8 Eylül Perşembe günü, akşam saatlerinde, Kraliçe 2. Elizabeth’in 96 yaşında hayatını kaybettiği açıklandı. Vefatı yalnızca Britanya’da değil, tüm dünyada ses getiren Kraliçe; 70 yıllık hükümdarlığıyla dünyanın en uzun müddet tahtta kalan ismi oldu. Pekala hem siyasî hem magazinel hem de kültürel alanlarda unutulmaz bir figür haline gelen Kraliçe Elizabeth’in taht macerası nasıl başladı? İşte, az bilinen taraflarıyla Britanya monarşisinin ikonik ismi…
70 yıl süren bir taht macerası, 74 yıllık evlilik, 4 çocuk, 8 torun… Kraliçe 2. Elizabeth, yalnızca monarşiyi ve Britanya’yı değil, vakit zaman çatırdamalar olsa da koca bir aileyi de geride bıraktı. 96 yıllık hayatına sayısız değerli an sığdıran Kraliçe Elizabeth’in aslında bir gün hükümdar olması, doğduğunda pek de beklenmiyordu. Fakat tesadüfler, beklenmedik olaylar onu monarşinin ikonik ismi haline getirdi.
Yıllar içinde; oğlu Prens Charles’ın yaptığı fırtınalı evlilik, gelini Diana’nın trajik mevti, torunları William ve Harry ortasındaki sürtüşmeler, bir öbür oğlu Prens Andrew ile ilgili çıkan taciz tezleri; Meghan Markle’ın, ailesini gaye alarak verdiği röportaj; sıhhat problemleri, krallığının yaşadığı sıkıntılar ve daha da değerlisi 74 yıllık eşi Edinburgh Dükü Prens Philip’in kaybı ile uğraş eden Kraliçe, istirahat için gittiği Balmoral’da hayatını kaybetti.
Hiç elbet Kraliçe 2. Elizabeth’in mevti Birtanya’da eşsiz bir periyodun sonunu getirdi. Pekala tüm bu macera nasıl başlamıştı?
BEKLENMEDİK TAÇ
1952’de miras aldığı imparatorluğun bir gün başına geçeceğini muhtemelen kendisi de beklemiyordu. Amcası Edward’ın, boşanmış Amerikalı bir bayan olan Wallis Simpson ile evlenmek için tahttan çekilmesi ve akabinde babası Kral 6. George’un şimdi 56 yaşında hayatını kaybetmesi onu hiç beklemediği bir yola soktu.
OKULA GİTMEDİ
Elizabeth, York Dükü Prens Albert ve eşi Leydi Elizabeth Bowes-Lyon’un büyük kızı olarak dünyaya geldi. Prenses’in eğitimi, kızlarını bir mürebbiye olan Marion Crawford’a emanet eden annesi tarafından denetlendi. Genç yaşta monarşinin temsili haline gelecek olan Kraliçe, hiçbir vakit okula gitmedi. II. Dünya Savaşı sırasında, o ve kız kardeşi Prenses Margaret Rose, vakitlerinin birçoklarını Londra saldırısından inançlı bir formda uzakta geçirseler de krallığı hiçbir vakit terk etmediler.
1947’nin başlarında Prenses Elizabeth, ailesiyle birlikte Güney Afrika’ya gitti. Döndükten sonra da evvelden Yunanistan ve Danimarka Prensi olan Kraliyet Donanması’ndaki uzaktan kuzeni Teğmen Philip Mountbatten ile nişanlandığı açıklandı.
Evlilik 20 Kasım 1947’de Westminster Abbey’de gerçekleşti. Düğünün arifesinde kral olan babası, damada Edinburgh Dükü, Merioneth Kontu ve Baron Greenwich unvanlarını verdi. Londra’daki Clarence House’da ikamet ettiler. Birinci çocukları Prens Charles, 14 Kasım 1948’de Buckingham Sarayı’nda doğdu.
TAKTIĞI TACI 70 YIL TAŞIDI
6 Şubat 1952’de babası Kral 6. George’un vefatının akabinde üç aylık bir tam yas periyodu tuttu ve inzivaya çekildi. Fakat yaz aylarında, Clarence House’dan Buckingham Sarayı’na taşındıktan sonra, hükümdarın rutin misyonlarını üstlendi ve 4 Kasım 1952’de Parlamento’nun birinci devlet açılışını gerçekleştirdi. Akabinde da 70 yıl sürecek kraliçeliği için 2 Haziran 1953’te Westminster Abbey’de tacını taktı.
Kraliçe olduğu haberini aldıktan sonra Kenya ziyaretinden çabucak meskenine dönmüştü. Şimdi yalnızca 25 yaşındaydı. Yıllar sonra kraliçe olmasıyla ilgili şu kelamları söyledi: “Bir bakıma çıraklık yapmadım. Babam çok genç öldü. Kraliçe olan kıza düşen büyük miras; ağır bir yüktü.”
SINIRLARINI AŞTI, ÇAĞDAŞ MONARŞİYİ YANSITTI
Kraliçe Elizabeth’in tahta çıkmasıyla birlikte 1948’de dünyaya gelen birinci oğlu Prens Charles da veliaht oldu ve 26 Temmuz 1958’de ‘Galler Prensi’ ilan edildi. Kraliçenin Charles’tan sonra üç çocuğu daha oldu: Prenses Anne, Prens Andrew ve Prens Edward.
Kraliçe Elizabeth’in en bilinen torunları veliaht olarak görülen William ve kardeşi Harry olsa da birinci torunu Prenses Anne’nin oğlu Peter Phillip’tir.
Kraliçe, yalnızca klasik bir anlayışla liderlik yapmadı. Monarşinin sonlarını esnetti ve 1970’te kraliyet ailesinin mesken hayatının televizyonda yayınlanmasına müsaade verdi. 1978’de ise kız kardeşinin evliliğinin resmi olarak feshedilmesine göz yumarak, monarşinin çağdaş rolüne giderek daha fazla dikkat çekti. Hatta kızı Prenses Anne de boşandı.
Ayrıca ülke bir sakinlikle uğraş ederken, kraliyet ailesinin ömür biçimine duyulan kızgınlık artınca 1992’de Elizabeth, şahsî olarak muaf olmasına karşın, özel geliri üzerinden vergi ödemeyi kabul etti.
LADY DIANA’YA OLAN TUTUMU REAKSİYON TOPLADI
Gerek monarşinin kuralları gerekse de 25 yaş üzere son derece erken bir yaşta tahta çıkması hislerini dizginlemede fazla olgunlaşmasını sağlayınca vakit zaman bu hali halktan reaksiyonlar topladı. Bilhassa de Prens Charles ve Lady Diana’nın münasebetleri boyunca sık sık sert bir halde eleştirildi.
Çiftin 1996’da boşanması kimileri tarafından modası geçmiş ve duygusuz olarak görülen kraliyet ailesine verilen dayanağı daha da sorgulattı. Diana’nın 1997’deki vefatının akabinde tenkitler ağırlaştı, bilhassa de Kraliçe Elizabeth’in ulusal bayrağın Buckingham Sarayı üzerinde yarıya inmesine müsaade vermeyi reddetmesi dikkat çekti.
Ayrıca Galler Prensesi Diana’nın vefatının çabucak akabinde, Kraliçe taziyelerinde duygusuz göründüğü için ağır bir biçimde eleştirilince, anketlerde sırf yüzde 38 monarşinin hayatta kalmasını beklediğini söyledi.
TÜRKİYE ZİYARETİ
Görev müddeti boyunca, 110’dan fazla ülkeyi ziyaret eden Kraliçe Elizabeth, “dünyanın en çok seyahat eden devlet başkanı” unvanına sahip. Tahtta bulunduğu mühlet boyunca da 1971 ve 2008’de Türkiye’ye resmi ziyaretler gerçekleştirdi; Ankara, İstanbul, İzmir, Kuşadası ve Bursa üzere kentleri gezdi.
TAHTTA 50. YIL
2002 yılında Elizabeth tahttaki 50. yılını kutladı. “Altın Jübile”nin bir modülü olarak İngiliz Milletler Topluluğu genelinde etkinlikler düzenlendi. 21. yüzyılın birinci on yılının ikinci yarısından itibaren, kraliyet ailesinin kamuoyundaki imajı toparlandı ve Charles’ın 2005’te Camilla Parker Bowles ile evliliğine verilen onay ile halktan daha da sempati kazandı.
Nisan 2011’de Elizabeth, Charles ve Diana’nın büyük oğlu Galler Prensi William ile Catherine Middleton’ın düğününü kutlamak için aileye liderlik etti. Sonraki ay da Kral 3. George’u geçerek Britanya tarihinde Victoria’nın akabinde en uzun mühlet tahtta kalan ikinci hükümdar oldu.
REKOR KIRAN SALTANAT DÖNEMİ
2012’de ise tahttaki 60. yılını kutlayan Kraliçe “Elmas Jübile”sini kutladı. 9 Eylül 2015’te Victoria’nın 63 yıl 216 günlük rekor saltanatını aştı.
Ağustos 2017’de Prens Philip, resmi olarak kamu hayatından emekli oldu, lakin resmi vazifelerde yer aldı. Bu ortada Elizabeth, kimi vazifeleri Prens Charles’a ve kraliyet ailesinin öbür üst seviye üyelerine devrederek kendi resmi vazifelerini azaltmaya başladı, lakin Charles’ın küçük oğlu, Sussex Dükü Prens Harry ve eşi Meghan Markle, sansasyonel bir formda Mart 2020’de kraliyet rollerinden vazgeçtiklerini duyurdular.
KOCASININ CENAZESİNDE TEK BAŞINA KALDI
Son yıllarda çeşitli fizikî aksiliklerle uğraşan ve Kraliçe Elizabeth’in 70 yılı aşkın bir müddettir kocası olan Prens Philip, Nisan 2021’de hayatını kaybetti. COVID-19 pandemisinin getirdiği toplumsal ara protokolleri nedeniyle Kraliçe, Philip’in cenazesinde St. George Şapeli’nde bir sırada tek başına oturdu.
Özellikle evliliklerinin birinci yıllarında inişli çıkışlı bir bağlantıya sahip olan çift, vakit zaman basına tatsız haberlerle de husus oldu. 1954’te bir dünya çeşidi sırasında, Kraliçe, Philip’e bir çift tenis ayakkabısı ve bir raket fırlatıp, Avustralya’da paylaştıkları dağ konutundan koşarken ve bağırırken görüntülendi. Kayıtlar daha sonra kraliyet basın sekreterine verildi. Olay hatta daha sonra Netflix’in meşhur dizisi The Crown’da da kurgulandı.
Yine de Kraliçe, Philip için ‘sevebileceğim tek adam’ diyerek Prens Philip’e olan aşkını her vakit lisana getirdi.
ARTAN SIHHAT SORUNLARI
Haziran 2022’de de İngiltere, Elizabeth’in tahttaki 70 yılını, “Platinum Jubilee” ile kutladı. Ne var ki Kraliçe’nin sıhhat problemleri nedeniyle bu aktifliğe iştiraki hudutlu oldu. Hatta bu süreçte hareket yeteneğini artırmak için bir golf aracı alındığı da basına yansımıştı.
Sağlık meseleleriyle son devirlerde dikkat çeken Kraliçe, bilhassa de Boris Johnson sonrası başbakan olarak gelen Liz Truss’ı Buckingham Sarayı yerine, Balmoral’da ağırlaması telaşları daha da artırmıştı.
EN BÜYÜK PİŞMANLIĞI
Kraliçe’nin özel sekreteri Lord Charteris, Kraliçe’nin en büyük pişmanlığının; 1966’da 144 kişinin vefatına neden olan kömür kazasının yaşandığı Aberfan’ı ziyaret etmek için sekiz gün beklemek olduğunu söyledi.
Kraliçe’nin varlığı ve dayanağı Britanya halkı için her vakit son derece değerli oldu; bilhassa de sıkıntı günlerde… Savaşlar, trajik vefatlar, krizler ve son olarak corona virüsü pandemisi sırasında ulusa seslenmeyi hiçbir vakit ihmal etmedi.
Ancak sessiz kalmaya karar verdiği ve daha sonra bundan büyük pişmanlık duyduğu bir olay yaşandı: 1966’da Galler’deki küçük bir kasaba olan Aberfan’da tarihin tahminen de en yıkıcı maden kazası gerçekleşti. Kazada 116 çocuk ve 28 yetişkin öldü. Ve bu trajedide Kraliçe, kasabayı ziyarete çabucak gitmedi.
Aberfan…
Kraliçe’nin bu hareketi onu sık sık ruhsuz ve donuk olmakla suçlayanların seslerini yükseltmesine neden oldu. Halbuki Kraliçe sekizinci gün ziyaret etmeye karar verdiği olay için; “İnsanlar bana bakacak, bu yüzden tahminen de enkazda bulunabilecek zavallı bir çocuğu kaçıracaklar” diye açıklama yaptı.
Sekiz gün sonra nihayet seyahate çıktı ve kasabadaki yaslı ailelerle tanıştı.
Sir Mansel Aylward, ölen çocukları umutsuzca kurtarmaya çalışan kurtarıcılardan biriydi ve şunları söyledi: “Yüzü ağlayacakmış üzereydi, sonra parmağını gözünün kenarına götürdü ve gözyaşlarını tutamadı.”
ŞAŞIRTAN DETAYLAR
Kraliçe Elizabeth, sıra dışı hayatıyla her vakit merak edilirken sık sık dizi ya da sinemalara de mevzu oldu. IMDb’ye nazaran; Kraliçe, Netflix’in tanınan dizisi The Crown’da oynayan Claire Foy ve The Queen’deki Elizabeth II rolüyle Oscar kazanan Helen Mirren de dahil olmak üzere yaklaşık 100 sefer oyuncular tarafından canlandırıldı.
Onun da pek çok kişi üzere bir takma ismi var. Çocukken ismini hakikat bir halde söylemekte zorlandığı için Lilibet diye seslenildi.
Kraliçe olarak birtakım ayrıcalıklara doğal ki de shaip olan Elizabeth’in pek çoğumuz üzere seyahat etme kabiliyeti pasaporta bağlı değil, kendisinin bir pasaportu yok.
Sir Winston Churchill’den Boris Johnson’a, Majesteleri yalnızca 70 yıl liderlik yapmadı birebir vakitte hem bir tarihe şahit oldu hem de tarih yazdı. 15 başbakan gördü.
Sosyal hayatıyla sık sık dikkat çekti. Kraliçe, her yıl Buckingham Sarayı’nda 50.000’den fazla kişiyi ağırlıyordu. COVID’den evvel çeşitli öğlen yemekleri, akşam yemekleri, ziyafetler ve bahçe partilerinde binlerce insanı Saray’a davet eden misafirperver bir mesken sahibesiydi.
Kraliçe, Kraliyet Ailesi isimli bir belgeselin yayınlandığı 1969 yılı dışında her yıl Noel’de ulusa seslendi.
Giyim konusundaki tercihleriyle vakit zaman eleştirilse de Kraliçe monarşi kurallarını her vakit önde tutan seçimler yapmaya dikkat etti. Hatta eteklerinin rüzgârda havalanmalarını önlemek için tartılar koydu.
Lucian Freud, Cecil Beaton ve Annie Leibovitz’in çalışmaları da dahil olmak üzere Kraliçe’nin yaklaşık 1.000 resmî fotoğrafik ve boyalı portresi bulunuyor. 2005’teki 80. doğum gününde Kraliçe, Rolf Harris’in bir portresi için tekrar poz verdi lakin Harris bir dizi cinsel hücumdan karar giydikten sonra, portre gizemli bir halde ortadan kayboldu.
Kraliçe’nin ülkeye “tekrar görüşeceğiz” dediği corona virüsü salgını sırasındaki bildirisi 24 milyon kişi tarafından görüntülendi.
YouGov tarafından yapılan bir anket, 2022’de monarşinin yüzde 62 oranda desteklendiğini ortaya çıkarırken, bu oranın on yıl evvel yüzde 73 olmasına dikkat çekti.