Arap ülkelerinin Suriye ile bağları olağanlaştırma adımları ve Suriye’nin Arap Ligi’ne geri dönmesine yönelik gayretler, bu hafta da Arap dünyasının ön sıralardaki gündemlerinden biriydi.
Uzun bir ortadan sonra Suriye Dışişleri Bakanı Faysal El Mikdat’ın Mısır’ın başşehri Kahire’ye yaptığı ziyaret, Arap gazetelerinde Suriye’nin Arap Birliği’ne tekrar dönüşü için değerli bir adım olarak görüldü. Fakat birtakım yorumlara nazaran, Mısır, Suriye’nin tekrar Arap Dünyası’na dönüşü için “ana kapı” olarak görünmek istemiyor. Mısır basınının böylesine değerli bir ziyarete çok fazla yer vermemesine bu dert sebep gösteriliyor.
Ancak Mikdat’ın ziyaretinin ne manaya geldiği ve uzun bir ortadan sonra gerçekleşmesinden çok gündeme damgasını vuran gelişme Suriye Cumhurbaşkanı Esad ile Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’nin yakında görüşeceğine dair çıkan haberler oldu. İki başkan ortasındaki görüşmeyle ilgili gereken adımların atılması için Mısırlı bir heyetin yakında Şam’a gideceği söz ediliyor.
İSRAİL NEREYE?
İsrail’de sular durulmuyor. Çok sağcı Netanyahu hükümetinin yargının yetkilerini kısıtlayan düzenlemelerine karşı haftalardır devam eden şovlar geçtiğimiz günlerde sonuç verdi ve Netanyahu düzenlemeleri askıya aldığını açıkladı. Lakin muhalefet düzenlemelerin büsbütün iptal edilmesini istiyor ve bu bağlamda şovlarına devam ediyor.
İsrail’de uzun müddettir devam eden bu kriz ve siyasi gelişmelerin İsrail toplumunda yarattığı kutuplaşma Arap dünyasında “İsrail’deki sitemin gücünün” sorgulanmasını beraberinde getirdi.
Birçok muharrir son gelişmelerin İsrail’deki sistemin göründüğü üzere güçlü ve krizleri aşabilecek durumda olmadığını açığa çıkardığını savunurken, İsrailli yetkililerden toplumun bölünmesine yönelik gelen ikazları örnek gösteriyor. Çünkü buna dair ihtarların cumhurbaşkanı tarafından bile yapılması ortadaki durumun vahametine işaret ediyor.
‘MISIR SURİYE’NİN ARAP DÜNYASI’NA DÖNÜŞÜNÜN ANA KAPISI MI?’
Mısır, birçok başşehrin Şam’a yönelik açılımlarını, daha evvel Suriye’yle olan bilinmeyen görüşmeleri açıktan yürütmek ve bölgedeki yeni denklemlerde kendine bir yer edinmek için bir fırsat olarak gördü. Kimi ülkeler Suriye rejimi konusundaki tavırlarını değiştirip, onunla Arap ülkelerinin çıkarları doğrultusunda münasebetlerini uygunlaştırma ve İran’ın Suriye’deki tesirini zayıflatma yoluna girdi. Bu bağlamda, Kahire de Suriye konusunda marjinal kalmamak için ona yakın duruyor.
Suriye Dışişleri Bakanı Faysal El Mikdat’ın cumartesi günkü Kahire ziyareti, Suriye’nin Arap Birliği’ne dönebilmesi konusundaki görüşmelerde Mısır’ın da taraf olduğunu teyit etmek içindi.
Arap ülkeleri, her ne kadar El Mikdat’ın Kahire ziyaretini, Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Şükri’nin geçtiğimiz Şubat ayında meydana gelen yıkıcı sarsıntının akabinde Suriye ve Türkiye’yi kapsayan ziyaretine bir karşılık olarak görünse de, harikulade politik bir adım olarak kıymetlendirdi.
Ancak iki ülke ortasındaki işbirliğinin hacmi, Amerika Birleşik Devletleri üzere birtakım ülkelerin hesaplarına bağlı kalacağa benziyor. Çünkü ABD, Şam ile olağanlaşma adımlarının kendisine karşı bir koza dönüşmesini ve Suriye’yle bağları olağanlaştırmak ismi altında Rusya ve İran’ın bölgedeki tesirinin artmasını istemiyor.
Suriye Dışişleri Bakanının Kahire ziyaretine Mısır basınının ilgisinin nispeten az olması dikkat çekti. Gözlemcilere nazaran bu durum, ziyarete yönelik beklentileri dizginlemek içindi. Ayrıyeten Mısır, Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşünün önündeki büyük kapı olarak görünmek ve bu hususta kendisinden evvel Şam’ı ziyaret eden Arap devletlerin reaksiyonunu çekmek de istemiyor. (Londra merkezli El Arab Gazetesi)
‘İSRAİL LÜBNANLAŞIYOR MU?’
Arap Baharı olaylarından bu yana, kıymetli sayıda siyaset araştırmacısı, Princeton Üniversitesi’nde Ortadoğu konusunda uzmanlaşmış ve İngiltere doğumlu bir profesör olan Bernard Lewis’in Foreign Affairs mecmuasında yayınlanan ünlü bir makalesini tekrar tekrar gündeme getirdi. 1992 sonbaharında yayınlanan makalenin başlığı epeyce gizemli ve tartışmalıydı: “Ortadoğu üzerine tekrar düşünmek.”
Lewis makalesinde, Ortadoğu bölgesindeki Batılı bedelleri benimseyen tek demokratik modele yönelik – ki burada kastettiği devlet İsrail’di – tehditleri ve tehlikeleri detayıyla anlattı ve bu modelin her ne formda olursa olsun korunması gerektiğini belirtti.
Lewis’in makalesi, İsrail dışındaki bütün Ortadoğu bölgesinin bir gün Lübnanlaşacağı iddiasıyla bitiyor. Çünkü ona nazaran, bölgedeki bütün devletler yeni ve yapay devletler. Lewis’e nazaran, kelam konusu ülkelerde devleti bir ortada tutacak gerçek bir sivil toplum olmadığı ve derin bir ulusal his olmadığı göz önüne alındığında, buralarda merkezi gücün zayıflaması durumunda bu ülkelerin yazgısının devletin kurumlarının yavaş yavaş erimesi ve çökmesi olacağını öne sürüyor. Tıpkı Lübnan’da olduğu üzere; kaos, daima devam eden çekişmeler, savaşan mezhepler ve aşiretler ve çeşitli parti ve bölgelerin bu savaşlara katılması…
İsrail’de siyasi ortamın tekrar alevlenmesi, radikal sağın şahinlerinin yandaşlarını sokağa çekme tehditleri, ülkenin en büyük sendikasının genel grev daveti ve Tel Aviv havaalanının kapatılması üzere gelişmelerden sonra akıllara gelen tek soru şu: Sanki Lewis yaşasaydı bu durum karşısında ne sıkıntısı?
Bugün İsrail’de yaşananların, İsrail’in “Lübnanlaşmasının” başlangıcı olduğunu söylemek abartı olabilir. Fakat bu süreç mutlaka iç durumun kırılganlığını ve siyasi çatışmanın iki tarafı ortasındaki büyük uçurumun boyutunu ortaya çıkardı. Ve şu kesin ki, bugün İsrail toplumunu tehdit eden en büyük tehlike İsrail toplumun kendisidir. (Hüseyin Şobakşi / Suudi Şark’ül Evsat Gazetesi)
‘İSRAİL BÜYÜK VE GÜÇLÜ BİR DEVLET Mİ YOKSA DEĞİL Mİ’
İsrail bu günlerde kuruluş yıl dönümünü kutlamaya hazırlanıyor. Lakin bu yılki bağımsızlık günü kutlamaları geçen yılki kutlamalardan farklı olarak kendine has bir çıkmazın içinde geçecek. Her vakit için ordusunun gücüyle, halkının devletle olan ahengiyle ve onu baskıcı idarelerin hükümran olduğu bir bölgenin kalbinde bir demokrasi vahası haline getiren siyasi sisteminin canlılığıyla övünen İsrail, bugün ayakları üzerinde sağlam duramayan ve kendi içinde bölünmüş bir durumda. Ayrıyeten birkaç ay evvel kurulmuş olan hükümeti ise denetimi kaybetmiş görünüyor ve sokaktaki halk hareketlerini zapt edemiyor. İsrail tarihinde daha evvel gibisi görülmemiş bu durumun direkt nedeni, hükümetin “yargı reformu” ismi altında ülkenin yargı sisteminde yapmayı amaçladığı esaslı değişimlerdir. Çok açıktır ki, hükümetin yapmak istediği bu değişiklikler, ülkedeki yüksek yargının yetkilerini tırpanlamak içindir.
İsrail’de birkaç haftadır yaşananlar dikkatli ve klasik olmayan bir formda okunup değerlendirilmelidir. Kimi bölümlere nazaran bu yaşananlar, İsrail’deki demokratik sistemin ne kadar güçlü ve kendini yenileyebilen bir sistem olduğunu ve çoğunluğun istibdadını engellediğini göstermektedir. Bu tip klâsik değerlendirmelere nazaran, İsrail’in bugün içinde bulunduğu durum geçicidir ve demokratik kurumlar bu krizi aşabilecek durumdadır ve de uygun tahlili bulacaktır. Bu da, ya tarafları ikna edebilecek orta bir yolun bulunmasıyla ya da erken genel seçimlere gidilerek yapılacaktır. Lakin seçimlere gidilirse ve sonuçlar son seçimlere emsal biçimde gelirse bu sefer muhalefet bu değişiklikleri engelleyemeyecektir. Lakin seçim sonuçları tam aksi bir biçimde olursa da, Netanyahu hükümetinin yapmak istediği bu değişikliklerin halk tarafından reddedildiği teyit edilecektir. Bu da, halkın istediğini demokratik yollarla alması manasına gelecektir. Lakin, buna emsal senaryolar, demokrasinin tam manasıyla oturmuş olduğu ülkeler için geçerlidir. Radikal ırkçı bir kısmın ülkeyi yönettiği işgalci bir devlet olan İsrail için değil. Radikal ırkçılık ve demokrasi bir ülkede tıpkı anda barınamaz. İşte İsrail’in içinde bulunduğu çıkmaz tam burada karşımıza çıkmaktadır. Çünkü bu durum bize aslında İsrail’in görünüşte denetimi elinde tutan güçlü bir devlet olduğunu fakat özünde kırılgan ve çelişkilerle dolu olduğunu gösteriyor. (Hasan Nafia / El Arabi El Cedid Gazetesi)