Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığının, kentte sarsıntıda yıkılan binalardaki kusurların tespitine ait başlattığı soruşturma, “Deprem Soruşturma Bürosu”nda misyonlu bir cumhuriyet başsavcı vekili ve üç savcı tarafından sürdürülüyor.
Soruşturma kapsamında eksper heyetince merkez Yenişehir ilçesi Mimar Sinan Caddesi’nde yıkılan, altında Galeria İş Merkezi’nin bulunduğu siteyle ilgili hazırlanan 31 sayfalık raporun eksik bulunmasıyla Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığınca ek rapor düzenlenmesi talep edilmişti.
Uzman eksperlerce ek olarak 10 sayfa olarak düzenlenen ek raporda, yapılan ölçümler, müşahedeler ve deney raporlarına nazaran sorumluluk yüzdesi ve münasebetlerine ait bilgiler yer aldı.
Binanın zelzele nedeniyle yıkılmasına ait sorumlu olanlarla ilgili bilgilere yer verilen raporda, 6 Eylül 1975 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde 6,6 büyüklüğünde zelzele meydana geldiği, 8149 binanın hasar gördüğü ve yıkılmasından ötürü 2385 kişi hayatını kaybettiği anımsatıldı.
Lice zelzelesinin göz önüne alınarak binanın imal yılına ilişkin şartnamede Diyarbakır’ın 2. derece sarsıntı bölgesi olarak yazılması, mevzuattaki sarsıntı tasarım yükünden fazla olması ayrıyeten zelzele perdesi uygulamasının zarurî olarak yönetmeliğe konulmaması, yönetmeliği hazırlayan kuruma sorumluluk yüklendiği aktarılan raporda, sorumluluk oranının yüzde 15 olduğu bildirildi.
Galeria Sitesi’nin 2 projesinin bulunduğu aktarılan raporda, şu tabirler yer aldı:
“Bu projelerden imal yılına nazaran sonra yapılanın mimari, statik betonarme hesapları yapan proje sorumluları, yapan ve onaylayanların tamamı yanlış uygulama ve sistem seçiminden ötürü sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğu anlaşılmıştır. Projenin imalini üstlenen müteahhit kişi ve firmaların tamamı, şantiye şefi, bina fenni mesulu ve sürveyanı aldığımız beton karot test sonuçlarına nazaran yetersiz dirençte beton imalatının olması sorumluluk sebebidir. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğu belirlenmiştir.”
Binanın yer denetimlerini yapan, vize veren, imarına müsaade eden, projelerini denetim eden, onay veren yetkililerin, revize imalat yapılan kısımlara ilişkin değişiklikleri kabul eden makamların, ayrıyeten binaya çok yakın bir yerde gerekli taban tedbirlerini alınmasını ikaz etmeyen yetkililerin de yüzde 15 olarak sorumlu bulunulduğu raporda, şu değerlendirmede bulunuldu:
“Bina altında statik ve mimari revizyonlar yaparak binada zayıf kat tesiri oluşturulmasına sebep olan işletmeler sorumludur. Ayrıyeten bina idaresi ve AVM idaresinin yapılan değişikliklere müsaade etmesi ve vatandaşın tahliyesine yardımcı olacak binadan AVM’ye giriş kapılarının kapatılmasından ötürü sorumludur. Buradaki sorumluluk oranının yüzde 20 olduğuna, sitenin yanındaki binanın temelinin açılması sırasında gerekli yer güvenliğinin alınmamasından ötürü bina üretimi ile ilgili projeyi uygulayan sorumlular ve yapı kontrol sorumluları da yüzde 10 sorumlu olduğuna kanaat edilmiştir.”
İlk hazırlanan raporda, site ve altındaki iş merkezinin 1995 yılında yapıldığı, zelzeleden sonraki yerinde müşahede ve ölçümlere nazaran, imal yılında geçerli sarsıntı direktörlüğü kapsamında eksikliğin bulunmadığı lakin 2018’deki zelzele direktörlüğüne nazaran eksikliklerin tespit edildiği belirtilmişti.
“DEPRE YÜKÜNÜN ARTTIĞI” TESPİTİ
İncelenen mimari projelerde yer ve bodrum katlarda duvarların olduğu lakin izlenilen manzara ve krokiler sonucu binada sonradan değişiklikler yapıldığı kanaatine varıldığı söz edilen raporda, bunun da göçme sebeplerinden biri olarak sayıldığı bilgisine yer verilmişti.
Raporda, “Binanın projeleri ve krokileri ortasındaki farklılıkta bilhassa bodrum kata inen bir merdiven ve karşısındaki kolon yerinin değiştirildiği yahut tıraşlanarak deplase edildiği (yerinin değiştirildiği) görülmüştür. Binanın simetri olduğu ve deplase edilen kolon simetrisinde proje koordinatlarına uygun kolon olduğu lakin taban kattan spor salonuna inen kolonun bu koordinatta olmadığı için binanın yıkılmasına bir sebep olduğu kanaatine varılmıştır. Sonuç olarak yıkılan binanın imal yılı yönetmeliğindeki zelzele yükünden daha büyük bir sarsıntı yükü binaya gelmiştir.” sözleri kullanılmıştı.
Raporun sonuç kısmında, “Binaların altındaki kolonlardaki pozisyon değişikliği, mimari planda gösterilen duvarların kaldırılması, döşemelerde merdiven boşluğu açılması üzere yapıda meydana getirilen düzensizlikler, zelzele bölgelerinde hiç tercih edilmeyen bir yapı sisteminin projelendirilmesi ve uygulanmasının binanın yıkılmasına sebep olduğu kanaatine varılmıştır.” değerlendirmesinde bulunulmuştu.