Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen zelzeleye ait, “Bu zelzelenin mümkün Marmara zelzelesini tetiklemeyeceği görüşünü taşımaktayız. Zelzelenin artçılarının yaklaşık bir hafta içinde sönümleneceğini beklemekteyiz” dedi.
Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen zelzeleye ait bugün basın toplantısı düzenledi. Toplantıda, Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Ali Pınar ve Kandilli Rasathanesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi (BDTİM) Müdür Yardımcısı Dr. Selda Altuncu Poyraz, Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana sarsıntıya ait değerlendirmelerini paylaştı.
Düzce zelzelesinin artçılarının bir hafta sonra biteceğini ve bu sarsıntının mümkün Marmara zelzelesini tetiklemeyeceğini belirten Prof. Dr. Haluk Özener, şunları söyledi:
‘Sürpriz bir zelzele değil’
Deprem, aslında Düzce’de ‘fay vadisi’ olarak isimlendirebileceğimiz yerde oldu. Orada birçok irili ufaklı fay bulunmakta ve yaklaşık 7-8 kilometrelik bir fay üzerinde bir fay kesiminin kırıldığını söyleyebiliriz. Hasebiyle bizim için sürpriz olan bir sarsıntı değil, bu sarsıntı. Maden Tetkik ve Arama’nın (MTA) hazırlamış olduğu en son canlı fay haritasına nazaran, burada birçok irili ufaklı sarsıntı üretebilecek faal fay bulunmakta. Bu zelzele de bu fayların birinin üzerinde oldu.
‘162 artçı sarsıntımız var’
Depremin artçılarına bakarsak; bugün sabah 09:00 itibariyle büyüklüğü 1.2’nin üzerinde 159 sarsıntı oldu. Yayına bağlandığımız vakit 162 tane sarsıntımız var. Bunların en büyüğü; şu an için 4.4 büyüklüğünde bir artçımız var, bir tane 3.9’luk artçımız var, bir tane 3.2’lik var. Yani 3’ün üzerinde, şu ana kadar üç tane artçı sarsıntımız var. Onun dışındaki sarsıntı büyüklükleri de genelde 1 ile 2 ortasında ağır olarak sıralanmakta.
‘Artçılar bir hafta içinde sönümlenecek’
Bizim, merkezimizdeki uzman arkadaşlarımızla, hocalarımızla yapmış olduğumuz değerlendirmelerde de bu sarsıntının artçılarının yaklaşık bir hafta içinde sönümleneceğini biz beklemekteyiz. Hasebiyle bir hafta içinde bu zelzelelerin azalarak sönümleneceği üzere bir niyet var.
‘Marmara sarsıntısını tetiklemez’
Bu zelzelenin Marmara zelzelesini tetikleyip tetiklemeyeceği, tesiri olup olmayacağı konusunda bizim genel olarak görüşümüz; bu sarsıntının, Kuzey Anadolu Fayı’nın batı kısmında olacak Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceği tarafında. Münasebetiyle bu zelzelenin, muhtemel Marmara sarsıntısını tetiklemeyeceği görüşünü taşımaktayız.
‘Büyüklüğü ve vakti kamuoyu önünde tartışılmamalı’
Depremin büyüklüğü, vakti üzere bahislerinin kamuoyu önünde tartışılmasının çok yararlı olduğuna inanmıyorum. Hasebiyle bu üzere hususlarda uzmanların, öğretim üyelerinin bu usul tartışmalarını bilimsel ortamlarda yapmalarının daha gerçek olduğuna inanıyorum. Zira toplumda farklı, yanlış değerlendirmelere yol açabilir.
‘Depremin büyüklüğü kesin 6.0’
Depremin büyüklüğü sabit bir bedel. Yani 6’lık bir zelzele büyüklüğünden bahsediyoruz. Ancak bunun şiddeti farklı yerlerde farklı biçimde hissedilebiliyor. Zemininizden kaynaklanabilir, içinde oturduğunuz binanızdan kaynaklanabilir. Bu üzere parametrelerle 6’lık sarsıntısı kimi yerlerde 8 şiddetinde hissedebilirken kimi yerlerde 4 şiddetinde hissedebilirsiniz. Farklı farklı formda hissetme bahtınız var ancak zelzelenin büyüklüğü katiyen 6.0.
‘Bu büyüklükte zelzeleler sürpriz değil’
4’ten büyük birçok sarsıntı görüyoruz bölgede. 1957, 1967 ve 1999 sarsıntılarını, 7’nin üzerindeki sarsıntılar olarak görüyorsunuz. Münasebetiyle bölge, Kuzey Anadolu Fayı’nın faal bir bölgesi ve ana yarar olsun, tali faylarda olsun misal birçok zelzeleler oluyor. Bu büyüklükte sarsıntılar görmemiz sürpriz değil. Yaklaşık 50 günde bir, 6’nın üzerinde sarsıntı bu coğrafyada oluyor. Münasebetiyle bu da bir sürpriz değil. 1895 yılından beri zelzele müşahedesi yapan bir enstitünün kayıtlarına baktığınız vakit, bu yoğunlukta, bu sıklıkta zelzele olması hiç sürpriz değil.
‘6 dakika içinde tsunami ihtar bildirisi verdik’
Birleşmiş Milletler standardına nazaran bizim, 6’lık zelzelelerde, kıyıdan 100 kilometre içeride olmasına karşın bir ihtar bildirisi vermemiz lazım. 6 dakika içerisinde biz, tsunami ihtar iletimizi, yükümlü olarak Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’na (AFAD) ilettik. Yalnızca Karadeniz için ihtar iletisi verdik. Ve bu ikaz bildirisinden sonra deniz düzeyindeki müşahede istasyonlarımızı takip ederek, 06:46 itibariyle de tsunami ihtarını iptal ettik.”
Çarşamba günü saat 04:08’de meydana gelen sarsıntının 12 Kasım 1999 Düzce zelzelesinin geç gelen bir artçısı olduğunu belirten Prof. Dr. Ali Pınar ise şöyle konuştu:
‘Kandilli ve AFAD, büyüklüğü çok süratli bir biçimde belirledi’
Deprem dün sabah 04:08’de meydana geldi ve gerek Kandilli gerek AFAD, sarsıntının merkez üssünü ve suratını çok süratli bir formda belirledi. Şunu belirtmekte yarar var; sarsıntının merkez üssü dediğimiz vakit aslında bizim belirlediğimiz, fayın kırılmaya başladığı noktadır. Halbuki sarsıntı bir noktada meydana gelmedi. 6 büyüklüğündeki bir sarsıntıya baktığımız vakit, bu yaklaşık işte 60 kilometrekarelik bir düzlem ortaya çıkmaktadır.
‘Artçı sarsıntılar düzce havzasına yayıldı’
Hemen çabucak tüm yerbilimciler bir noktada birleştik. Bu sarsıntı, Karadere segmentinin devamında meydana geldi. Bilgiler geldikçe, yani bu bilginin yavaş değişebileceğini söyleyebiliriz. Zira bu sarsıntıdan sonra bir artçı sarsıntı aktifliği başladı. Yani 150-200 civarında artçı zelzelenin dağılımına baktığımız vakit ise bu artçı zelzelelerin Karadere segmentinin devamında meydana gelmediğini, daha çok Düzce havzasının içine yayıldığını görüyoruz.
‘Bu zelzele, 12 kasım 1999 sarsıntısının geç gelen artçısı’
Bu sarsıntı, aslında 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntısıyla kırılan fay düzlemiyle tıpatıp birebir. Bu bilgiyi artçı zelzelelerin dağılımıyla birleştirdiğimiz vakit, yani Karadere segmentinin devamı yerine, bunun Düzce sarsıntısı fay segmenti üzerinde meydana geldiğini söyleyebiliriz. Bu zelzele, kuvvetle beklenen, 1999 yılındaki 12 Kasım sarsıntısının geç gelen bir artçı sarsıntısı halinde söyleyebiliriz. Zira düzeneği tıpa tıp tıpkı Düzce sarsıntısıyla. Hasebiyle tıpkı fay düzlemi üzerinde, büyük bir ihtimalle 1999 zelzelesiyle kırılmayan bir kesim kaldı ve bu kesim da o fay segmentinin kuzeybatı ucunda bir yerde herhalde kırılmaya başladı.
‘Dünyada çok ender görülen bir yer’
Özellikle son 65 yılda bu bölgede, yani çok yakınlarında dört tane 7’den büyük sarsıntı var. Bu, dünyada çok az görülen bir yer. Yaklaşık 60-70 kilometrelik bir alan içerisinde dört tane 7’den büyük sarsıntı. Bunlar 1957 Abant zelzelesi, 1967 Mudurnu Vadisi zelzelesi ve daha sonra hatırlayacaksınız, 1999 İzmit ve Düzce zelzeleleri.”
Deprem sırasında ve sonrasında yapılması gerekenlere ait afet şuuru oluşturulması gerektiğini vurgulayan BDTİM Müdür Yardımcısı Dr. Selda Altuncu Poyraz da şunları söyledi:
‘Afet şuuru çok önemli’
Türkiye’nin etkin bir tektoniği olduğu ve zelzelelerin daima olacağını yıllardır konuşuyoruz ve konuşmaya da devam edeceğiz. Lakin burada değerli olan, sarsıntı olmadan evvel, zelzele sırasında ve sonrasında biz ne kadar hazırlıklıyız, bunun için toplum ne kadar hazırlıklı? Artık AFAD’dan gelen son bilgilere baktığımızda; 93 yaralı var, 1 kişi de kalp krizinden hayatını kaybetmiş zelzelede. Yaralıların birden fazla da takip ettiğimiz kadarıyla panikten atlayanlar. Yani sarsıntı sırasında nasıl davranması gerektiğini bilmeyen vatandaşlarımızın kendi kendilerine ziyan vermesi. Yapısal olmayan hasarlardan kaynaklı yaralanmalardan bahsediyoruz. Bu yüzden afet şuuru çok kıymetli.
‘Toplumu afet şuuru konusunda eğitiyoruz’
Kandilli Rasathanesi olarak, afete hazırlık eğitim laboratuvarımızda iki haftada bir toplumu afet şuuru konusunda eğitiyoruz. Bununla ilgili vatandaşlarımız, bilhassa İstanbul’da oturanlar, form doldurup Kandilli Rasathanesi’nden, afet öncesi sırası ve sonrasında nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitim alabilirler.”
‘Tatbikat, toplumun bilinçlenmesi açısından çok faydalı’
Türkiye geneli ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC), 12 Kasım 1999 Düzce sarsıntısının yıl dönümü münasebetiyle saat 18:57’de yapılan “Çök-Kapan-Tutun” tatbikatının değerine vurgu yapan Prof. Dr. Özener, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“12 Kasım’da ülke genelinde bir tane ‘Çök-Kapan-Tutun’ tatbikatı yapıldı, AFAD önderliğinde. Bence toplumun bilinçlenmesi açısından çok yararlıydı. Zira zelzelenin ne vakit olacağını bilmiyoruz. 18:57’de telefonlarımıza bir ileti geliyordu. Geldi, gelmedi yahut geç ulaştı; o da başka bir test. Bir acil durumda irtibat kanallarının ne kadar verimli çalışıp çalışmadığının da bir testiydi o. Hasebiyle bir sarsıntı olduğu vakit size bir ileti gelmeyecek aslında. 04:08’de bir ileti aldı mı kimse? Almadı lakin zelzele şuurlu toplumlarda, ne yapacağını refleks olarak kendinize sahiplenmeniz lazım.”