki periyoda ait kimi ipuçları veriyor.
Erdoğan’ın Ortadoğu’da muteber bir başkan olduğu aşikar. Birinci kutlama bildirisinin Türkiye’nin son yıllarda Ortadoğu’daki en yakın müttefiklerden biri haline gelen Katar’ın Buyruğu Pir Temim bin Hamad Al Thani’den geldiğini hatırlatalım. “Sevgili kardeşim Recep Tayyip Erdoğan” diye hitap eden Al Thani, “Zaferinizi tebrik ederim” diyordu. Türkiye’nin ağır takviye verdiği KKTC, Azerbaycan, Libya, Filistin üzere dost ülkelerin yanı sıra münasebetlerini yine güzelleştirdiği BAE, Suudi Arabistan ve Mısır üzere ülkelerden de tebrik iletileri seçim gecesi geldi. Mısır Devlet Lideri Abdülfettah el Sisi bile “destek” açıkladı. Bu bildiriler tıpkı vakitte kelam konusu ülkelerle bağlara atılan “yeni formatın” olumlu sonuçlar verdiğine yönelik bir işaret, olarak kıymetlendirilebilir.
Avrupa’dan birinci tebrik ise Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’dan geldi ve onu öteki AB temsilcileri ve ülkelerinin önderlerinin iletileri izledi. Türkiye’yi sık sık eleştiren ülke önderlerinden biri olan Macron, “Fransa ve Türkiye’nin birlikte üstesinden geleceği büyük sınamalar var. Lider Erdoğan ile birlikte ilerlemeye devam edeceğiz” diyordu. Başka AB ülkeleri de misal işbirliği bildirileri verdiler.
AB ile ilgiler yıllardır inişli-çıkışlı, ite kaka ilerliyor. İnsan hakları ve özgürlükler konusunda Türkiye’yi eleştirmekten çekinmeyen AB ülkeleri, tıpkı vakitte mülteci mutabakatı nedeniyle yükünü hafiflettiği gerekçesiyle Ankara ile “iyi ilişkiler” arayışında. Münasebetiyle Erdoğan üzere “bildik bir siyasi aktör” ile “yola devam etmek” Avrupa’nın çıkarlarından yana bir gelişme olabilir. Bu kıymetlendirme, Avrupa başekntlerini âlâ bilen uzmanların ortak görüşü.
ABD’den başşehir Washington’dan birinci tebrik eski lider Donald Trump’tan geldi. Trump, Erdoğan için “Önem ve saygınlığını yükselttiği ülkesini ve halkını nasıl sevdiğini birinci elden gördüm” vurgusuyla zaferini kutladı. ABD Lideri Joe Biden daha sonra tebrik iletisi açıkladı. Malum Biden’ın kendisi seçilmeden evvel söylediği “Erdoğan’ı darbeyle değil, seçimle değiştireceğiz” kelamları hafızalarda yer etmişti. Fakat seçim kampanyası periyodunda ABD idaresi, “Kim seçilirse onunla çalışacağız” diyerek istikrarlı gitmeyi tercih etti.
Biden’ın Erdoğan’ı telefonla arayarak görüşmesi farklı bir başlık halinde değerlendirilmeli. Lakin bu noktada görünen o ki Türkiye’ye verilmesi beklenen/istenen F-16’lar artık İsveç’in NATO üyeliği kaidesine bağlanmış durumda. Türkiye ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 uçağından satın almak için müracaat yapmıştı. Ayrıyeten bu müracaatta (teklifte) TSK envanterinde bulunan 80 adet F-16 Blok 50 uçağı için modernizasyon kiti tedarik edilmesi de vardı. Modernizasyon kitleri teklifi Lider Biden’ın onayından geçse de Kongredeki Türkiye tersleri nedeniyle süreç uzuyor ve sonuçlanmıyor. Yeniden de iki ülke ilgilerinin pragmatik bir çerçevede ilerleyeceğini öngörmek mümkün.
Bu ortada, Türkiye’den 11-12 Temmuz’da Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta yapılacak NATO Tepesi’ne kadar İsveç’in ittifaka üyeliği için olumlu bir karar alması bekleniyor. Erdoğan’ın bu adımı atacağı tarafında Washington’da bir beklenti oluşmuş durumda. Lakin Ankara’nın F-16’larla birlikte el yükseltip F-35 projesine dönüş ya da ön ödeme olarak verdiği 2 milyar dolar civarındaki paranın tahsili konusunda Biden İdaresine baskı yapması da ihtimal dahilinde.
Türkiye bilindiği üzere Ukrayna krizinde uzlaştırıcı bir yaklaşım izlemeyi tercih ederek esir takası, tahıl mutabakatı üzere hususlarda “sorun çözücü” olarak öne çıktı. Ukrayna’ya satılan SİHA’lar kıymetli muvaffakiyet sağlarken Türkiye, sivil Rusların Batı’ya açılan kapısı oldu. Kılıçdaroğlu’nun tersine Erdoğan, “Dostum Putin ile yola devam” iletisi verdi. Hasebiyle bu iki ülke başkanının Erdoğan’ı birinci kutlayanlar ortasında yer alması sürpriz olmadı. Erdoğan savaşan bu iki ülkeyle münasebetlerini istikrarda yürütmeyi başaran tek NATO ülkesi pozisyonunda ve bunu Erdoğan’ın şahsen devreye kurarak yönettiği “lider diplomasisine” borçlu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Venezuela’dan Somali’ye Pakistan’dan Taliban’a farklı kesitlerden Batı’ya karşı “dik duruşundan” dolayı de dayanak buldu. Batı ile sorun yaşayan Venezuela başkanı Nicolas Maduro “Yaşasın Türkiye” diye tweet attı. Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, “Erdoğan, mazlum Müslümanlar için bir güç sütunu” dedi. Doğrusu, dünyada, çok farklı ülke ve kesitlerden böylesine yakın alaka ve teveccüh gören başkan sayısı epey az. Erdoğan bunu başarabilmiş seçkin isimlerden biri.
Yeni periyotta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dış siyasette izleyeceği istikamet geçmişte izlediğinden çok farklı olmayacaktır. Lakin, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik dar boğaz ve global rekabetin dayattığı zorunluluklara bağlı olarak “komşularıyla daha az sorunlu”, masa diplomasisine daha fazla mesai ayıran bir eğilim ortaya çıkabilir. Atayacağı Dışişleri Bakanı kim olursa olsun kesin kararları Erdoğan’ın aldığı unutulmamalı. Bu yüzden, dış siyasette kestirim ve beklentileri kesin tabirlerle lisana getirmek mümkün görünmüyor.
Tek gerçek şu ki Batı, Türkiye hesaplarını yaparken, Erdoğan’ın “eli bükülemeyen lider” pozisyonunu kabul ederek yola çıkması gerektiğini artık âlâ biliyor.