Barınma krizinin patlak vermesinin üzerinden bir yıl geçti lakin bir arpa uzunluğu yol alınamadı tersine kriz katmerlendi. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ise konut krizine tahlil olarak yeni konut üretileceğini ve düşük gelirlilerin ‘kira öder gibi’ mesken sahibi olacağını ilan etti.
Konut fiyatları o kadar yükseldi ki düşük gelirlilerin krediyle dahi konut sahibi olması artık imkânsız. Çok katmanlı bu krizin mağduru ise ekonomik kriz ile tek başına gayret etmeye çalışan halk kısımları oldu. Durum o denli bir noktaya geldi ki öğrencilerin üniversite tercihlerinde bile belirleyici oldu. Büyükşehirdeki üniversitelere puanı yeten öğrenciler başta barınma sorunu nedeniyle tercihlerini diğer yerlere yöneltirken büyükşehirde yaşayan öğrenciler de kent dışında okumanın maliyeti ile özel okulda okumanın maliyetini karşılaştırıp aile yanında kalmaya karar veriyor.
BirGün’den Havva Gümüşkaya’nın haberine nazaran, iktidar ise derinleşen konut krizini ya yeni konut kredisi paketiyle ya da konut inşaatıylarıyla çözmeyi umuyor. AKP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, kabine toplantısının akabinde yaptığı konuşmada Cumhuriyet tarihinin en büyük toplumsal konut atılımını başlatacaklarını belirtti.
Erdoğan, hazırlıklarının bitmek üzere odluğu proje için şu açıklamayı yaptı:
“İlk defa mesken sahibi olacak vatandaşlarımız için hayata geçeceği proje hayata geçmek üzere. Vatandaşımızı kira öder üzere mesken sahibi yapacağız. İnşaat dalını canlandırıp, insanımızın erişebilir kurallarda konut sahibi olmasını sağlayacağız. Bu proje kiraların düşmesini de sağlayacak. Şehit yakınları ve gazilerimize özel bir kontenjan ayıracağız. Yeni evlenecek gençlerimiz de kota sahibi olacak.”
Amacının halkın nitekim barınma problemine tahlil üretmek olmadığını belirten Akademisyen Sinan Araman, konut üzerinden müteahhitleri besleyen ve oradan beslenen bir iktidar olduğunu vurguladı.
“Ekonominin buraya gelmesi sürpriz değildi zira 20 yıldır inşaat üzerinden iktisadın çarklarını döndürmeye çalışan bu manada mecburî kentsel dönüşüm sürecini de sermaye birikimi emeliyle kullanan iktidar yapısıyla karşı karşıyayız” diyen Araman, Türkiye’de 20 yıldır gayrimenkul çılgınlığı yaşandığını vurguladı.
MÜTEAHHİTLER BATARSA AKP BATAR
Yol, köprü, baraj üzere ‘mega projeler’le inşaat alanına kaynak aktarıldığını ve tüketicilerin daima konut alanına teşvik edildiği bir sürecin yaşandığını belirten Araman, “AKP şimdide döviz kuru yükselince bu şirketlerin batmaması için var gücüyle uğraşıyor. Bütün ilan edilen planların nedeni de bu” dedi ve ekledi:
“Düşük faiz kredi siyasetinden fakirler yararlanamıyor. Konut fiyatları çok arttığı için fakirlerin o fiyatları karşılayacak ve kredileri ödeyecek gücü yok. Üst kümeler ise servetine servet ekliyor, gayrimenkulüne gayrimenkul ekliyor. Giderek tekelci bir yapı oluşuyor. Kiralar da bu nedenle artıyor. Şu an TOKİ özel kesim mantığıyla çalışan, üretim yapan, pazarlayan kamunun topraklarını EMLAK Konut’la birlikte büyük müteahhitlere peşkeş çeken en büyük müteahhit firma. TOKİ hiçbir vakit toplumsal konut yapmadı. Bu açıklanan paketinde sahiden halkın barınma sıkıntısını çözmek gayesiyle ortaya atıldığını düşünmüyorum. Hükümetin kaygısı daha çok göbekten bağlı oldukları büyük müteahhitlerin batmaması zira müteahhitler batarsa AKP’yi ayakta tutan ekonomik kaynakları çökecek, AKP iktidardan düşerse büyük müteahhitler batacak.”
Yapılması gerekenin Almanya ve İspanya örneğinde olduğu üzere konutların kamulaştırılması ve halka ucuza kiralanması yahut satılması olduğunu söyleyen Araman, “Ülke iktisadı batmış durumda, inşaatında batması halinde altından kalkamayacak bir enkaz oluşacak, bunun farkındalar. Ellerindeki konut stoklarını eritmeye çalışıyorlar” halinde konuştu.
TOKİ ALT GELİRE HİTAP ETMİYOR
Kısa ismi TOKİ olan Toplu Konut Yönetimi, altyapılı arsa üretimi ve toplu konut yapımcılarına kredi takviyesi sağlaması hedefiyle 1984’te kuruldu, lakin AKP iktidarıyla birlikte 2002’den itibaren rantı yüksek konut üretimine, 2008’den sonra da kamu hizmet binası, hastane, okul üzere tesislerin üretimine yük verdi. Temel misyonları ortasında, “Dar gelirlilere ucuz konut sağlamak” olan TOKİ’nin, bu misyonunu gereğince yerine getiremediğini 2003-2020 ortasındaki dataları ortaya koyuyor. Buna nazaran, “Alt-yoksul gelir grubuna” yönelik üretilen konutlar, inşa edilen toplam 977 bin 302 konutun sırf yüzde 16’sını oluşturdu. 2003-2020 periyodunda alt-yoksul gelir kümesine üretilen konut sayısı 153 bin 654 ile söz edilirken bu gelir kümesine yönelik 2018, 2019 ve 2020 yıllarında üretilen konut sayısı sırasıyla 456, 779 ve 2 bin 317 olarak gerçekleşti.
TOKİ, 2003 ve 2020 yıllarını da kapsayan 17 yılda dar ve orta gelir kümesine yönelik ise 450 bin 791 konut üretti. Yönetimin kâr elde ettiği ve “Kaynak geliştirme” ismi altında inşa ettirdiği görece lüks konutların, öbür tüm konutlara oranı ise kayıtlara, yüzde 14 olarak geçti.
KİRACI-MAL SAHİBİ DAVALARI FIRLADI
Fahiş kira artışları kiracılarla mülk sahiplerini karşı karşıya getirdi. Enflasyonun çok üzerinde yapılan artışlar dar gelirli kiracıları zorlarken sulh hukuk mahkemelerinin ve icra mahkemelerinin dava yükünün neredeyse yüzde 30-40’ını şu anda kiracı mal sahibi davalarından oluşuyor. Mahkemelerde önemli yük oluşunca duruşma günü de en erken 2023’te veriliyor. Cumhuriyet’ten Şehriban Kılıç’a konuşan Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz, olağan şartlarda davaların ön hazırlık duruşmasının 3 ayda verildiğini artık bu mühletin en az 6 aya çıktığını vurgulayarak, “Kira tahliye ve kira tespit davaları olağan vakitlerde ortalama 2-2,5 yıl civarında sürüyor, artık bu müddet en az 3 yıla çıkacak. Kira tahliye ve kira tespit davalarında haziran, temmuz ayında açılan davalar için İstanbul’da sulh hukuk mahkemeleri en erken 2023 Ocak ayına duruşma günü veriyorlar. Dava yükü astronomik şişmiş durumda” dedi. Konut kira artışlarına yüzde 25 hududu getirilmesine karşın hiçbir mesken sahibi buna uymadı. Beşinci yılını doldurmuş kiracılar için mal sahipleri adeta noterleri işgal ederek ihtarname sağanağı içerisine girdiler ve kiracılarına uzayan altıncı kira devri için önemli artışlar talep ediyorlar.