Fransız sarsıntı bilimci ve jeofizikçi Xavier Le Pichon, Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki sarsıntılara ait, “İkinci sarsıntı büsbütün öngörülemez bir sarsıntıydı. Burada zelzele gerçekleşeceği söylenemezdi. Bu imkansız.” dedi.
Le Pichon, Habertürk yayınında 11 ili sarsan sarsıntılara yönelik tahlillerini ve Türkiye genelindeki zelzele kestirimlerini anlattı.
Türkiye’deki zelzele hareketliliği ve muhtemel sarsıntılarla ilgili 20 yıldan fazla bir müddettir çalışmalar yaptığını lisana getiren Le Pichon, Türkiye’nin zelzele jenerasyonunda bir ülke olduğuna işaret etti.
Le Pichon, Türkiye’nin jeolojik olarak “oluşum aşamasında” olan bir ülke olduğunu, bunun da hazırlanılması gereken çok fazla zelzele demek olduğunu söyledi.
“ANADOLU YAKLAŞIK 4 METRE BATIYA KAYDI”
Türkiye’nin kuzey ve doğusunda iki büyük fay çizgisinin olduğuna dikkati çeken Le Pichon, şu değerlendirmede bulundu:
“Anlamamız gereken çok kolay iki şey var. Doğu Anadolu fayı üzerindeki 7,7’lik birinci büyük sarsıntı kuzeydeki Anadolu levhası ve güneydeki Arap levhası ortasında oldu. Anadolu yaklaşık olarak 4 metre batıya kaydı. Buradaki son jeodezik harekete baktığımızda yılda ortalama 6 milimetrelik bir kayma kelam konusu. Bu ne demek? Bu fayın bahsettiğimiz 4 metrelik hareketi yapacak enerjiyi biriktirmesi için 500 yıl gerekmesi demek. 1513’te Pazarcık’ta bir sarsıntı olduğunu görüyoruz. Yani denebilir ki fay kırıldığında elastik olarak bu büyük hareket için gerekli güç toplanmıştı ve 500 yıl sonrası olması gereken sarsıntı gerçekleşti. Beklenen de buydu. Yani bu zelzelelerle birlikte bütün güç boşaldı.”
“BİRİNCİ ZELZELENİN BOŞALTTIĞI GERİLİM İKİNCİ SARSINTISI TETİKLEMİŞ”
Fransız bilim adamı Le Pichon, birinci zelzelenin öngörüldüğünü lakin ikinci zelzelenin çok farklı özelliklere sahip olduğuna işaret etti.
Elbistan ya da Ekinözü’ndeki ikinci zelzelenin enteresan ve şaşırtan olduğunu, 7,6 büyüklüğündeki zelzelenin 10 metrelik bir harekete yol açtığını anlatan Le Pichon, “Bu çok önemli bir kayma. Bu hareket çok büyük olmayan bir uzunlukta gerçekleşti. Birinci zelzele batıda başlayıp doğuya hakikat yayılmıştı. İkinci sarsıntıda ise merkezde başlayan yayılma birebir anda iki tarafa gerçek yayıldı. Bu fay çok yavaş güç biriktirmiş ve demek ki birinci zelzelenin boşalttığı gerilim ikinci sarsıntısı tetiklemiş. İkinci sarsıntı büsbütün öngörülemez bir sarsıntıydı. Burada zelzele gerçekleşeceği söylenemezdi. Bu imkansız.” diye konuştu.
Fransız sarsıntı bilimci Xavier Le Pichon “GELECEK İÇİN BU FAYLAR ÜZERİNDE RAHAT OLABİLİRSİNİZ”
Le Pichon, her iki büyük sarsıntının akabinde kimi tespitleri olduğunu belirterek, “Gelecek için şunu söyleyebilirim, bu faylar üzerinde rahat olabilirsiniz. Elbette bu dalga batıya doğuya yanlışsız yayılabilir. Küçük sarsıntılarla karşılaşsanız bile birkaç yüzyıl rahatsınız. Lakin tekrar de unutmamak gerekiyor, tekrar de unutuyoruz. Geçmiştekinin birebirini yapıp, tıpkı yere birebir binaları inşa ediyoruz.” dedi.
“MARMARA’DA 7,6 ÜZERİNDE TEK BİR SARSINTI OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM”
Le Pichon, İstanbul’da olabilecek beklenen sarsıntılara ait de varsayımlarını paylaştı.
İstanbul’un da kıymetli bir fay sınırına yakın olduğuna değinen Le Pichon, “İstanbul’un farklı bölgeleri sarsıntıdan farklı etkilenecek. Bu hususta çok sayıda Türk araştırmacı, tıpkı vakitte Çinlilerin de çalışmaları var. Değerli olan yapı üretme yönetmeliklerinin bu kestirimlere uygun olması ve kurallara, yönetmeliklere uyulması. İnsanların hürmet göstermediği, uymadığı düzenlemeler hiçbir işe yaramaz.” değerlendirmesinde bulundu. Le Pichon, şöyle devam etti:
“Marmara’da 7,6 üzerinde tek bir sarsıntının olacağını düşünüyorum. Tüm meslektaşlarımın bu türlü düşünmediğimi biliyorum. Onlar 2 ya da 3 zelzele olacağını düşünüyor. Tarih kimi haklı çıkaracak göreceğiz. Bölgedeki levhaların nasıl geliştiğine bakıyorum. Marmara’da fayın bütün hareketi, belirli bir uzunlukta tek bir anda yapacağını görüyorum.”
İstanbul’da tsunami beklentisinin açık denizlerdeki üzere olmayacağını kaydeden Le Pichon, “Marmara için çok büyük olmayacak, hasar yaratabilecek tsunamiler olacak.” dedi.
“YAPAY OLARAK ZELZELE ÜRETEMEZSİNİZ”
Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde gündeme gelen “yapay deprem” tartışmalarına da değinen Le Pichon, şöyle konuştu:
“Yapay olarak sarsıntı yaratamazsınız. Yapabileceğiniz tek şey, olacak bir zelzelenin daha çabuk gerçekleşmesi için bir şeyler üretmek. Faya su enjekte ederek yahut delerek bunu yapabilirsiniz. Fayın düzlemine su enjekte ederseniz faydaki direnci daha düşük hale getirirsiniz. Lakin kimse cüret edemedi. Yapay sarsıntı üretilmez. Bu türlü bir şey olmaz. Bu türlü bir sarsıntısı öne almayı deneyip daha erken başlamasını sağlayabilirsiniz lakin yapay zelzele üretemezsiniz.”