Burcu Karakaş
İstanbul’un Esenyurt ilçesi, resmi kayıtlara nazaran Türkiye’nin en kalabalık ilçesi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, geçen sene sonunda Esenyurt’un nüfusu 977 bin 489’a ulaştı. Fakat kayıtsız göçmenlerle bir arada ilçe nüfusunun 1 milyondan fazla olduğu varsayım ediliyor. Esenyurt bu haliyle Türkiye’nin 57 vilayetinden daha kalabalık.
İlçenin tek özelliği, kalabalık olması değil. İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu’nun, “Esenyurt, laboratuvar üzere. Burayı çözdüysek, İstanbul’u çözdük demektir” kelamlarının bir karşılığı var. Nüfusun yaklaşık üçte birinin göçmen olduğu Esenyurt’ta, 81 ilin nüfusuna kayıtlı yani sözün tam manasıyla Türkiye’nin dört bir yanından yurttaş bulunuyor.
CHP’li Esenyurt Belediyesi’nin sloganı, hayat çabası için farklı kesitleri bir ortaya getiren ilçedeki duruma dikkat çeken çeşitten: Umudun Kenti Esenyurt.
Esenyurtlularla yaptığım sohbetlerde “Burada her şey var” cümlesini sıklıkla duyuyorum. Metrobüs durağından merkeze gitmek üzere bindiğim taksinin sürücüsü doğma büyüme Esenyurtlu olan Selçuk (33), o cümleyi sarf edenlerden biri:
“Eskiden kırsaldı, isteyen istediği üzere at koşturuyordu ancak artık metropol oldu. Rant var. Pisliğin üstünde her vakit sinek vardır. Kara para aklamasından fuhuşa, her şey var. Sokak başında torbacısı, mafyası… Gayrimeşru alem var bu gördüğün sitelerde. Reina katliamcısı desen, şu sağdaki sitede yakalandı.”
“En uygun konut fiyatları burada”
Esenyurt, 1987’ye kadar Büyükçekmece’ye bağlı bir köydü. 1989 yılında altı mahalleli bir belediyeye dönüştü ve 2008 yılında ilçe statüsüne kavuştu. Kars ve Ardahan, ilçeye en fazla göçün yaşandığı vilayetler. O denli ki “Kars Vegas”, Esenyurt için kullanılan tabirlerden biri olarak biliniyor.
Bugün ise artık fahiş kira fiyatları sebebiyle İstanbul içinden de göç alıyor. Ana caddede sağlı sollu Eminevim, Katılımevim üzere faizsiz mesken ve otomobil sahibi yapan şirketler var. 15 yıldır gayrimenkul bölümünde çalışan Fatih Beyefendi, İstanbul’da en uygun konut fiyatlarının Esenyurt’ta olduğunu anlatıyor:
“Aynı standartlara sahip bir konut Esenyurt’ta 700 bin, Küçükçekmece’de 1.200 TL’ye satılır. Buranın insan yapısı farklı. Ben Başakşehir’de oturuyorum, Esenyurt oradan bence 10 yıl geride. ‘Küçük Türkiye’ diyebiliriz Esenyurt için zira her şey var.”
Reina Katliamı’nı gerçekleştiren IŞİD’li Abdulkadir Masharipov’un Esenyurt’ta yakalandığını o da hatırlatıyor.
Burası, keşmekeş nedeniyle firari hatalıların saklanabildikleri bir yer birebir vakitte. Avukat Şafak Mahmutyazıcıoğlu cinayeti şüphelisi Serkan D., “FETÖ” soruşturması kapsamında aranan eski Edirne İstihbarat Şube Müdürü Özgür N., Esenyurt’ta yakalanan firarilerden birkaçı.
Fatih Beyefendi, Esenyurt’ta çalışsa da burada oturmak istemeyeceğini söylüyor. “Belli bir sosyoekonomik düzeye gelen kimse oturmaz” diyor. Esenyurt Kent Kurulu’ndan Birgül Çay da emsal kıssalar anlatıyor.
Esenyurt Kent Kurulu’ndan Birgül Çay
“On beş sene betonlaşarak geçti”
Çay, sekiz yaşındayken ailesiyle Erzincan’dan Esenyurt’a gelmiş. Hala Esenyurt’ta oturuyor lakin çocukluk arkadaşları diğer ilçelere taşınmış.
“Biz mahalle kültürü içinde büyüdük. İlçeden çıktığımızda sınıf farklılıklarını fark etmeye başladık ve toplumsal izolasyon başladı. Esenyurtlu olmak âlâ bir şey değildi, çok fakirdi. Daha uygun hizmet almak isteyenler Esenyurt’u terk etti.”
2019 mahallî seçimlerinde Esenyurt’u yüzde 51,55 oy oranıyla CHP kazandı. Fakat belediye, 2004-2019 yıllarında AKP’liydi. Birgül Çay’a, 15 yılın nasıl geçtiğini soruyorum:
“Betonlaşarak geçti. Denetimsiz bir büyüme oldu. İlçe konut doldu fakat bu beşerler nerede yiyip içecek, hangi okula, hastaneye gidecek, bunlar düşünülmedi.”
Yoksul bölümlerin ilçeye çekilmesi ile burada “ucuz iş gücü deposu” yaratıldığını savunuyor. Sokaklarda neredeyse adım başı görebileceğiniz günlük yevmiyeli iş ilanları, bu savunuyu doğrular nitelikte.
“Farklı insanların istekli gettolarını yaratmaya müsait bir yer”
Esenyurt Belediyesi 8-17 Ekim tarihlerinde “Kardeş Kültürler Festivali” düzenledi. Şenlik, MHP İstanbul Milletvekili Dilek Erdem’in şenlikte konuşma yapmasına müsaade verilmediği gerekçesiyle çıkan gerginlikle basına yansıdı. Yaşanan gerginlik sırasında “Ülkücü hareket engellenemez” sloganları atıldı. Esenyurtlu yetkililer, olayın ansızın geliştiğini, ilçedeki siyasi partiler ortasında bir tansiyon olmadığını söylüyor. Birebir şenlik kapsamında düzenlenmek istenen “Miss Uganda Esenyurt” isimli hoşluk müsabakası da Esenyurt Kaymakamlığı tarafından iptal edildi.
CHP’li Esenyurt Belediyesi, bu haberin yazılma sürecinde başta Esenyurt Belediye Lideri Kemal Deniz Bozkurt ile röportaj olmak üzere taleplerimizi cevapsız bıraktı.
Göç Yönetimi tarafından resmi datalar paylaşılmadığı için tam sayı bilinmemekle bir arada Esenyurt’ta 300 bin civarında göçmen yaşadığı iddia ediliyor. İlçede, Suriye, İran, Pakistan, Afganistan ile Afrika ülkelerinden gelen göçmenler yoğunlukta. Esenyurt Alternatif Kültür Sanat Derneği’nde (Esas-Der) Türkçe lisan kursuna katılan göçmen bayanlarla Esenyurt’taki hayatlarını konuşuyoruz.
Yemenli İman Esunyurt’ta yaşıyor
Yemenli Iman, Türkçe öğrenmesini zorlaştıran bir faktöre dikkat çekerek “Elimde olsa burayı seçmezdim zira Türklerle temas az, yabancı çok” diyor. Yedi sene evvel Türkiye’ye sığınan Suriyeli Doha, kiralar ucuz olduğu için bir tanıdıkları aracılığıyla Esenyurt’a taşındıklarını söylüyor. Türkçe dersini veren 20 yaşındaki Işık Akram da Suriyeli. Diş hekimi olan amcasıyla bir sene Beylikdüzü’nde yaşadıktan sonra iş nedeniyle buraya taşınmış.
Esenyurt göçmenlere yönelik hücumlarla da gündeme gelen ilçelerden biri. Bağlarçeşme mahallesi, göçmenlerin yoğunlukta olduğu bir mahalle. Yalnızca Suriyelilere ilişkin dükkanların bulunduğu küçük bir alışveriş merkezi dahi var.
İlçe merkezindeki Cumhuriyet Meydanı’na çıkan iki sokak, Suriyelilerin işlettiği dükkanlar sebebiyle “Şam Sokağı” olarak anılıyor. Sokağı birlikte gezdiğim sosyolog Zelal Koç, Arapça tabelaların kısa bir müddet evvel kaldırıldığını lisana getiriyor. Yüksek lisansını “Kentsel Etnisite Bağlamında Bir Kentin Demografisini Tartışmak: İstanbul Esenyurt İlçesi Örneği” teziyle tamamlayan ve doktorasını da Esenyurt üzerine yapmaya devam Koç, ilçe için “Farklı insanların istekli gettolarını yaratmaya çok müsait bir yer” sözlerini kullanıyor. Sosyolog Koç’a nazaran, Esenyurt’un “küçük Türkiye” ya da “laboratuvar” olarak görülmesinin anlaşılır nedenleri var. Bu nedenlerin başında ilçenin demografik yapısı geliyor:
Yemenli İman Esunyurt’ta yaşıyor
“Nüfus yapısı nedeniyle benzetiliyor. Esenyurt, göçle oluşan bir yer. 81 ilin tamamından göç almış bir yer. 200 bin civarında Suriyeli olduğu varsayım ediliyor. Yerli nüfusun yüzde 47’si ise Kürt vilayetlerinden geliyor. Esenyurt’tan çıkan seçim sonuçları genelde Türkiye’den çıkıyor.”
“Şüpheli bayan vefatları ve bayan cinayetleri artıyor”
Esenyurt, onlarca katlı site ve iş yerleri ile örülü bir ilçe. Son devirde plazalardan “düşerek ölen” bayanların haberleri sıklıkla basına yansıyor. Esenyurt Kent Kurulu Bayan Meclisi Lideri Çiğdem Çınar’a, kuşkulu bayan vefatlarını soruyorum. “Benim en büyük derdim. Plazalardan bu kadar erkek ‘düşseydi’ apayrı olurdu” diyor. Çınar’a nazaran, Esenyurt’ta yalnızca son birkaç yıl içinde onlarca bayan yüksek binalardan düşerek hayatını kaybetti. Evrakların “intihar” denilerek kapatıldığını lakin ölümlerin soruşturulması gerektiğini tabir ediyor:
“Buranın en değerli sorunu, uyuşturucu. Esenyurt’ta genç bayanlar uyuşturucu temin edebilmek için seks işçiliğine sürükleniyor. ‘İntihar’ denilen olaylara bu açıdan da bakmak lazım.”
Uyuşturucu kullanımının yaygınlığı çabucak herkesin lisanında. Fakat yakın vakte kadar ilçede Yeşilay şubesi yokmuş. Çiğdem Çınar, Yeşilay Danışmanlık Merkezi’nin Mayıs ayında açıldığını söylüyor.
Çınar, yalnızca kuşkulu bayan ölümlerinin değil, bayan cinayetlerinin de arttığını, Esenyurtlu bayanların inançta hissetmediğini anlatıyor. Bayana şiddet hadiselerinin yüksek seyrettiği, nüfusu 1 milyonu bulan ilçede bir tane sığınmaevi bulunuyor:
“Eskiden inançlıydı. Artık belirli bir saatten sonra sokakta yürümek tehlikeli hale geldi. Hava karardıktan sonra çok az bayan görebilirsin sokakta.”