Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı datalarına nazaran zelzelenin etkilediği 11 vilayette 387 bin 410 binada hasar tespit çalışması yapıldı. Tespitlerde orta hasarlı bina sayısı 11 bin 114 olarak belirlenirken 99 bin 300 binanın az hasarlı, 180 bin 355 binanın ise hasarsız olduğu ortaya çıktı. İncelenen binaların 50 bin 576’sının ise ağır hasarlı ya da yıkık olduğu hasarlıların acil yıkılması gerektiği tespit edildi.
Sektör uzmanları her bina için enkaz kaldırma maliyetini 250 bin TL olarak hesaplıyor. 50 bin 576 bina düşünüldüğünde yıkım ve enkaz kaldırma faturası birinci etapta 12,6 milyar TL olarak hesaplanıyor. Enkazın geri dönüşümü ile 5 milyar TL’lik bir bedel yaratılabileceğini belirten bölüm temsilcilerinin dikkat çektiği bir öteki mevzu da geri kazanımının kamu denetiminde gerçekleşmesi gerektiği.
Tüm yıkım firmaları görevlendirilmeli
Yıkım Müteahhitleri Derneği Eski Lideri ve Yıkım Uzmanı Mehmet Ali Bulut, “Öncelikli olarak yıkılmış binaların ayıklanması, nakledilmesi sonucu alanlar temizlenecek. Daha sonrasında ağır hasarlı binaların yıkılması ve enkazının kaldırılması sağlanacak. Bu binaların yıkılması ve enkazının nakledilmesi için Türkiye’deki tüm yıkım firmalarının görevlendirilmesi gerekir” dedi.
Sektörde yıkım müteahhitliği dokümanı olan yahut olmayan 2 bine yakın firma bulunduğunu belirten Bulut, “Tüm firmalara görevlendirme yapılırsa her firma 25 binanın yıkım ve enkazının kaldırılması misyonu üstlendirilebilir. Bir binanın yıkım ve enkaz kaldırma mühleti yaklaşık 1 ay sürebilmekte olup toplamda bir yıla yakın müddette tüm enkaz temizlenerek bertaraf edilebilir” bilgisini verdi. Bulut, başka yandan dalda uzaktan kumandalı, mikro iş makinaları üzere daha gelişmiş makine teçhizat yatırımları yapılması gerektiğinin de altını çizdi.
Her binaya 2 makine yeterli
Türkiye yıkım kesimindeki firmaların oluşacak bu enkazı kaldıracak kapasiteye sahip olduğunun altını çizen Bulut, “İlk kentsel dönüşümün başlatıldığı ve 7 milyon konutun dönüşümünün gündeme geldiği 2012 yılından itibaren yıkım bölümü yüksek süratte bir ivmeyle gelişti. Günümüzde bunu gerek kurtarma çalışmaları gerekse de enkaz kaldırma çalışmalarında olumlu tarafta tesirlerini görmekteyiz” dedi. Zelzele bölgelerinde her bina için 2 makine görevlendirilmesi ve yıkımın sıralı yapılması halinde 4 bin iş makinesine gereksinim duyulacağını kaydeden Bulut, “Ülkemizde bu sayıyı karşılayacak iş makinesi mevcut. Her bina için yönetici, operatör ve yıkım ustası olarak 8 işçi kâfi olacak. Toplamda eş vakitli yapılan yıkımlarda 16 bin işçi görevlendirmek gerekecek” dedi.
Molozlar için tesis kurulmalı
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan altında cansız vücutların bulunması ihtimali nedeniyle bu enkazların süratli bir halde kaldırılmasının mümkün olmadığını vurguladı. Türkkan, “Bu molozların toplanma alanlarında dönüşüm tesisleri oluşturulması lazım. Çıkan molozlar, yol üretiminde ve dolgu gereci olarak kıymetlendirilebilir. Yeni inşaatlarda kullanılabilir. Zira kaynaklar sınırsız değil” diye konuştu.
Bir devir yıkım işi de yapan Toplu İş Makinaları Operatörler Derneği (TİMODER) Lider Yardımcısı Ahmet Sert de, enkazda hayat alanlarının yanı sıra şahısların pahalı eşyalarının olma ihtimaline karşı daha temkinli olmak gerektiğini söyledi. Sert, bölgenin büyük olması, kış mevsimi ve yakınlarına yardım için giden kalabalık düşünüldüğünde bu durumun enkaz kaldırma sürecini zorlayacağını aktardı. Sert şöyle devam etti: “Burada iş makinası sahipleri enkazdan çıkacak materyal ile kendini amorti edebilecek. Bilhassa yeni yapılan binalarda eskilere nazaran demir oranı fazladır. Kapı, pencere, yangın merdivenleri üzere materyaller nedeniyle bu yapılar hem enkazın kaldırmasını hem de temel açma masrafl arını karşılayabilir.”
Sert, gereçlerin birinci etapta uygun bir yerde stoklanıp daha sonra kamu denetiminde ayrıştırılması gerektiğini de kelamlarına ekledi.
Asbest uzmanları görevlendirilmeli
Mehmet Ali Bulut, bu tıp bölgelerde enkaz kaldırma ve yıkımlarda dikkat edilmesi gereken mevzular olduğunu belirterek şöyle konuştu: “Özellikle sarsıntıdan etkilenen halkımızın kurtarılabilir eşyalarını ayrıştırarak gerçek sahiplerine teslim etmek ve varsa kanserojen malzemelerin yayılımını azaltacak önlemler almak. Zira eski yapılarda kimi gereçlerde asbest kullanılmıştır. Bölgede asbest uzmanlarının da görevlendirilmesinde fayda var.”