ÜLKE genelinde yüzbinlerce kişinin ortak sorunu kiralar. Fahiş artışlar hem kiracıları hem de kiralık mesken arayanları zorluyor. İşte bu sorunun tahlili emeliyle geçen yıl bir düzenleme yapıldı ve ‘1 yıl mühletle kiraya en çok yüzde 25 artırım yapılacak’ denildi. Uygulamanın temmuz ayında sona ermesi beklenirken, son haftalarda müddetin uzatılacağı açıklamaları yapıldı. Bu ihtimal de konut sahiplerini harekete geçirdi. Yapacağı artırımın düşük kalabileceğini gören mesken sahipleri, yeni kiraya vereceği konutta fiyatları arttırdı, yani artırımı kiracı gelmeden önden yapmış oldu. Kimi mesken sahipleri bu periyotta kiraya vermek yerine beklemeye geçerken, uzun devirli kiracısı olanlar gelirinin düşük kalması nedeniyle mülkünü satma yoluna gitti.
YENİ KİRALAMADA FİYATLAR ARTTI
Ankara Tüm Emlakçılar Meslek Odası Lideri Hakan Akçam, artırım sınırlamasının kiracıları memnun ederken, mülk sahiplerini huzursuz ettiğini belirtti. Enflasyon oranında artırım yapamayan mesken sahiplerinin farklı yollar aradığını belirten Akçam, “Geçen yıl yüzde 25 artırım sonu geldi ve bir yıl olacak denildi. Son devirde ise mühletin uzatılacağı istikametinde açıklamalar var. Bu da piyasayı olumsuz etkiliyor aslında. Bu devirde boş meskeni olup kiraya verecek olanlar ‘O vakit ben de birinci başta yüksek fiyatla veririm’ diyor. Yakın vakitte yaşanan bir kiralamadan örnek vereyim; Eski kiracı 3 bin 500 liradan oturuyordu, meskenden çıktı. Konut sahibi aslında meskeni 6 bin lira bandında kiraya verecekti ancak 8 bin liraya yükseltti ve kiracı da buldu. Yani kira artış devrinde yapamayacağı artırımı evvelce yaptı. Şu an konut sahiplerinin yüzde 80’i bu bakış açısına sahip. Konutundan eski kiracısı olan da satmak istiyor. Kiracının verdiği sayı çok düşük, meskenin kıymeti yüksek. O fiyatla satıp mevduat ya da öbür yatırıma geçmek istiyorlar” diye konuştu.
Gayrimenkul değerleme platformu Endeksa’nın araştırmasına nazaran 2023 1. çeyrek sonu prestiji ile ülke genelinde kira fiyatlarında yıllık kıymet artışı yüzde 197 oldu. İstanbul’da ortalama kira bedeli 12 bin 709 liraya, İzmir’de 10 bin 571 liraya, Ankara’da ise 9 bin 876 liraya çıktı.
EVİ BOŞ TUTUYOR YA DA SATIYORLAR
Gayrimenkul danışmanı ve emlak ofisi sahibi Sühran Aras ise birçok mesken sahibinin artırım hududuna takılmamak içi konutu boş tutma yoluna gittiğini söyledi. Kimi konut sahiplerinin de meskenini satmak istediğini belirten Aras, “Kira piyasasında yaşanan karmaşa insanları o denli rahatsız etti ki, artık satmak ve kurtulmak istiyorum diyorlar. Fakat öte yandan kiracılı bir meskenin satışı da sıkıntı. Kiracılar konut sahiplerinden yüklü ödeme almadan meskenden çıkmıyor. Alıcı da kiracısız mesken istiyor. Bu durumda birebir tip iki konutta kiracılı olanın fiyatı boş meskene kıyasla yüzde 20’ye kadar geriliyor” diye konuştu. Aras, kira geliri ile geçinen ve konutu boş tutamayan bölümün ise tahliye taahhüdü ile süreç yaptığını belirtti ve “Bugünün piyasasında tahliye taahhüdü imzalamayan konut kiralayamaz hale geldi” dedi. Hem Mesken sahibi hem de kiracıların haklı olduğu şiddetli bir kira piyasası oluştuğunu lisana getiren Aras, süreksiz düzenleme değil esaslı bir tahlile muhtaçlık duyulduğunu söz etti.
SINIRLAMA OLMAZSA ARTIŞ NE OLACAK
KİRAYA artış yılda bir sefer mukavele yenileme periyodunda yapılıyor. Geçmişte bu oran TÜİK’in açıkladığı TÜFE 12 ay ortalamasına nazaran uygulanıyordu. Geçen yıl kiracıları korumak için artış oranına yüzde 25 sonu geldi. Sınırlama ile kiracı için sağlanan avantajı bir örnekle şöyle açıklayabiliriz; son açıklanan nisan ayı datalarına nazaran TÜFE 12 ay ortalaması yüzde 67.20. Şayet sınırlama olmasaydı kirası 3 bin lira olan ve bu ay mukavelesi yenilenen kiracının yeni sayısı 5 bin lira olacaktı. Sınırlama ile yeni kira 3 bin 750 lirada düzeyinde kaldı. Bu sayılar yasal haklar, gelelim piyasa gerçeklerine… Birçok mülk sahibi yüzde 25 artırım hududunu tanımıyor, fahiş artış baskını sürdürüyor. Yeni mesken bulamam telaşı duyan kiracı da uzlaşma yolunu öneriyor. Çoğunlukla taraflar ortasında yasal hududun da üzerinde artırım oranı belirleniyor. Kimi mesken sahipleri tahliye ya da kira tespit davası açarken, bazıları de meskeni yüksek fiyatla diğerine kiralamak için türlü mazeretlerle tahliye baskını sürdürüyor.