Ünü yurt dışına yayılan İstanbul’un meşhur Cuma Pazarı, her yaştan ve gelir seviyesinden insanın akınına uğruyor. Vatandaşın klâsik AVM’si olarak kabul edilen bu yerde, binlerce çeşit eseri uygun fiyata bulabilirsiniz. İstanbul’un Fatih semtindeki pazar, tıpkı vakitte alışveriş kültürümüzü yaşatıyor. Açık havada tüketici ile satıcının bir ortaya gelip pazarlık yaptığı bu yerlerin kendine mahsus bir iktisadı bulunuyor.
Nice iş beşerinin çıraklıktan yetişip esnaflığı öğrendiği pazarcılık mesleği, neredeyse yüz binlerce kişinin ekmek kapısı durumunda. Bugün ticaretle uğraşanların kıymetli kısmının yolu pazarcılıkla ya da toptancılıkla kesişmiştir. Bir AVM’deki insan hareketliliği ve satış hacminden daha büyük bir potansiyele sahip semt pazarları birçoğumuz için hâlâ kıymetli bir tutku. Bir kentin ticari ve kültürel akciğeri.
Eskiye hasret duyan, AVM’lerin soğuk duvarlarından sıkılan, insan ortasına karışmak isteyenlerin ziyaret ettiği semt pazarları yabancı seyahat mecmualarına de mevzu olmuş. İstanbul’da Kadıköy, Beşiktaş üzere yerlerde kurulan büyük yerlere sosyete pazarı deniyor. Nedeni ise yüzlerce farklı ve son moda eseri bu pazarlarda uygun fiyata bulabilmeniz. Özgününden ayırt edilemeyen başarılı taklit mallar da burada. Giysiden ayakkabı, konut eserlerinden antika eşyalara kadar ne arasanız var. Kimi ihraç fazlası, kimi ufak defolu, başarılı taklit kimi de ‘Batan geminin bunlar’ mantığıyla satılıyor. Zerzevat meyve, şarküteri eserlerin de en tazesini de bulabilirsiniz.
50 liraya tişört, 100 liraya pantolon, 200 liraya ekip elbise Fındıkzade’nin art sokaklarını süslüyor. Valiz 400, bayan çanta 200, erkek ayakkabı 250, ufak uzunluk parfüm 30, oje 10 ve battaniye 180 liradan başlayan fiyatlarla satılıyor. Alışveriş yapanlarla sohbet ettiğimizde birçoklarının semt sakini olduğunu öğreniyoruz. Turistlerin de ağır ilgi gösterdiği pazarda gençler bilhassa toplumsal medya için yayın yapıyor. Birçok pazarcı sokak röportajlarına aşina. Öğlen yoğunluğunu konut hanımları oluştururken, akşam iş çıkışı ise sosyete pazarında iğne atsanız yere düşmeyecek bir kalabalık bulabilirsiniz.
Ekonominin en temelli aktörü Ayşe Teyze’nin yeridir pazarlar. Kültürümüzdeki pahası parayla pulla ölçülemez. Sohbetlerimizden anladık ki, insanların orada olma nedeni yalnızca ekonomik değil. AVM’den ve online alışverişten mahalleye masumane bir ‘geri dönüş’üm. Hülasa, ‘gel vatandaş gel, özgür piyasa burası, sen de gel. Denemesi ücretsiz. Bu ortada hür piyasa demişken. Özlemişiz. Hem de çok.
Öğrendiğimiz tüyolara nazaran fiyatlar pazar kapanmaya yakın düşerken, en sıkı pazarlığı sabah saatlerinde yapabilirsiniz. Çarşı esnafı ile mahalle halkı ortasındaki bağı, enflasyona meydan okuyan sıkı pazarlıklardan anlayabilirsiniz. ‘Gel vatandaş gel’ diye tezgâh üzerinde bağıranlar, sokak simitçileri, heybesiyle mal taşıyanlar ve daha birçok samimi görüntüyü semt pazarlarında yaşayabilirsiniz. Bu tarihi alanda, pazarcıların büyük kısmı yıllardır birebir yerde tezgah açıyor.
Pazarcı Emin Akdaş, dokumacılık eserlerini Merter’den temin ettiklerini belirterek, “Çoğumuz çıraklıktan esnaflığı öğrendik. Yıllardır kar kış demeden satış yaparız. Periyot değişti kredi kartına ve IBAN’a transfer hizmetine bile geçtik. Lakin müşterimiz daima birebir. İşin hoş yanı artık onların çocuklarına hizmet veriyoruz” diyor. Bunun yanında, antika yahut ikinci el eserleri de bulabilirsiniz. İkinci el satıcıları tekrar pazarın farklı taraflarında geri dönüşüm iktisadına katkı veriyor.