Geçen hafta gerçekleşen zelzele felaketleriyle süreçlerine devam eden Borsa İstanbul gündem olmuş, reaksiyon çekmişti. Ardından piyasa kendi tedbirlerini aldıktan sonra devreye giren otoriteler geç kalmakla suçlanmıştı. Bir çok sav da yayılırken, yarın açılacak olan piyasada süreçler öncesi BİST ve SPK idaresinden açıklamalar geldi.
6 Şubat 04:17’de gerçekleşen 7,7 akabinde 13:24’te gerçekleşen 7,6 şiddetindeki iki büyük sarsıntının olduğu gün Borsa İstanbul’da süreçlerin sürmesi şaşkınlık yaratmıştı.
Felaketin boyutunun düzgünce anlaşıldığı ikinci gün olan 7 Şubat’ta Borsa İstanbul’da süreçlerin sürmesiyse reaksiyon yaratmıştı.
Felakete müdahalelerin ağırlaştığı 8 Şubat’ta Borsa İstanbul’da süreçlerin sürmesi de kızgınlık yaratmıştı.
7 Şubat ve 8 Şubat’ta 2’şer defa devre kesiciler tetiklenmiş, 8 Şubat’ta ikinci kere devre kesiciyle kesilmesi sonrası “işlemlerin durdurulduğu” açıklanmıştı. Sonrasında da 8 Şubat’ta yapılan süreçler iptal edilerek, piyasanın 15 Şubat’ta süreçlere tekrar başlayacağı açıklanmıştı.
İşlemlerin durdurulması için kurumlarla toplantı yapılmıştı, kimi kurumların süreçlerin durulmaması tarafında fikir belirttiği sav edildi. Açıklama yapan kurumların çabucak hemen hepsi ‘durdurma’ istediklerini söyledi.
Bir de tezlerin ortasında Borsa ve SPK yetkililerinin duruma müdahil olmak için inisiyatif kullanamayarak Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’ye durumu ilettikleri, Bakan’ın da tıpkı formda Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ulaşmak için beklediği ve böylece Borsa’da 2,5 gün süreçlerin açık kaldığı da argümanlar ortasında yer aldı.
14 Şubat akşamına kadar kapalı kalacağı belirtilen Borsa İstanbul’da tartışmalar ve soru işaretleri eşliğinde başlayacak olan süreçler öncesinde SPK ve BİST’ten kimi açıklamalar ve düzenlemeler geldi.
Öncesinde iktisat idaresinin yaptığı kıymetlendirme toplantısından altın ithalatında süreksiz durdurma kararıyla , Borsa’da manipülatif hareketler için Varlık Fonu’nun devreye alınmasına yönelik savlar ortaya atıldı. TVF bünyesinde bulunan fiyat istikrarı fonu, kamu bankaları ve şirketleriyle desteklenerek, manipülatif hareketlerde pay alımı için kullanılacak denildi.
Bloomberg’in ilettiğine nazaran de denetleyici kurumlar, ‘Deprem sonrası satışlar için ‘Herif’ lakaplı bir Borsa manipülatörünün’ peşindeydi. Barış Soydan da durumu şöyle paylaştı:
Her şeyin sorumlusu 1 kişi mi? Borsada da bir hatalı ve cürüm öyküsüne gereksinim var galiba.
Borsa İstanbul, Hisse Piyasası ile VİOP bünyesindeki Hisse ve Endeks Türev Pazarlarına ait alınan kararları duyurdu.
Borsa İstanbul tarafından yapılan açıklamada, ‘Pay Piyasası ile Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası bünyesindeki Hisse ve Endeks Türev Pazarlarında:
1- Emtia sertifikaları hariç tutulmak üzere Hisse Piyasasında açılış seansı uygulanan tüm sermaye piyasa araçlarında ve Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) süreç gören tüm kontratlarda; açılış seansında buyruk iptali, fiyat kötüleştirme ve ölçü azaltımına müsaade verilmemesine,
2- Hisse Piyasasında buyruk süreç oranının 15:1’den 5:1’e düşürülmesine,
3- Hisse Piyasasında buyruk süreç oranı eşik bedel aşım fiyatının 0,03 kuruştan 0,25 kuruşa yükseltilmesine,
4- Hisse Piyasasında Buyruk İptali, Fiyat Kötüleştirme ve Ölçü Azaltımı (İAK) fiyat kalemlerinin %20 oranında artırılmasına ve VİOP’ta yüz binde 1 (0,00001) olarak uygulanan iradi buyruk iptal fiyatı oranının %20 oranında artırılarak yüz binde 1,2 (0,000012) olarak belirlenmesine,
5- VİOP ve Hisse Piyasası seans sonu saatlerinin ahenkleştirilmesi emeli ile VİOP’ta süreç gören tüm vadeli süreç ve opsiyon mukavelelerinin seans sonu vaktinin 5 dakika kısaltılarak tam iş günlerinde 18.10, yarım işgünlerinde 12.40 olarak belirlenmesine,
6- Geri alım yapan şirketler üzerine yeni bir endeks hesaplanmasına,
7- Borsamız nezaret faaliyetleri kapsamında hâlihazırda devam etmekte olan yatırım aracı bazındaki tüm önlemlerin kaldırılmasına karar verilmiştir.
Ayrıca, VİOP’ta Hisse ve Endeks Türev Pazarlarında yer alan kontratlardaki bekleyen İptale Kadar Geçerli (İKG) ve Tarihli (TAR) buyruklar Borsa tarafından iptal edilecektir’ denildi.
Hisse geri alımında stopaj sıfırlandı.
Cumhurbaşkanlığının mevzu ile ilgili kararı Resmi Gazete’nin tekrarlanmış sayısında yayımlandı.
Buna nazaran, tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi pay senetleri yahut iştirak hisselerine ait olarak dağıtılmış kar hissesi sayılan fiyatlar üzerinden yüzde 0 oranında tevkifat yapılacak.
Karar bugünden itibaren yürürlüğe girdi.
Sermaye Piyasası Heyeti (SPK), sarsıntının finansal piyasalar üzerindeki olumsuz tesirinin asgariye indirilebilmesi ve mümkün yatırımcı mağduriyetlerinin önüne geçilmesi için tedbirler açıkladı.
SPK tarafından yayımlanan duyuruda, ‘1. Şura Karar Organı’nın 14/02/2023 tarih ve 9/176 sayılı Kararı Uyarınca Yapılan Duyuru’ başlığıyla, ‘depremin finansal piyasalar üzerindeki olumsuz tesirinin asgariye indirilebilmesi ve mümkün yatırımcı mağduriyetlerinin önüne geçilmesi için’ denilerek yapılan duyuru şu halde oldu:
1) a) 10.04.2023 tarihine kadar; aracı kurumlarca, portföy büyüklüğü 1.000.000 Türk Lirası ve altında olan müşterilere uygulanacak azami kredi faiz oranının ve kredili olmayan bir alım buyruğu nedeni ile ödemekle yükümlü oldukları meblağın tamamının yahut bir kısmının takas günü prestijiyle tevdi edilmemesi yahut kelam konusu fiyatın takas tarihi prestijiyle aracı kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda (temerrüt durumunda) uygulanacak faiz oranının, aracı kurumun vereceği kredinin, kaynak maliyeti dikkate alınarak, sermaye piyasasına olan algıyı olumsuz etkileyecek ve inancı zedeleyecek uygulamalardan kaçınılmak suretiyle, makul bir düzeyde belirlenmesi istikametinde tavsiye kararı alınmasına,
b) 06.02.2023 tarihi itibariyle Zelzele Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi yahut şubede hesabı bulunan müşterilerin, 06.02.2023 tarihinden itibaren oluşan temerrüt durumlarında, Seri: V, No:65 sayılı Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme Süreçleri Hakkında Bildiri’nin (Kredili Süreçler Tebliği) 16’ncı unsuru çerçevesinde 30.06.2023 tarihine kadar süreç tesis edilmemesi, temerrüde ve temerrüt sonucuna bağlı süreçlerin yapılmaması formunda uygulamanın yönlendirilmesine,
c) Bu hususun (a) bendi kapsamında belirlenen faiz oranlarının, Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’nin (MKK) Yatırımcı Risk Takip Sistemi’ne aracı kurumlarca müşteri bazında raporlanmasına,
👇
2) 30.06.2023 tarihine kadar, aracı kurumların hazırladığı sermaye yeterliliği tablolarında, kendi portföylerine alınan hisse senetlerine ait durum riski oranının %10 yerine %3 üzerinden, kredi hesabı altında izlenen “Diğer müşteriler” için konum riski oranının ise %8 yerine %4 üzerinden hesaplanmasına,
3) 30.06.2023 tarihine kadar, Kredili Süreçler Tebliği’nin 7’nci unsuru uyarınca yapılacak genel süreç sonu hesaplamasında, 06.02.2023 tarihi itibariyle Sarsıntı Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi yahut şubede hesabı bulunan müşterilere kullandırılan kredilerin dikkate alınmamasına,
4) Konseyimizin 19.03.2020 tarihli ve 17/400 sayılı Kararı uyarınca %35 olarak belirlenen başlangıç özkaynak müdafaa oranının, 10.04.2023 tarihine kadar %20 olarak uygulanmasına,
5) Konseyimizin 06.02.2023 tarihinde Zelzele Bölgesi’ndeki yatırımcılara yönelik aldığı Kararın tüm yatırımcılara teşmil edilmesi hedefiyle;
a) Kredili olmayan bir alım buyruğu nedeni ile müşterinin ödemekle yükümlü olduğu meblağın tamamının yahut bir kısmının takas günü prestijiyle tevdi edilmemesi yahut kelam konusu meblağın takas tarihi prestijiyle müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması durumunda Kredili Süreçler Bildirimi’nin 16 ncı unsuru çerçevesinde süreç tesis edilmesi,
b) Kredili Süreçler Bildirisi’nin 17 nci hususu uyarınca kredili sermaye piyasası aracı süreçlerinin devamı mühletince özkaynak muhafaza oranının minimum %20 olması,
c) Kredili Süreçler Bildirimi’nin 18 nci hususu uyarınca kredili olarak alınan ve/veya özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisi ve özkaynak tamamlama bildirimi gönderilmiş müşterinin hiçbir alım buyruğunun, bildirim gününden özkaynak tamamlanıncaya kadar geçecek mühlet boyunca yerine getirilmemesi, konularındaki kararların, aracı kurumların kendi risk siyasetlerine uygun düştüğü ölçüde ve müşteri taleplerini de olabildiğince gözeterek, 10.04.2023 tarihine kadar esnek bir formda uygulanabilmesine,
6) 4632 sayılı Ferdî Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan ilgili mevzuat kararları gizli kalmak kaydıyla, müşterilerce yatırım kuruluşlarına devredilecek ferdî emeklilik kontratlarından kaynaklanan devlet katkısı hariç alacakların, Kredili Süreçler Tebliği’nin 12’nci hususunun birinci fıkrası uyarınca sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme süreçlerinde özkaynak olarak kabul edilebilecek değerler ortasına eklenmesine ve bu alacakların %100’ünün özkaynak olarak kabul edilmesine karar verilmiştir.
“2. Heyet Karar Organı’nın i-SPK.22.7 (14.02.2023 tarih ve 9/177 s.k.) sayılı Prensip Kararı: Yürürlükte bir geri alım programı olup olmadığına bakılmaksızın hisseleri borsada süreç gören iştiraklerin ve bunların bağlı iştiraklerinin hisse geri alım süreçlerinin kolaylaştırılmasını ve yatırımcıların korunmasını teminen yapılacak ikinci bir duyuruya kadar;”
1) Hisseleri borsada süreç gören halka açık iştiraklerin, genel şura kararı aranmaksızın, yapılacak birinci genel heyette ortakların bilgisine sunulmak üzere, idare konseyi kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, idare heyeti kararında geri alımın hedefine, geri alım programının öngörülen azami müddeti, alınacak azami hisse adedi ile kullanılacak azami fon fiyatına yer verilmesi gerektiğine ve kelam konusu idare şurası kararının Heyetin özel durum açıklamalarına ait düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanmasına,
2) Hisseleri borsada süreç gören halka açık iştiraklerin bağlı iştiraklerinin da, genel heyet kararı aranmaksızın, yapılacak birinci genel heyette kendi ortaklarıyla birlikte ana paydaşlığın ortaklarının bilgisine sunulmak üzere, idare heyeti kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, bu idare heyeti kararının da birinci unsurdaki asıllara tabi olacağına,
3) Yürürlükte bir geri alım programı olan halka açık iştiraklerin ve bağlı iştiraklerinin, geri alım programlarına, idare heyetlerince ayrıyeten bir karar alınmasına gerek olmaksızın bu kararda belirtilen kurallar ile devam edebileceklerine,
4) II-22.1 sayılı Geri Alınan Hisseler Tebliği’nin; 9 uncu (ikinci fıkrasının birinci cümlesi hariç), 12 nci ( beşinci, altıncı ve dokuzuncu fıkrası hariç) hususları, 15 inci hususunun birinci fıkrasının b, c ve d bentleri ile 19 uncu unsurunun ikinci, altıncı ve dokuzuncu fıkralarının uygulanmamasına,
5) Geri alınan hisseler nedeniyle edinilmiş bedelsiz hisseler için de birebir asılların uygulanmasına,
6) Unsur kararı çerçevesinde geri alınan hisselerin, geri alındığı tarihten itibaren 30 günlük mühlet boyunca satılamamasına ve 30 günlük mühletin hesaplanmasında “ilk giren birinci çıkar” metodunun uygulanmasına,
7) 21.07.2016 ve 25.07.2016 tarihli duyuruların ve 23/06/2022 tarihli ve 34/959 sayılı ve 21.08.2015 tarihli ve 21/1023 sayılı prensip kararlarının yürürlükten kaldırılmasına karar verilmiştir.
3. Heyet Karar Organı’nın i-SPK 128.19 (14.02.2023 tarih ve 9/178 s.k.) sayılı Prensip Kararı
1) VII-128.1 sayılı Hisse Tebliği’nin 27’nci hususunda yer alan, hisseleri borsada süreç gören iştiraklerin hisse sahiplerine yönelik bilgi formu düzenleme yükümlülüğü hududu, işbu karar tarihinden itibaren ikinci bir duyuruya kadar yüzde üç olarak uygulanacaktır.
2) İşbu karar tarihinden sonra hisse sahiplerinin yapacakları satışlar ile son on iki aylık devirde yapmış oldukları satışların toplamının şirket sermayesinin yüzde onunu aşması halinde, birinci unsurdaki orana bakılmaksızın bu hisse satışları öncesinde,
Kurulca temelleri belirlenen hisse satış bilgi formu düzenlenecek ve bu form satış öncesinde Kurul’un onayına sunulacaktır.’