Göller Yöresi’ndeki Burdur Gölü ana havzası ile alt havzalarındaki 5 gölün alanı, son 36 yılda toplamda yüzde 51,1 azaldı. Burdur yüzde 40,1, Acıgöl yüzde 80,6, Karataş yüzde 64,8, Yarışlı yüzde 49,7, Salda yüzde 5 küçüldü, Akgöl ise büsbütün kurudu.
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’nden Dr. Mehmet Akif Taş ile Prof. Dr. Erdal Akpınar, ‘Burdur Havzası’ndaki Göllerde Yaşanan Düzey Değişikliklerinin Coğrafik Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) ile Tespiti’ başlıklı dikkat çeken bir makale hazırladı. Göller ve göl ekosistemlerinin doğal, beşeri ve ekonomik hayat açısından büyük ehemmiyet taşıdığının vurgulandığı makalede; gerek sayı gerek alan bakımından göllerin en fazla ağırlaştığı Göller Yöresi’nde en kıymetli havzalardan birinin Burdur Havzası olduğu belirtildi. Makalede yer alan araştırmada; Burdur Gölü ana havzası ile alt havzalarında bulunan Acıgöl, Akgöl, Yarışlı Gölü, Karataş Gölü, Salda Gölü olmak üzere 6 gölün, 1985-2021 yılları ortasındaki alan değişiklikleri ortaya konuldu.
Uydu imgeleri karşılaştırıldı
36 yıllık süreç ile ilgili bilgiler, NASA, ESA, USGS, Sentinelhub, Libra üzere memleketler arası kuruluşlardan temin edilen LANDSAT uydu imgelerinden elde edildi. Kelam konusu datalar, UA ve CBS teknolojileri ile görselleştirilip, sayısallaştırıldı ve tahlil edildi. Buna nazaran; 36 yıllık süreçte Salda dışındaki öteki göllerin sularının büyük ölçüde çekildiği ve yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu vurgulandı. Yüzde 53,8’e denk gelen 3 bin 536 kilometrekaresi Burdur olmak üzere, Isparta, Afyonkarahisar, Denizli ve Antalya vilayetlerindeki hudutlarıyla toplamda 6 bin 564 kilometrekare havzadaki araştırmanın bir durum tespit çalışması olduğu, göllerdeki değişimin nedenleri ve sonuçlarının ise başka bir araştırma konusu olabileceği kaydedildi.
Burdur Gölü’nün yüzde 40,1’i kurudu
Uydu manzaralarına nazaran; 16 Şubat 1985’te yüzölçümü 20 bin 551,2 hektar olan Burdur Gölü’nün 28 Şubat 2021 prestijiyle yüzde 40,1 oranında çekildiği, yüzölçümünün 12 bin 308,5 hektar olduğu belirlendi. 1985’te yüzölçümü 1113,6 hektar olan Milletlerarası Sulak Alanlar Listesi’ndeki Karataş Gölü, 2021 yılında yüzde 64,8’lik küçülme ile 391,5 hektara düştü. 1985’te 12 bin 300,2 hektar olan Acıgöl ise 2021 yılı prestijiyle yüzölçümü 2 bin 385 hektara düştü ve yüzde 80,6 oranında küçüldü.
Yarışlı Gölü’nde yüzde 49,7 kayıp
1985 yılında 1661,2 hektara sahip Yarışlı Gölü, 2000 yılı şubat ayında yüzde 34,2 daralarak 1080,2 hektara geriledi. Göl alanı, mevsimsel çekilmenin de tesiriyle 2000 yılı Temmuz ayında 482 hektar oldu. Yarışlı Gölü’ndeki en büyük çekilme ise 2020 yılı Temmuz ayında gerçekleşti ve yüzölçümü 363,3 hektara kadar düştü. Mevsimsel yağışlarla 2021’de yüzölçümü 834 hektara yükseldi. 1985-2021 devresinde göl alanında toplamda ise yüzde 49,7 oranında çekilme tespit edildi.
Akgöl büsbütün kurudu
1985- 2021 yılları ortasında Akgöl’de radikal değişiklikler tespit edildi. 1985 yılı Şubat ayında 1219,8 hektar olan göl alanı, 15 yıl sonra yüzde 54,2 küçülerek, 2000 yılında 537,2 hektara düştü. 2016 ile 2019 yılları dışında daima alan kaybeden Akgöl, 2021 yılı Şubat ayı prestijiyle büsbütün kurudu.
Salda Gölü ise alansal bakımdan en az değişim gösteren göl oldu. 1985 yılında 4 bin 544,9 hektara sahip göl alanı, 15 yılda yüzde 5,2 küçülerek, 2000’de 4 bin 377,7 hektar oldu. Daha sonraki yıllarda göl alanındaki daralmaların yüzde 0,1 ya da yüzde 1,3 üzere küçük sayılar olduğu kaydedildi. 1985-2021 devresinde göl alanındaki toplam çekilme ise yüzde 5 oldu ve 227,1 hektar olarak hesaplandı.
Kuruyan alan 21 bin hektarı aştı
Göllerin tamamında negatif tarafta değişiklikler olduğunu belirten Dr. Mehmet Akif Taş ve Prof. Dr. Erdal Akpınar, havzada Salda dışındaki tüm göllerin, son 36 yılda suyla kaplı alanlarının yüzde 40 yahut daha fazlasını kaybettiğini vurguladı. 1985 yılı Şubat ayında toplam göl alanının 41 bin 366,3 hektar olduğu, son ölçümlerin yapıldığı 2021 yılı Şubat ayında ise bu pahanın 20 bin 223,8 hektara gerilediğini belirten Dr. Taş, “Buna nazaran; havzadaki göller, 36 yıllık müddet zarfında kış mevsimi prestijiyle suyla kaplı alanlarının yüzde 51,1’ini kaybetmiş. Kuşkusuz bu çok yüksek bir oran. Misal bir durum, yaz mevsimi için de geçerli. Toplam göl alanı, 1985 yılı Temmuz ayı ölçümlerine nazaran 38 bin 888,2 hektar. Bu bedel, 2020 yılı Temmuz ayında 19 bin 869,7 hektara gerilemiştir. Yüzde 48,9 oranında bir su kaybı yaşanmıştır” dedi.
Tamamen yok olma tehlikesi
Bu göllerin 36 yılda dikkat paha oranda küçüldüğünü tabir eden Dr. Mehmet Akif Taş, “Bu datalara bakarak, araştırmaya mevzu 6 gölden 5’inin son yıllarda büsbütün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söylemek mümkün. Kuşkusuz bu durum, gerek doğal gerek beşeri ve ekonomik bakımdan çok değerli bir meseledir. Bu araştırmada objektif datalara dayalı olarak, sorunun boyutları ortaya konmaya çalışılmıştır. Sorunun nedenleri ve tahlil yolları ise daha farklı araştırmaların konusudur” diye konuştu. (DHA)