Van Gölü’ndeki Akdamar Adası ve burada bulunan Anıt Müze, her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turisti ağırlıyor. Akdamar Adası, Türkiye’nin Van ve Bitlis vilayetleri ortasında bulunan Van Gölü’nün içinde yer alan ikinci büyük adadır.
AKDAMAR ADASI NEREDEDİR?
Van’ın Gevaş ilçesi sonları içerisinde yer alan adanın yüzölçümü yaklaşık 163.753 metrekaredir.Adanın toplam kıyı uzunluğu 3 kilometreyi bulmaktadır. En yüksek noktası deniz düzeyinden 1912 metre yüksekte bulunan adanın batı uçlarında yüksekliği 80 metreye ulaşan dik kayalıklar vardır.
AKDAMAR ADASI’NA NASIL GİDİLİR?
Gevaş ilçesinden 20 dakika süren tekne seyahati ile Akdamar Adası’na ulaşabilirsiniz.
AKDAMAR KİLİSESİ’NİN TARİHİ
Adanın güneydoğusuna kurulmuş olan kilise, Kutsal Haç ismine Vaspurakan Hükümdarı I. Gagik tarafından 915-921 yılları ortasında Keşiş Manuel’e yaptırılmıştır. Kilisenin kuzeydoğusundaki şapel 1296-1336 tarihlerinde; batısındaki jamaton 1763 tarihinde; güneyindeki çan kulesi 18. yüzyıl sonlarında ek edilmiştir. Kuzeyindeki şapelin ise, tarihi bilinmemektedir. Birinci yapıldığında saray kilisesi olan yapı, sonradan manastır kilisesine dönüştürülmüştür. 2007 yılında geçirmiş olduğu onarım sonucunda Anıt Müze olarak hizmete girmiştir. Kilise, mimarisi yanında dış cephelerindeki figürlü taş plastiği ile dikkat çekmektedir. Plan bakımından merkezi kubbeli, dört yapraklı yonca biçimli haç plana sahiptir. Orta yer yüksek kasnaklı, içten kubbe, dıştan piramidal külahla örtülüdür. Kubbenin yüksek tutulması kilisedeki dikey etkiyi açıkça ortaya koy maktadır. Kiliseye batı ve güneyden birer kapı vasıtasıyla girilmektedir. Kilisenin etrafı daha sonraki periyotlarda ek edilen yapılarla kuşatılmıştır. Kilisenin figürlü repertuarı epey zengindir. Bunun yanında İncil ve Tevrat’tan alınmış çeşitli sahneler bulunmaktadır. Yunus Peygamber’in denize atılması, Hz. Meryem ve kucağında İsa, Adem ile Havva’nın Cennet’ten kovulması, Hz. Davut ile Kral Goliat’ın çabası, Samson Filistinli ikilisi, ateşte üç ibrani genci, Aslan ininde Daniel sahneleri bunların başlıcalarıdır. Batı cephede Kral Gagik’i kilise maketini sunarken gösteren bir sahne yer almaktadır. Dört istikametteki alınlıklarda İncil muharrirleri uzunluktan tasvir edilmiştir. Bunlardan öbür cephenin alt ve üst kesitlerinde, asma sarmaşığından oluşan jenerasyonlar dolanmaktadır. Bu nesillerin içlerinde çeşitli dünyevi sahneler işlenmiştir. Av sahneleri, çesitli hayvanlar, güreşçiler ve sarayla ilgili bir çok sahneye yer verilmiştir. Ayrıyeten doğu cephenin tam ortasında asma sarmaşığı bordürünün içerisinde Abbasi Halifesi Muktedir başı haleli, bağdaş kurmuş vaziyette bir elinde kadeh, başka elinde üzüm fiyat vaziyette, tasvir edilmiştir. Dini ve dünyevi sahnelerden diğer, hayvan figürleri istikametinden de bir çesitlilik göze çarpmaktadır. Ortalarda hür biçimde, asma sarmaşıkları içerisinde ve çatıların alt kısımlarında bu güçlü hayvan figürlerini görmek mümkündür. Manastır topluluğunun tarihi IX. yüzyıla kadar inmektedir. Daha sonra 1462’de yenilenen kilise, 1703’teki sarsıntıda ziyan gördüğünden 1712-1720 tarihleri ortasında tekrar tamirat geçirmiştir. Kilise, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen bir alana oturmaktadır. Ortadaki merkezi kubbe, batıdan iki özgür ayak ve doğudan apsis duvarına dayanan dört istikametteki kemerlerle taşınmaktadır. Doğudaki ap¬sis beş köşeli olup, iki yanında hücreler bulunmaktadır. Batı taraftaki haç kolunu örten kubbe ise, kaburgalı olarak düzenlenmiştir. Merkezi kubbe dışa yüksek kasnaklı piramidal bir külah biçiminde yansımıştır. Batı ve kuzey cepheye açılmış iki kapı vasıtasıyla giriş sağlanmaktadır. Bunlardan batıdaki portal biçiminde bir düzenleme göstermektedir. Kesme taş gereç kilisenin tamamında kullanılmıştır. Batı tarafına eklenen jamaton ise, kare planlı ve dokuz kısımlı olarak düzenlenmiştir. Kısımların üzeri aynalı çapraz tonozlarla örtülmüştür. Batı cephesindeki dışa taşıntılı girişin üzeri çan kulesi olarak tertip edilmiştir. Alttaki kapı mukarnas kavsaralarıdır. Bu kısımda da yer yer iki renkli düzgün kesme taş materyal görülmektedir. Kilisenin içerisini de günümüzde büyük ölçüde bozulmuş olan freskler süslemektedir. Bu fresklerde genel olarak Hz. İsa ile ilgili mevzular işlenmiştir. Düzgün kesme taş materyalle inşa edilen yapıda, dış cepheleri süsleyen mimari plastik, kiliseye faal bir görünüm kazandırmaktadır. Abbasi yoluyla Orta Asya Türk sanatı tesirlerini de üzerinde barındırması ehemmiyetini arttırmaktadır.
AKDAMAR ADASI’NIN HİKAYESİ
Adanın isminin nereden geldiğine dair yaygın halk kıssasına nazaran, vaktinde bu adada yaşayan Ermeni baş keşişin hoşluğu lisanlara destan Tamara isminde bir kızı vardır. Adanın etrafındaki köylerde çobanlık yapan bir genç bu kıza âşık olur. Bu genç Tamara ile buluşmak için her gece adaya yüzer. Tamara ise ona gece karanlığında yerini muhakkak etmek için onu bir fenerle bekler. Bundan haberdar olan kızın babası, fırtınalı bir gecede elinde fenerle adanın kıyısına iner ve daima yer değiştirerek gencin boşuna yüzüp, gücünü yitirmesine neden olur. Yüzmekten gücünü yitirip, yorulan genç çoban boğulur ve boğulmadan evvel son nefesiyle “Ah Tamara!” diye haykırır. Bunu duyan kız da çabucak akabinde kendini gölün sularına bırakır O günden sonra ada Ah Tamara! ismi ile anlatılır. Bu öykü Ermeni şair Hovhannes Tumanyan anlatımıyla efsaneleşmiştir.
Bu efsanenin tarihi gerçeklerle alakasının zayıf olduğu kuşkusuzdur. 9. yüzyıldan itibaren kaydedilmiş olan Ağtamar isminin Arapça ĞMR kökünden “kabartı, tümsek” manasına gelen bir türev olması daha kuvvetli bir mümkünlük olarak kıymetlendirilebilir.
Adın Türkçeleştirilmiş biçimi olarak Akdamar kullanılmaktadır.