Türkiye-Ermenistan hududunda yer alan ve birçok medeniyete mesken sahipliği yaptığı için “dünya kenti”, “medeniyetler beşiği” olarak nitelendirilen Ani Örenyeri’nde arkeolojik kazılarla tarihi zenginlikler gün yüzüne çıkartılıyor.
UNESCO tarafından 2016’da Dünya Miras Listesi’ne dahil edilen Ani’de, Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ani Örenyeri Hafriyat Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan öncülüğünde yürütülen hafriyat çalışmalarına 20 üniversiteden bilim insanları ile sanat tarihçiler ve öğrenciler katılıyor.
Bu yıl devam eden hafriyatlarda, Türk ilim adamı ve şairlerinden Anili Kadı Burhaneddin-i Anevi’nin doğumundan bahsettiği Selçuklu periyoduna ilişkin büyük hamamda taş küvete rastlanıldı.
BÜYÜK HAMAM’DA DÜNYAYA GELMİŞ
Ani Örenyeri Hafriyat Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, Ani Örenyeri’ndeki hafriyat çalışmalarına 2022 döneminin 4’üncü periyoduna devam ettiklerini söyledi. Hafriyat çalışmalarının 5 farklı noktada sürdüğünü anlatan Arslan, şöyle konuştu:
“Büyük oranda toprak altındayken birinci sefer 2020 yılındaki çalışma döneminde açığa çıkarmaya başladığımız hamamdaki hafriyat çalışmalarına bu tarihten beri devam edilmiş ve artık nihayete erdirme etabına yaklaşılmıştır. Anili Türk ilim adamı ve şairlerinden olan Kadı Burhaneddin-i Anevi, günümüzde tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan ‘Enisü’l-Kulub’ isimli yapıtının önsözünde hayatını anlatırken 1143 yılında Ani’deki Büyük Hamam’da dünyaya geldiğini lisana getirir. Muharririn tabirleriyle bu doğum şöyle gerçekleşir: ‘Babası Mesud’un sırasıyla beş kızı olur ve akabinde annesi Kadı Burhaneddin’e hamile kalır. Annesinin doğum süreci epeyce sancılı geçer ve 1143-44 yılında doktor tavsiyesiyle Ani’deki büyük hamamda doğar.’ Kadı Burhaneddin’in doğum sürecindeki ‘hekim tavsiyesi’ ve ‘hamam’ üzere kilit sözler, bize burada suda doğum uygulamasının gerçekleştiğini göstermektedir.”
SUDA DOĞUMUN BİRİNCİ ÖRNEKLERİNDEN BİRİ
“Her ne kadar Mısır hiyerogliflerinde (Antik periyoda ilişkin yazı sistemi) suda doğumla ilgili sahnelerin olduğu belirtilse de kelam konusu sahneler suda doğumu değil, olağan doğum sahnelerini içerir. Mısır firavunlarının suda doğum tekniğiyle doğduğuna dair argümanlar ise efsaneden öteye geçemez. Literatürde, dünyadaki birinci suda doğumun 1803 yılında Fransa’da gerçekleştiği bilinir. Halbuki hem Anili Kadı Burhaneddin’in doğumuna ait bilgiler hem de kazılarımızda ortaya çıkardığımız taş küvet, dünyadaki birinci suda doğum örneklerinden birinin 12. yüzyılda Anadolu’da uygulandığını ortaya koymaktadır. Birebir vakitte bu uygulama Türk kültür ve medeniyeti ile Türk tıbbının 12. yüzyılda eriştiği seviyeyi göstermesi açısından epey kıymetlidir.”
Söz konusu taş küvetin, hamamın güneydoğu köşesindeki kubbeyle örtülü ılıklık yerinin kuzeybatı köşesinde olduğunu anlatan Arslan, “1,93 metre uzunluğunda, 1,40 metre genişliğinde ve 50 cm derinliğinde dikdörtgen planlıdır. Küvete, batısındaki soğukluk yerinden künklerle su akışı sağlanmıştır. Küvetin su masrafı ise doğusundadır ve küvetin içi büsbütün sıvalıdır” sözlerini kullandı.
