Fransız sarsıntı bilimci ve jeofizikçi Xavier Le Pichon, Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılara ait, “İkinci sarsıntı büsbütün öngörülemez bir sarsıntıydı. Burada zelzele gerçekleşeceği söylenemezdi. Bu imkansız” dedi.
Le Pichon, Habertürk’te Kürşad Oğuz’un sunduğu “Gelecek Fikirler Sarsıntı Özel” yayınında 11 ili sarsan sarsıntılara yönelik tahlillerini ve Türkiye genelindeki zelzele kestirimlerini anlattı.
Türkiye’deki sarsıntı hareketliliği ve muhtemel zelzelelerle ilgili 20 yıldan fazla bir müddettir çalışmalar yaptığını lisana getiren Le Pichon, Türkiye’nin zelzele neslinde bir ülke olduğuna işaret etti.
Le Pichon, Türkiye’nin jeolojik olarak “oluşum aşamasında” olan bir ülke olduğunu, bunun da hazırlanılması gereken çok fazla zelzele demek olduğunu söyledi.
Türkiye’nin kuzey ve doğusunda iki büyük fay sınırının olduğuna dikkati çeken Le Pichon, şu değerlendirmede bulundu:
“Anlamamız gereken çok kolay iki şey var. Doğu Anadolu fayı üzerindeki 7,7’lik birinci büyük sarsıntı kuzeydeki Anadolu levhası ve güneydeki Arap levhası ortasında oldu. Anadolu yaklaşık olarak 4 metre batıya kaydı. Buradaki son jeodezik harekete baktığımızda yılda ortalama 6 milimetrelik bir kayma kelam konusu. Bu ne demek? Bu fayın bahsettiğimiz 4 metrelik hareketi yapacak enerjiyi biriktirmesi için 500 yıl gerekmesi demek. 1513’te Pazarcık’ta bir zelzele olduğunu görüyoruz. Yani denebilir ki fay kırıldığında elastik olarak bu büyük hareket için gerekli güç toplanmıştı ve 500 yıl sonrası olması gereken zelzele gerçekleşti. Beklenen de buydu. Yani bu zelzelelerle birlikte bütün güç boşaldı.”
Fransız bilim adamı Le Pichon, birinci zelzelenin öngörüldüğünü ancak ikinci sarsıntının çok farklı özelliklere sahip olduğuna işaret etti.
Elbistan ya da Ekinözü’ndeki ikinci sarsıntının değişik ve şaşırtan olduğunu, 7,6 büyüklüğündeki sarsıntının 10 metrelik bir harekete yol açtığını anlatan Le Pichon, “Bu çok önemli bir kayma. Bu hareket çok büyük olmayan bir uzunlukta gerçekleşti. Birinci sarsıntı batıda başlayıp doğuya gerçek yayılmıştı. İkinci sarsıntıda ise merkezde başlayan yayılma tıpkı anda iki tarafa yanlışsız yayıldı. Bu fay çok yavaş güç biriktirmiş ve demek ki birinci sarsıntının boşalttığı gerilim ikinci zelzelesi tetiklemiş. İkinci sarsıntı büsbütün öngörülemez bir sarsıntıydı. Burada zelzele gerçekleşeceği söylenemezdi. Bu imkansız.” diye konuştu.
Le Pichon, her iki büyük zelzelenin akabinde birtakım tespitleri olduğunu belirterek, “Gelecek için şunu söyleyebilirim, bu faylar üzerinde rahat olabilirsiniz. Elbette bu dalga batıya doğuya hakikat yayılabilir. Küçük sarsıntılarla karşılaşsanız bile birkaç yüzyıl rahatsınız. Lakin tekrar de unutmamak gerekiyor, tekrar de unutuyoruz. Geçmiştekinin birebirini yapıp, birebir yere birebir binaları inşa ediyoruz.” tabirlerini kullandı.
Le Pichon, İstanbul’da olabilecek beklenen zelzelelere ait de iddialarını paylaştı.
İstanbul’un da değerli bir fay çizgisine yakın olduğuna değinen Le Pichon, “İstanbul’un farklı bölgeleri zelzeleden farklı etkilenecek. Bu hususta çok sayıda Türk araştırmacı, birebir vakitte Çinlilerin de çalışmaları var. Kıymetli olan yapı üretme yönetmeliklerinin bu varsayımlara uygun olması ve kurallara, yönetmeliklere uyulması. İnsanların hürmet göstermediği, uymadığı düzenlemeler hiçbir işe yaramaz” değerlendirmesinde bulundu.
Le Pichon, şöyle devam etti:
“Marmara’dan 7,6 üzerinde tek bir zelzelenin olacağını düşünüyorum. Tüm meslektaşlarımın bu türlü düşünmediğimi biliyorum. Onlar 2 ya da 3 sarsıntı olacağını düşünüyor. Tarih kimi haklı çıkaracak göreceğiz. Bölgedeki levhaların nasıl geliştiğine bakıyorum. Marmara’da fayın bütün hareketi, muhakkak bir uzunlukta tek bir anda yapacağını görüyorum.”
İstanbul’da tsunami beklentisinin açık denizlerdeki üzere olmayacağını kaydeden Le Pichon, “Marmara için çok büyük olmayacak, hasar yaratabilecek tsunamiler olacak” dedi.
Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde gündeme gelen “yapay deprem” tartışmalarına da değinen Le Pichon, şöyle konuştu:
“Yapay olarak zelzele yaratamazsınız. Yapabileceğiniz tek şey, olacak bir sarsıntının daha çabuk gerçekleşmesi için bir şeyler üretmek. Faya su enjekte ederek yahut delerek bunu yapabilirsiniz. Fayın düzlemine su enjekte ederseniz faydaki direnci daha düşük hale getirirsiniz. Ancak kimse yürek edemedi. Yapay zelzele üretilmez. Bu türlü bir şey olmaz. Bu türlü bir zelzelesi öne almayı deneyip daha erken başlamasını sağlayabilirsiniz fakat yapay sarsıntı üretemezsiniz.”