Türkiye’nin “terör örgütlerine yuva olmakla” suçladığı İsveç, gelecek hafta yapılacak anayasa değişikliğini tartışıyor. Anayasa değişikliği ile hükümet ve kolluk kuvvetlerine, “terörist tertiplerle bağlantı görülmesi durumunda örgütlenme hürriyetini engelleme hakkı” veriliyor.
Öneride, “Değişiklik ile İsveç, terörle daha fazla ve yeni prosedürlerle uğraş etme kabiliyeti kazanacak” deniyor.
Stockholm, muhakkak durumlarda örgütlenme özgürlüğün kısıtlanmasını öngören düzenleme ile Ankara’nın itirazlarını yumuşatabilmeyi umuyor. İnsan hakları örgütleri ve birtakım muhalefet partileri ise yansılı.
Hazırlıklarına NATO adaylığından çok evvel başlansa da Ankara’nın, İsveç’i İttifak’a iştirakini veto etmekle tehdit ettiği bir ortamda 16 Kasım’da yapılacak oylama ayrıyeten değer kazandı.
İsveç’in yeni Başbakanı Ulf Kristersson da 8 Kasım’da Ankara’ya yaptığı birinci yurt dışı ziyareti sırasında Türkiye’nin terörle ilgili tenkitlerini ciddiye aldıklarını, yasal değişiklikler yapacaklarını söylemişti. Değişiklik için “Yasal otoritelere terörle uğraşta kas gücü sağlayacak” yorumunu yapan Başbakan Kristersson, “Terör faaliyetleri ister İsveç’i ister Türkiye’yi hedefliyor olsun, eşit derecede ciddiye alarak çaba edeceğiz” diye konuşmuştu.
Sol Parti itiraz ediyor
İsveç parlamentosu Riksdag’da 24 sandalyesi bulunan Sol Parti, örgütlenme hakkının kısıtlanacağı tasasıyla planlanan değişikliğe “hayır” oyu vereceğini açıklayan tek parti. Kimi Sol Parti milletvekillerinin Temmuz ayında PKK bayraklarıyla çektirdiği fotoğraf da tartışma yaratmıştı. Türkiye’den gelen reaksiyon üzerine devrin Başbakanı Magdalena Andersson, PKK’nın “terör örgütü listesinde olduğunu” belirterek vekillere reaksiyon göstermişti.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Paul Levin‘e nazaran değişiklik uzun müddettir üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları üzere geniş bir kısmın görüşlerine açıktı ve reaksiyonlar genelde olumlu oldu.
Yine de Memleketler arası Af Örgütü ve İsveç merkezli Sivil Hak Savunucuları hak ihlalleri yaşanabileceğine dair itirazlarını lisana getiriyor. İnsan hakları örgütleri, Türkiye, İsveç ve Finlandiya ortasında Haziran ayında Madrid’de imzalanan üçlü mutabakat ile kimi terör şüphelilerinin Türkiye’ye iade edilmesine taban hazırlanmasına da adil yargılama yapılmayacağı gerekçesiyle karşı çıkıyor.
Düzenleme 1 Ocak’ta yürürlüğe girecek
Aslında 2019’dan beri tartışılan anayasa değişikliğine dair yasama süreci İsveç’in NATO adaylığından çok evvel başlamıştı.
Peki düzenleme Türkiye’nin itirazlarına karşılık verebilecek mi?
Paul Levin, “Bu polise, terörü desteklemeleri halinde miting yahut protesto şovlarını engelleme hakkı verebilir. Bugüne kadar bu türlü bir şey kelam konusu değildi” yorumunu yaptı.
Son halini Nisan ayında alan Anayasa değişikliği ile terör örgütlerine iştirakin özendirilmesi, propagandasının yapılması ve bireylerin terör hareketlerine teşvik edilmesinin önlenmesi hedefleniyor. Tasarı, Andersson hükümetinin değişmesiyle sonuçlanan Eylül seçimlerinden evvel, parlamantodaki birinci tıp oylamada kabul edilmişti. Artık 16 Kasım’da ikinci ve son sefer oylanacak. Kabul edilmesine kesin gözüyle bakılan değişiklik 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek.
Ancak Stockholm Üniversitesi’nden memleketler arası hukuk profesörü Dr. Mark Klamberg‘e nazaran PKK sembollü yürüyüşler hâlâ tabir özgürlüğü kapsamında kıymetlendirilebilir.
DW Türkçe’ye bilgi veren Klamberg, düzenleme ile terör örgütlerinin desteklenmesi yahut iştirakin özendirilmesinin cezaya tabi olduğuna dikkat çekti, “Sadece sempati tabir etmek cürüm sayılmayabilir” değerlendirmesini yaptı.
Bu peş peşe ikinci değişiklik
Anayasa değişikliği, İsveç’in terör kanunlarını sıkılaştırmak istikametinde attığı ikinci adım oldu. Ülkede Temmuz ayında daha sert yeni terör yasası yürürlüğe girmişti.
Yasama sürecine yeniden NATO adaylığından evvel başlanan kapsamlı “Terör Cürümleri Yasası” ile terörle ilişkili cürümlerin çabucak hepsinde cezalar ağırlaştırıldı. Ayrıyeten terörün tarifi daha geniş biçimde ele alındı. Devrin hükümeti, 31 Mayıs’ta mecliste kabul edilerek 1 Temmuz’da yürürlüğe giren değişiklik ile Ankara’nın itirazını yumuşatmayı hedefliyordu. Lakin bu yeni kanuna nazaran de Türkiye’yi rahatsız eden PKK bayraklı aksiyonlar cürüm sayılmıyor.
İsveç, PKK’yı 1984’te terör örgütü olarak tanıyan birinci Avrupa ülkesi olmuştu.