Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) Taşınmaz Mal Komitesi (TMK) Lideri Növber Ferit Veçhi, Avrupa Kurulu Delegeler Komitesi’nin AİHM’in Loizidou kararına ait incelemeyi kapatması kararına ait “Bu karar, her ne kadar da çok geç alınsa da KKTC ve ana vatan Türkiye için olumlu bir karardır. Kelam konusu karar doğrultusunda kurulan TMK’nin faal bir iç hukuk yolu olduğu bir sefer daha teyit edildi.” dedi.
Veçhi, TMK’nin yapısı, işleyişi ve KKTC ile Türkiye açısından kıymetine ait AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
TMK’nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) Xenides-Arestis davasında, Türkiye aleyhinde verdiği kararlar uyarınca Taşınmaz Mal Yasası kapsamında 2005’te kurulduğunu belirtti.
Veçhi, 2006’da aktif olmaya başlayan TMK’nin KKTC hudutları içerisinde malları bulunan, 1974 öncesi taşınmazlarını kuzeyde bırakan Rumlara bir deva olmak üzere kurulduğunu aktararak, “Bir iç hukuk yolu olan TMK, AİHM’in tanıdığı, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi çerçevesinde kurulan bir komitedir. Ömürüz da AİHM tarafınca kabul görmüş ve tanınmıştır.” sözünü kullandı.
AİHM’in Türkiye aleyhine açılan Demopoulos ve Öbürleri davasının kabul edilebilirliğine ait aldığı 1 Mart 2010 tarihli kararını hatırlatan Veçhi, AİHM’in, bu kararla TMK’nin aktif bir iç hukuk yolu olduğunu tescil ettiğini lisana getirdi.
TMK’nin 7 üyesi ve 2’sinin yabancı olduğu bilgisini paylaşan Veçhi, bu kurumda çalışanların bağımsız olması gerektiğini vurguladı.
Veçhi, “TMK, takas, iade ve tazminat olarak talepleri inceler. Rumlar buraya başvurur, evraklarını oluşturur. Biz her perşembe yaklaşık 20 belge inceliyoruz, bunları ‘dostane tahlil (karşılıklı anlaşma)’ olarak bitirmeye çalışıyoruz. Takas, tazminat yahut iadeye karar veririz. Şayet bir uyuşmazlık olursa duruşmaya gideriz.” diye konuştu.
Veçhi, başvuranların davacı, KKTC İçişleri Bakanlığının da davalı olduğunu kaydetti.
Son bir yılda 140 farklı belgeyi incelediklerini belirten Veçhi, bu evraklardan 2’sinin iade olduğunu, bu süreçte takas ise yapılmadığını lisana getirerek, şöyle devam etti:
“Kurulduğundan bu yana TMK’ye toplam 7 bin 159 müracaatta bulunuldu. Bunlardan 1366’sı dostça tahlil yoluyla, 34 tanesi ise duruşma yoluyla (başvuranın mutlu kalmadığı davalar duruşmaya gidiyor) sonuçlandı. TMK, bugüne kadar müracaat yapan 1169 şahsa, mallarının bedeli olarak tazminata karar verdi. 4 müracaat için iade, 2 müracaat için takas-tazminat, 8 müracaat için iade-tazminat kararı verilmiştir. Bir müracaat için ise Kıbrıs sorununun çözülmesinden sonra iade edilmesi kararı verilmiştir.”
TMK’nin Rumların mülkle ilgili meselelerine deva ürettiğine ve rahat bir halde müracaat yapabilecekleri bir kurum olduğuna işaret eden Veçhi, başvuranların, tapuları ile başvurdukları malın kendi mülkleri olduğunu ispat etmeleri halinde dava süreçlerinin başladığına, erken bir vakitte da sonuçlandığına dikkati çekti.
“GKRY, vatandaşlarının TMK’ye başvurarak deva aramasından hoşnut değil”
Veçhi, “Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY), kendi vatandaşlarının TMK’ye başvurarak bir deva aramasından çok da hoşnut değil, engellemeler için ise ellerinden geleni yapmaktadır. Loizidou davasının, AİHM tarafından kontrolünün bu kadar uzamasının sebebi, Rum tarafının kendine yakın ülkelerle birlik olarak oluşturduğu ortam sebebiyledir.” dedi.
Türkiye’nin, Avrupa İnsan Hakları Kurulu’na ferdi müracaat hakkını 1987’de tanıdığını ve çok sayıda Türkiye aleyhinde müracaat olduğunu anımsatan Veçhi, Loizidou davasının (Kıbrıslı Rum Titina Loizidou’nun 1989’da KKTC’de toprak ve mülkünün kaldığı gerekçesiyle Türkiye aleyhine AİHM’e başvurmasının da bunlardan biri olduğunu söyledi.
Veçhi, “Loizidou, GKRY tarafından öncü dava olarak ele alındı. Loizidou davası, her ne kadar kişisel görünse de ardında GKRY vardı, yani siyasallaştırılmış bir davadır. Türkiye, bu davadan 1998’de tazminat ödemeye mahkum edildi. Buna nazaran, müracaatçıya tazminat verilir lakin mülk mal sahibinde kalır. TMK’nin tazminata karar vermesi halinde mülk, KKTC’ye geçiyor.” tabirlerini kullandı.
Loizidou’nun 2005’te TMK’nin kurulmasının akabinde tekrardan KKTC’deki malının iadesini ve tazminat istediğini anımsatan Veçhi, AİHM’in bu noktada TMK’yi işaret ettiğini fakat Kıbrıslı Rum Titina Loizidou’nun bunu reddettiğini kaydetti.
2003’te Türkiye tarafından Loizidou’ya tazminatın ödendiğini belirten Veçhi, o tarihten bu yana Loizidou davasının nezareti ve kontrolünün AİHM tarafından devam ettiğini söyledi.
Veçhi, Avrupa Kurulu Delegeler Komitesi’nin 20-22 Eylül’de düzenlenen insan hakları bahisli 1443’üncü toplantısında AİHM’in Loizidou kararına ait nezaret ve kontrol sürecini durdurma kararı aldığına, incelemeyi kapattığına vurgu yaptı.
“Rumlar siyasi olarak mesnetsiz argümanlarla yıllarca bu mevzuyu gündemde tutmuştur”
Veçhi, şu sözleri kullandı:
“(AİHM’in Loizidou kararına ait incelemeyi kapatması kararı) Bu karar, her ne kadar da çok geç alınsa da, KKTC ve ana vatan Türkiye için olumlu bir karardır. Kelam konusu karar doğrultusunda kurulan TMK’nin faal bir iç hukuk yolu olduğu bir kere daha teyit edildi. TMK’nin aktifliği, Rum bölümünce her vakit için sorgulandı.
Rumlar, Loizidou davası ile mülkün iadesini istediler fakat bunun mümkün olmadığını biliyorlardı. Rum tarafı, bunu bilerek yıllardır bu mevzuyu politize etti ve iadesi istikametinde ısrarcı oldu. Loizidou kararının kontrol ve nezaretinin devam etmesiyle de bu mevzu devamlı gündemde tutuldu. Bu kararla AİHM, ‘TMK’nin iade, tazminat ve takasta en faal devadır.’ dedi. Rumlar siyasi olarak mesnetsiz savlarla yıllarca bu mevzuyu gündemde tutmuştur.”
Veçhi, Rumların TMK’yi aşarak direkt AİHM’e başvurmasının mümkün olmadığını söyledi.
Veçhi, “TMK’ye başvuran ve aldığımız kararı beğenmeyen Rumlar, KKTC Yüksek Yönetim Mahkemesine başvurabilir. Başvuran Rumlar, oradan da hoşnut kalmazsa bütün iç hukuk yollarını tüketmesiyle birlikte AİHM’e gidebilir. Fakat AİHM illa ki Rumlar lehine karar verecek değildir.” diye konuştu.
TMK’nin tazminat kararlarının ödemesinin KKTC Maliye Bakanlığınca yapıldığını belirten Veçhi, TMK kurulmadan evvel davalı pozisyonunda Türkiye’nin olduğunu da anımsattı.
“Maraş bölgesi için TMK’de toplamda 459 müracaat var”
Veçhi, Maraş bölgesinin açık olan pilot bölgesi ve başka kapalı kısımlarına toplamda 459 müracaatın olduğunu aktararak, “Pilot bölge konusunda davaların devam ettiğini, İçişleri Bakanlığı ve savcılıktan görüşlerin alınması ve belgenin tamamlanmasıyla davaları görüşmeye başlayacağız. Maraş bölgesiyle ilgili TMK’ye müracaatlarda daima artış oluyor.” dedi.
Kıbrıs Vakıflar Yönetiminin (EVKAF) mallarıyla ilgili türel açıdan müracaat yapamadığını söyleyen Veçhi, şunları kaydetti:
“Mesela; bir Rum başvuran geldiğinde, EVKAF’ın da bir hak tezi varsa bize başvuruyorlar. Biz, EVKAF’ın bu ‘hak iddiası’ başvurusunu inceleyip, hem başvuranın hem de EVKAF’ın haklarını gözetip adilane bir karar verebilmek için EVKAF’ı taraf yapıyoruz. Geçen yıl ekimde taraf EVKAF’ı yapıp, bir duruşma yaptık. Şimdi belge görüşülmedi fakat EVKAF taraftır. İspat olması halinde EVKAF da müdahil olabiliyor.”
Veçhi, TMK’nin ülkede mülkiyet meselesinde, hak sahibini koruduğunu ve AİHM’e de uygun devalar bulduğunu lisana getirerek, “Her bitirdiğimiz dava, ulusal davamıza bir artıdır, Kıbrıs probleminin mülkiyet tahliline de katkıda bulunur. Hepimizin bu kurula sahip çıkması, faal formda elinden geleni yapması gerekir. Bu, bizim ulusal çıkarımızdır, hem KKTC hem de ana vatan Türkiye için çok değerlidir. Türkiye de Strazburg’da TMK’nin kurulması için çok büyük efor sarf etti.” sözlerini kullandı.