Dr. Mahfi Eğilmez
Medyada “Suudi Arabistan’ın TCMB’ye 5 milyar dolar mevduat yatıracağı” yazıldı. Ne var ki benim aklıma gelen soruların hiçbirinin cevabını bu yazılanlarda bulamadım. Süratlice TCMB ve Hazine ve Maliye Bakanlığı sitelerine baktım ancak hususla ilgili hiçbir açıklama yoktu. Sonra toplumsal medyayı inceledim, kimi yorumlar gördüm. Paranın hangi başlık altında geleceğine ait yorumlarda mevduat diyen de vardı, swap diyen de, depo hesabı diyen de.
Aklıma takılan sorular şunlardı: (1) Parayı yollayacak olanın Suudi Arabistan olduğu yazılıyor lakin Suudi Arabistan devleti mi, Suudi Arabistan Merkez Bankası mı yoksa Suudi Fonu mu olduğuna ait hiçbir açıklama yok. Halbuki kime borçlu olacağımızı bilmek gerekir diye düşünüyorum. (2) Para hangi biçimde gelecek? Swap süreci mi yapılıyor? Borç olarak mı geliyor? Depo hesabı olarak mı geliyor? (3) Gelecek olan paranın maliyeti ne olacak? Faiz mi ödenecek? Kâr hissesi mı ödenecek? Maliyeti olağan borçlanmadan düşük mü olacak yüksek mi olacak? (4) Geleceği söylenen bu beş milyar dolar TCMB’nin rezervlerini nasıl etkileyecek?
Yetkililerden kimse bu ana kadar bu soruların cevaplarıyla ilgili bilgi vermediğine nazaran kendi bilgilerimizle bu sorulara cevap aramamız gerekir: (1) Parayı TCMB’ye yollayacak olanın Suudi Arabistan Merkez Bankası olması gerektiğini düşünüyorum. Zira Suudi Arabistan devleti ya da Suudi Fonu bu türlü bir para verecek olsa bunu borç olarak verir ve muhatabı TCMB değil Hazine olurdu. Emel rezervleri yüksek göstermek olduğu için Hazine de bu parayı TCMB’ye yatırırdı. (2) Para büyük olasılıkla depo hesabı formunda gelecek ve TCMB’nin brüt rezervlerini artıracak. Böylelikle TCMB swap süreci yaparak karşılığında TL vermek yükümlülüğünden kurtulmuş olacak. Aslında bu tıp bir paranın mevduat hesaplarından pek bir farkı yok. Merkez bankaları mevduat toplamadığı ve bu hesaplara mevduat faizlerinden farklı faizler uyguladıkları için bunları mevduat hesaplarından ayırmak maksadıyla ismine depo hesabı deniyor. (3) Soruların en değerlisi bu paranın maliyetinin ne olacağı sorusu. Olağan şartlarda rezerv artırmak emeliyle ya da öbür maksatla döviz borçlanmak istendiğinde Hazine’nin dış borçlanma yapması ve alacağı parayı Merkez Bankasında tutması gerekir. Ne var ki Türkiye’nin risklerinin çok yüksek olması dış borçlanmanın maliyetini çok artırmış durumda. O nedenle dış borçlanma tercih edilmiyor. Aslında TCMB’nin 28 milyar dolarlık swap süreci karşılığı döviz almış olmasının da nedeni bu. Bu durumda bu depo sürecinin maliyeti ne olacak sorusu daha da değer kazanıyor. (4) Geleceği söylenen beş milyar dolar TCMB’nin brüt rezervlerini artıracak olsa da net rezervlerini ve eksi 54 milyar dolar dolayında bulunan swaplar hariç net rezervlerini etkilemeyecek. Bir öteki tabirle brüt rezervler artacak fakat net rezervler eski seviyesinde kalacak.
Bunların hepsi bizim varsayımlarımız kuşkusuz. Ekseriyetle bilinmeyen şeyler iddia edilir. Biz Türkiye’de bilinen şeyleri de iddia eder olduk. Zira biliniyor üzere görünen şeyler de bilinmez oldu.
Devlet idaresinde en temel kural şeffaflıktır. Vergilerimizin nereye harcandığı kadar değerli olan husus, dışarıdan gelen paraların hangi gayeyle geldiği, karşılığında ne verildiği ve hangi emelle kullanılacağıdır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır