Düzce’nin Gölyaka ilçesinde 5.9 büyüklüğünde zelzele meydana gelmesinin akabinde beklenen büyük Marmara sarsıntısı de tekrar gündeme geldi. İstanbul’un beklenen sarsıntıya hazır olmadığını belirten uzmanlar beklenen zelzelesi ve kentin sarsıntıya ne kadar hazırlıklı olduğuna ait halktv.com.tr’nin sorularını yanıtladı.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 2. Lideri Nusret Suna, İstanbul’da 1999 Gölcük sarsıntısından bugüne esaslı olarak değişen hiçbir şey olmadığını belirterek “1999’daki yapı stokumuzun üzerine bir ölçü daha yapı stoku eklendi. Yapı sayımız hayli arttı ancak yapılanlara baktığımızda karınca süratiyle adım atıyoruz. İstanbul’da yapı stoku epey fazla. 2002 yılından bu yana hem İBB’nin hem de AFAD’ın, resmi kurumlarımızın yapılan epeyce fazla senaryo çalışmaları var. Bu senaryo çalışmalarının sonunda da ne kadar yapının ağır, orta ve az hasar alabileceğini sayılar belirliyor. Sonuçta bir zelzele olacak ve yapılarımızın da büyük bir kısmı bu zelzelesi atlatabilecek güçte değil” dedi.
‘Üçü bir ortada çalışmalı’
Yapı stokunun durumunu sorduğumuzda Suna “İstanbul’un yapı stoku artık bir sır değil, biliniyor. O kadar kaçak, ruhsatsız, iskânsız yapımız var. İmar aflarıyla bu yapılar, yapı stoku içerisine dahil ediliyor. Bu yapılar 6 ve 6 üzerindeki büyüklükteki zelzelelerde her an hasar alabilir. Önemli olan önceliklendirmek lazım. Ağır hasar alacak olan binalar ayıklanıp bir an önce bunların zelzele güvenlikli hale getirilmesi lazım. Bugünkü ortamda vatandaşlarımızın tek başına yapabileceği işler değildir. Bugün ekonomik kıskaç var. Bu ekonomik krizde vatandaşlarımız karınlarını sıkıntı doyururken binalarına zelzele güvenlikli hale getirebilmeleri için bir ayıracakları bir bütçe yok. Bunun altından ne lokal idare ne merkezi idare ne de vatandaş tek başına kalkabilir. Burada bu üçlü bir ortada çalışmalı” cevabını verdi.
‘Deprem barınma alanları tespit edilip hazırlanmalı’
Suna, 2018 yılında hazırlanan senaryolara nazaran 50 bine yakın binanın zelzelede birdenbire yıkılacağını belirterek sarsıntı toplanma ve barınma alanlarına dikkat çekti. Düzce’de dün gece halkın sokaklarda olduğunu anımsatan Suna şöyle devam etti:
“Gayri resmi olarak 20 milyona yakın nüfusu olan İstanbul’da beklenen sarsıntı gerçekleştiği anda vatandaşlarımızın büyük bir kısmı meskenine giremeyecek. ‘Deprem toplanma alanlarımız var’ deniyor. Sarsıntı toplanma alanı sarsıntının çabucak ardından birinci sıcak saatlerde ayakta durabileceğimiz, panik anını atlatabileceğimiz, dostumuzla çocuğumuzla buluşabileceğimiz zelzele toplanma yeridir. Yıkılan binalara aslında girilemeyecek. Barınma alanı ise o günün akşamından itibaren zelzele olduysa bir hafta, 10 gün, 15 gün meskeni yıkılan, huzursuz olan vatandaşlarımızın barınabileceği yerler olması gerekir. Bu zelzele barınma alanları da her an zelzele olacakmış üzere olmalı. Yani altyapısı hazırlanmış büyük yerler olmalı. Altyapısı olmayan bir yere çadırı kursanız, konteynırları kursanız ömür orada olabilir mi? Elektrik yok. Suyu yok. Bizim ilgililerden beklediğimiz beklenen bir Marmara zelzelesi için İstanbul’da sarsıntı barınma alanlarının tespit edilip altyapılarının hazırlanması gerekir. Var denilen alanların sayısı ne kadar vatandaşımızı barındıracak.”
’23 sene boşa geçti’
Acil olarak ne yapılması gerektiğini sormamız üzerine Suna özetle şu cevabı verdi:
“23 sene boşa geçti ancak hiçbir şey çalışmamıza mani değil. Binaların risk durumuna nazaran yenilenmesi lazım. Zelzelede yıkılması öngörülen binaların kamu eliyle boşaltılıp zelzele güvenlikli hale getirilmesi lazım. Vatandaşlarımızın güvenlikli binalara taşınması lazım. Buradan başlanır. Sonra orta ölçekli, sonra da az hasar alacak binalara geçilir. Bir an önce başlamak lazım. Geçen gün çök-kapat-tut tatbikatı yapıldı. Bu da gerekli. Sarsıntısı içselleştirmemiz lazım. Şayet çök-kapan-tut sıhhatsiz bir binanın içindeyseniz sizi korur mu? Korumaz. Bunları da öğrenmemiz lazım fakat temel sorun yaşadığımız yerlerin zelzele güvenlikli hale getirmemiz lazım.”
’40 misli daha büyük’
Yer Bilimci Prof. Dr. Okan Tüysüz, Düzce’deki 5.9 büyüklüğünde zelzelenin 700 bin tonluk dinamitin patlamasına muadil olduğunu belirtmesi üzerine bunun ne manaya geldiğini ve İstanbul’daki beklenen zelzele düşünüldüğünde ne tabir ettiğini sorduğumuzda şöyle konuştu:
“Depremlerin olması bir güç boşalması. Bu türlü bir sarsıntısı yaratmak isterseniz kendi başınıza 700 bin ton dinamit patlatmanız lazım. İstanbul’da beklenen sarsıntı 7 büyüklüğünde. 7 yahut 7.2 olduğu vakit bunun aşağı üst 40 misli daha büyük bir sarsıntı bekleniyor.”
Tüm Türkiye’de geçen hafta yapılan sarsıntı tatbikatını sorduğumuzda ise Tüysüz “Tatbikat 23 yılda bir sefer yapıldı. Onun da pek başarılı bir tatbikat olduğu söylenemez. Orada insanların yaptığı hareketlere bakınca bunun tatbikat neresinde diye düşünmeden edemedik açıkçası lakin elbette ki tatbikat yapılması lazım. Bunların her sene yapılması lazım. Hatta sene içerisinde birkaç defa yapılması lazım. Okullarda, işyerlerinde yapılması lazım. Münasebetiyle tatbikat değerli lakin tatbikatı da metoduna nazaran yapmak lazım. İstanbul olarak bu büyük sarsıntıya hiç hazır değiliz. Bunu en yetkili ağızlar bile tabir ediyor. Maalesef İstanbul zelzeleye hazır değildir” dedi.
‘Yol haritasına uymak gerekiyor’
Son olarak Tüysüz’e acil olarak ne yapılması gerektiğini sorduk:
“Ne yapılması gerektiği konusunda 23 yıldır konuşuyoruz. Bu hususta yapılmış raporlar var ciltler dolusu. Üniversitelerin yaptığı, İBB’nin yaptırdığı raporlar var. Ne yapılacağına dair yol haritası çizilmiş. Yapılmış olan raporlardaki yol haritasına çabuk olarak uymak gerekir.”