Emeklilikte Yaşa Takılanlar’a(EYT) yönelik teknik çalışma tamamlandı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunulduktan sonra taslak halinde aralık ayında Meclis’e getirilecek. Komite ve Genel Konsey kademesinden sonra müracaatlar başlayacak. EYT düzenlemesi 8 Eylül 1999 tarihinden evvel birinci kere sigortalı olarak çalışmaya başlayan, prim ve yıl şartlarını sağladığı halde yaş kuralını bekleyen sigortalıları kapsayacak.
İşte Sabah’ın derlediği ve emeklilik bekleyenlerin EYT düzenlemesinden en verimli biçimde yararlanabilecekleri ipuçları:
Başvuru öncesi toplumsal güvenlik sistemi üzerinde yanlışlı olan işe giriş tarihi, primlerin düzeltilmesi, eksik günlerin borçlanması büyük ehemmiyet taşıyor. Prim, yıl koşulu, yaş hududu hesaplanırken, çalışılan yıllar, çalışma mühletleri aylık üzerinde tesirli olacak. Sigortalılığa başlangıç tarihinden evvel askerlik yapanlar bu süreyi borçlanmayla emeklilik yaşını ve gününü öne çekebilecek.
EYT için gerekli prim gün sayısı dolmayanlar doğum, askerlik borçlanmasıyla gün sayısını artırabilecek. Yaş ve yıl şartını sağlayan herkes düzenlemenin akabinde emekliliğe hak kazanacak. EYT düzenlemesinin yeni yıldan evvel yasalaşması durumunda bu kapsamda emekli olacaklar birinci aylıklarını ocak ayı itibariyle alabilecek. EYT’liler ocak artırımından da yararlanacak. SGK’ya bildirilen prime temel yararı yüksek olanlar daha fazla emekli aylığı alacak.
Yasal düzenleme için geri sayım başlarken, emeklilikte yaşa takılanların merak ettiği birtakım soruların karşılıkları şöyle:
1-EYT kapsamında emekli olanlar birinci aylıklarını ne vakit alacak, fiyatı neye nazaran belirlenecek?
Yasal düzenlemenin aralıkta tamamlanması ile birlikte emeklilik müracaatları alınabilecek. Yaş, yıl şartını sağlayan herkes düzenlemenin akabinde emeklilik hakkı kazanacak. Emekli aylığı hesaplaması başvurulan aydan sonraki aybaşından itibaren yapılıyor. Hesaplama, aralıkta başvuranlar için 1 Ocak, Ocak’ta başvuranlar için 1 Şubat prestiji ile başlatılarak yapılacak. Aylık ölçüsünde sigortalının çalıştığı yıllar, aylık yararları, çalışma müddeti, ödenen fazla primler tesirli olacak. Aralıkta başvuranların emekli aylığına ocak ayında enflasyon artışı da yapılacak. Prime temel karı (brüt maaşı) yüksek olanlar daha fazla emekli aylığı alacak.
Yaş dışında prim, sigortalılık mühleti tamam olanların aylıkları mevcut emekliler üzere (2000 öncesi, 2000-2008 ortası ve 2008’in 10’uncu ayından sonraki dönemler) üç devir üzerinden hesaplanacak. Emekli aylığı bağlanırken sigortalılık devrindeki tüm yararlar dikkate alınacak.
2- Prim günü eksik olanlar EYT kapsımda nasıl emekli olabilir?
Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 öncesi olup emeklilik için gerekli sigortalılık müddeti, prim gün sayısını doldurmasına rağmen yaş kaidesinin dolmasını bekleyenler EYT’li kabul ediliyor. Prim gün sayısı kâfi olup yaş dışında bütün şartları yerine getirenler Ocak 2023 itibariyle emekli olabilecek.
Prim gün sayısı eksik olanlar ise doğum borçlanması, askerlik, yurtdışı borçlanması yaparak prim gün sayısını tamamlayarak EYT kapsamında emekli olabilecek. Bayanlar 3 sefere mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması koşuluyla talepte bulunulan müddetleri borçlanabilecek. Doğum borçlanması ile her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma imkânı bulunuyor.
3-Tek tip düzenleme nasıl olacak, kimleri kapsayacak?
Düzenleme 8 Eylül 1999 ve öncesinde sigortalı olanların tamamına yönelik ve tek tip olacak.
Bu tarihten evvel sigorta girişi olanlar SSK’da 5000 gün ve bayanlarda 20, erkeklerde 25 yıl şartıyla emekli olabiliyordu. Bu düzenleme ile bile SSK’lılar için en az 5000, Bağ-Kur’lularda bayanlarda 7200, erkekler 9 bin gün prim bitirmek durumunda. Bu tarihten evvel işe başlayan bayanlar için 40-58 ile erkekler için 44-60 yaş ortasında değişen kademeli geçiş mühleti geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı bayanlarda 58, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı da 7 bine yükseldi. EYT düzenlemesinden yararlanmak için prim, yıl şartlarının yerine getirilmesi gerekiyor.
4-İşe bağladığında SSK’lı olup son yıllarda Bağ-Kur’lu olanların aylıkları neye nazaran belirlenecek?
2000 ve 2008 sonrası emekli aylığı bağlanma oranları farklı olup son 1261 gün büyük değer taşıyor. Bu gün sayısı emekliliği belirliyor. Sigortalının sün 7 yıllık fiili hizmet müddeti içinde en fazla hangi statüde hizmeti varsa bu müddetin yarısından bir gün fazlası 1261’i bulan statü temel kabul ediliyor.
İki kuruma bağlı prim günleri eşitse son çalışılan yer üzerinden hesap yapılıyor.
5-Bu kapsamda emekli olanların kıdem tazminatı hakkı korunacak mı?
Düzenleme sonrası emeklilik dilekçesi vererek istifa eden çalışanlar kıdem tazminatını mevcut çalışanlar üzere alabilecek. Patron de emeklilik için ayrılanlara işyerinde bir yıllık kıdemleri de varsa tazminatını ödemek zorunda bulunuyor. Yasal düzenlemenin aralıkta çıkması halinde ocak ayı itibariyle dilekçe verenler kıdemlerini alabilecek. Ocak ayı itibariyle yeni kıdem tazminatı tavanı üzerinden hesaplama yapılacak.
6-Sosyal güvenlik sisteminde yanılgılı olan işe giriş tarihimi değiştirmemin bir yararı olur mu?
EYT düzenlemesi öncesi sigorta sicil numarası, işe başlama tarihi, prim gün sayısı üzere emekliliği direkt etkileyen bilgiler kesinlikle denetim edilmeli. Sicil numarası hakikat olmadığında prim günleri eksik görülebiliyor.
Emeklilikte işe giriş tarihi, prim gün sayısını artıracak süreçler büyük ehemmiyet taşıyor. Toplumsal Güvenlik Kurumu’na başvurarak düzeltme talep edilebiliyor.