Sosyal Demokrat Başbakan Olaf Scholz liderliğindeki koalisyon hükûmetinin önümüzdeki günlerde meclise sunmayı planladığı değişikliklerle, Türklerin yıllardır beklediği “çifte vatandaşlık” da artık mümkün olabilecek, Alman vatandaşlığına geçişler kolaylaşacak.
Hükûmet sözcülerinin verdiği bilgiye nazaran, İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan 39 sayfalık yasa değişikliği taslağı, birkaç gün içerisinde ilgili bakanlıklara iletilecek ve koalisyon ortakları taslağa son halini verecek.
Bakanlar Kurulu’nun onayının akabinde teklifin Federal Meclis’e sunulması, 2023’ün birinci yarısında oylanarak kabul edilmesi bekleniyor.
Yasa değişikliği neler getirecek?
Alman hükûmeti yeni düzenlemelerle ülkede yaşayan göçmenlerin Alman vatandaşlığına geçişlerini hızlandırmayı ve kolaylaştırmayı hedefliyor.
Vatandaşlığa başvurmak için Almanya’da 8 yıl yasal olarak ikamet etmiş olma koşulu 5 yıla indirilecek.
Hatta ahenk konusunda özel bir muvaffakiyet kaydedenler için bu mühlet daha da kısaltılacak, 3 yıl Almanya’da ikamet etmiş olmak, kâfi sayılacak.
Çok ileri derecede Almanca lisan maharetine sahip bireyler, akademik yahut meslek hayatlarında, ya da istekli çalışmalarında, kendi gayretleriyle değerli muvaffakiyet sergileyenler, bu kapsamda değerlendirilebilecek.
Türkleri ilgilendiren yeni düzenlemeler neler?
Almanya’da Türkiye kökenlilerin yıllardır beklediği ikili vatandaşlık hakkı da ıslahat paketinde yer alıyor.
Yasa değişikliği ile Almanya, bugüne kadar uygulanan “çoklu vatandaşlığın önlenmesi” prensibini terk ediyor.
Alman vatandaşlığına geçen herkes, sahip oldukları vatandaşlığı koruma edebilme hakkına sahip olacak.
Almanya’daki mevcut düzenlemeler AB üyesi ülkeler ve İsviçre vatandaşlarına ikili vatandaşlık hakkı tanıyor.
Ayrıca, vatandaşlıktan çıkmaya müsaade vermeyen İran, Suriye, Arjantin, Brezilya ve Meksika üzere çok sayıda ülkeden gelenler, kriterleri yerlerine getirmeleri koşuluyla, ikili vatandaşlıktan yararlanabiliyor.
Ülkedeki en büyük göçmen kümesini oluşturan Türkiye kökenlilere ikili vatandaşlık imkanının tanınmaması bu nedenle uzun yıllardır tartışmalarla yol açıyor, ayrımcılık tenkitlerini beraberinde getiriyor.
Türkiye kökenli birçok kişi, geldikleri ülkeyle bağlarını kaybetmemek için Alman vatandaşlığına başvurmuyor.
67 yaş üstündekilere yeni kolaylıklar
İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan fakat şimdi son biçimi verilmeyen taslakta, Almanya’ya gelen birinci jenerasyonlara dönük de değerli değişiklikler öngörülüyor.
Bu neslin, Almanya’nın ekonomik ve toplumsal kalkınmasına değerli katkılar sunduğuna vurgu yapılarak, bu katkıların “onurlandırılması” gerektiğine işaret ediliyor.
Geçmişte “misafir işçi” olarak görülen, lisan öğrenebilmeleri, ahenk sağlayabilmeleri için devlet tarafından desteklenmeyen bu neslin Alman vatandaşlığını alabilmeleri için kuralların esnetilmesi planlanıyor.
Bu kapsamda, 67 yaşından büyük olanlar için Alman vatandaşlığına geçişlerde lisan yeterlilik kuralları hafifletilecek.
Basit bir kelamlı imtihanla, bu bireylerin Almanca bilgisinin, günlük hayatlarını idame ettirecek yeterlilikte olup olmadığına bakılacak.
Bu şahısların, Almanya’nın hukuksal ve toplumsal sistemine ait soruların yer aldığı, vatandaşlık testinden de muaf tutulmaları öngörülüyor.
Alman hukukuna bağlılık kriterleri
Almanya’da göçmen terslerinin ve çok sağcı partilerin sık sık gündeme taşıdığı, radikal dincilere, demokrasiye ve özgürlüklere karşı olan siyasi İslamcılara vatandaşlık verileceği propagandasına karşı da hükûmet, bir dizi yeni kriter getirmeyi hedefliyor.
Mevcut uygulamada, Alman vatandaşlığına başvuranlar için Anayasa’ya ve “Almanya’daki ömür şartlarına ahenk sağlanması” üzere genel şartlar bulunuyor.
Hükûmet ise bu kapsamda daha detaylı yeni kriterler getirmeyi planlıyor.
Basına sızan bilgilere nazaran, dini yorumlarını, inanç anlayışlarını Anayasa’nın üzerinde görenlerin, kadın-erkek eşitliğine terslik teşkil edecek boyutta, kemikleşmiş ataerkil aile yapısına sahip olanların vatandaşlık müracaatları reddedilebilecek.
Resmi evlilikleri dışında, dini nikah yoluyla birden fazla bayanla evli oldukları tespit edilen, bayanların haklarını hiçe sayan erkeklerin de müracaatlarının reddedileceği belirtiliyor.
Güvenlik tasaları, sızmalara karşı önlemler
2015 yılından bu yana kaçak göçün artmasıyla birlikte, Orta Doğu ülkelerinden, Afganistan’dan, Belarus üzerinden ve Rusya’dan yüz binlerce göçmenin geldiği Almanya’da, vatandaşlığa geçme kriterlerinin esnetilmesi, birtakım güvenlik uzmanları tarafından eleştiriliyor.
Özellikle de, terör örgütleriyle ya da kimi istihbarat servisleriyle kontaklı bireylerin kolay bir formda Alman vatandaşlığı elde edebileceğini savunan bu uzmanlar, buna karşı tedbir alınmasını talep ediyor.
Hükûmetin hazırladığı taslakta ise bu mevzudaki telaşların dikkate alındığı, yeni adımların belirlendiği kaydediliyor.
Der Spiegel mecmuasının haberine nazaran Alman vatandaşlığına geçmek isteyenler hakkında daha kapsamlı bilgi toplanacak, güvenlik kurumları nezdinde yapılacak sorgulamanın kapsamı genişletilecek.
Buna nazaran ilgili şahıslar hakkında yalnızca iç istihbarat teşkilatı BfV’den değil, birebir vakitte dış istihbarat teşkilatı BND, ayrıyeten Federal Polis Teşkilatı ve Federal Kriminal Dairesi’nden de bilgi istenecek.
Bu yolla, “terör örgütleriyle” ya da radikal dinci kümelerle ilintili bireylerin vatandaşlığa geçerek, Alman devlet kurumlarına sızması önlemeye çalışılacak.
Hristiyan Demokratlar ıslahata karşı çıkıyor
Ana muhalefetteki Hristiyan Birlik Partileri (CDU/CSU), sistemsiz göçü teşvik edeceği, ahenk problemlerini daha da artıracağı gerekçesiyle, Alman vatandaşlığa geçişlerin kolaylaştırılmasına karşı çıkıyor.
Önceki yıllarda “çifte vatandaşlık” teşebbüslerine şiddetle karşı çıkan Hristiyan Demokratlar, bu husustaki itirazlarını da yinelediler.
Alman vatandaşlığına geçecek olanların bir tercih yapması gerektiğini savunan muhafazakarlar, çoklu vatandaşlığın önlenmesi prensibinin devam ettirilmesi gerektiğini söylüyor.
Liberallerin tenkitleri tartışmaya yol açtı
Scholz hükümetinin yasa değişikliği teşebbüsü Almanya’da bilhassa göçmenler ortasında büyük heyecan yaratırken, muhalefetin sert tenkitleri sonrasında koalisyon ortığı liberal FDP’den gelen açıklamalar dikkat çekti.
FDP Genel Sekreteri Bijan Diji-Sarai, Alman basınına yaptığı açıklamada, yasadışı göç ile gayrette istenen ilerlemenin şimdi kaydedilemediğini, bu nedenle vatandaşlığa geçişleri kolaylaştırmanın “zamanlamasını” uygun görmediklerini söyledi.
SPD’li İçişleri Bakanı Nancy Faeser ise Tagesspiegel gazetesi içini kaleme aldığı yazıda, koalisyonun büyük ortağı Toplumsal Demokratların kararlı olduğunun iletisini verdi.
Vatandaşlık yasasında öngörülen değişiklikleri “gecikmiş reform” olarak nitelendiren Faeser, bir göç ülkesi olan Almanya için paradigma değişikliğinin gerekli olduğunu, ıslahatın toplumsal ahenk için de büyük bir fırsat sunduğunu vurguladı.
SPD’nin yanı sıra, koalisyonun ikinci büyük ortağı Yeşiller de, vatandaşlık yasasında ıslahatı güçlü bir formda savunuyor ve ikili vatandaşlık hakkının getirilmesini destekliyor.
Scholz’dan kritik mesajlar
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Salı günü yaptığı açıklamada, koalisyon hükûmetinin vatandaşlık yasasında kapsamlı ıslahatları hayata geçirmekte kararlı olduğu iletisini verdi.
Göç ve ahenk bahisli bir toplantıda konuşan Scholz, Almanya’nın güçlü iktisadı, liberal nizamı ve siyasetteki istikrarıyla pek çok kişi için bir umut ülkesi haline geldiğini söylerken, bu başarıda göçmenlerin katkısının gözardı edilemeyeceğine vurgu yaptı.
On yıllar boyunca Almanya’ya gelenlerin ülkenin gelişmesine büyük katkı sağladıklarının altını çizen Scholz, “Ülkemizdeki hekimlerin dörtte biri Almanya doğumlu değil, göçmen kökenli. Hemşire ve hasta bakıcılarındaki oran daha da yüksek, üçte birini Almanya’da doğmamış olan göçmen kökenliler oluşturuyor. Koronavirüs salgını, bunun ne derece kıymetli bir katkı olduğunu, çok dikkat cazibeli bir formda, gözler önüne serdi” diye konuştu.
Almanya’da çalışan nüfusun 45 milyonu aştığını, bunun Almanya tarihindeki en yüksek düzey olduğunu anlatan Scholz, “Çalışan kişi sayısındaki son artışın üçte ikisini Alman vatandaşlığına sahip olmayanlar oluşturuyor” dedi.
Göçmenlere vatandaşlık, demokrasiyi güçlendirir
Almanya’da yaklaşık 9 milyon kişinin yıllardır burada yaşadığını ve çalıştığını, fakat hala Alman vatandaşlığına sahip olmadıklarını anlatan Scholz, demokrasinin bir gerekliliği olarak, burada yaşayanların seçme ve seçilme hakkına sahip olmalarının ehemmiyetini vurguladı.
“Bir demokrasi fakat kelam hakkına sahip olma imkanıyla var olabilir. Meşruiyet bu yolla oluşuyor, devletin aldığı kararların kabul edilmesi de yeniden bu yolla güçlenebilir” diyen Scholz, uzun müddettir Almanya’da yaşayan ve çalışanların, kökenleri, cilt renkleri ve dini aidiyetleri ne olursa olsun, tüm hak ve yükümlülüklerle Almanya’nın bir kesimi olması gerektiğini kaydetti.
Çok sayıda kişinin sahip oldukları vatandaşlıktan vazgeçmemek için Alman vatandaşlığına geçmekten çekindiklerini, bu nedenle bu kaidesi kaldırmak istediklerini anlatan Olaf Scholz, şunları söyledi:
“Neden bu hususta ısrar ettiğimiz hiç bir vakit anlamadım zira aidiyet ve kimlik, bir taraf kazanırken öbür tarafın kaybettiği bir oyun değildir… Alman vatandaşlığına geçenlerin yüzde 60’ı sahip olduğu vatandaşlıktan çıkmak zorunda kalmıyor. Geriye kalan yüzde 40’lık bölümün, çoğunluk için tanınan bir hakkın kendilerine neden tanınmadığını anlayabilmesi son derece güç. Adalet kanaati bu halde oluşturulamaz.”
Alman vatandaşlığına geçenlerin sayısı son yıllarda önemli gerileme kaydediyor.
Hukukçular ve göç uzmanları, nüfusun yüzde 10’undan fazlasının yurttaşlık haklarına sahip olmaması ve siyasi karar alma süreçlerine katılmamasının bir demokrasi açığı olduğu ikazında bulunuyor.