22 yaşındaki Mahsa Amini, 13 Eylül’de, zarurî başörtüsü maddelerini uygulayan ve ‘ahlak polisi’ olarak isimlendirilen İrşad devriyeleri tarafından saçının bir kısmı göründüğü gerekçesiyle gözaltına alındı. Gözaltında dövülerek komaya sokulan Amini, 16 Eylül’de hayatını yitirdi. Amini’nin vefatıyla başlayan ve ülke geneline yayılan aksiyonlar bugün 22. gününe girdi. Rejim güçlerinin sert müdahalesi sonucu şu ana kadar 150 kişi hayatını yitirdi, yüzlerce kişi yaralandı ve üç binden fazla kişi gözaltına alındı.
43 yıldır süren baskı
İran’da Rıza Pehlevi monarşisinden kurtulmak için 1977’de başlayan ayaklanma iki yıl sonra ‘Karşı Devrim’ ile Ayetullah Humeyni‘nin idaresindeki molla şeriatına dönüşmüştü. İran’da 43 yıldır, başta bayanlar olmak üzere halka yönelik baskı ve yasaklar sürüyor. Ülkede bayanların dans etmesi de yasak, tek başına müzik söylemeleri de… Başörtü zorunluğu olan ülkede, bayanın saçının açıklık düzeyini mollalar belirliyor. Mollaların belirlediği sonları geçen saç açıklığı bayanın tutuklanması için kâfi oluyor. Yahut giyside bedenin ‘belirgin’ olması da buna birer münasebet. Ülkede bayanlar; eşlerinin yahut babalarının müsaadesi olmadan yurtdışına çıkamıyor. Babasının müsaadesi olmadan evlenemeyen bayanlar, boşanma sürecinde de kıskaçta kalıyor. Zira boşanmada karar merci yeniden erkek tarafı oluyor. Erkeğin talebiyle lakin boşanabilen bayanın, çocuğu üzerinde de hiçbir velayet hakkı yok.
Mezarı başında yasakları deldi
Kadınların tek başına müzik söylemesinin ve enstrüman çalmasının yasak olduğu ülkede Kani Pashaei isminde bir aktivist dün, Mahsa Amini’nin Saqqız kentindeki mezarını ziyaret etti. Baş açık olduğu görülen Pashaei, tüm yasakları delerek Amini’nin mezarının başında, Amini anısına saz çaldı. İranlı gazeteci Kaveh Ghoreishi tarafından toplumsal medyada paylaşılan bu anlara dair imgeler ise yüz binlerce kişi tarafından izlendi.