Meme kanseri, göğüs dokusunu oluşturan hücre kümelerinden birinin değişime uğraması ve denetimsiz olarak çoğalması nedeniyle oluşan tümör sonucu ortaya çıkan bir hastalık.
Kanserli doku, evvel yakın etrafına sonra, göğse yakın lenf bezlerine yayılıyor. Vaktinde teşhis konulup tedavi edilmeyen hastalarda kanser öteki organlara yayılarak tedavisi olanaksız evreye geçiyor.
Meme kanseri bayanlarda görülen kanserlerin %33’ünü oluşturmaktadır. Tüm kanser hastalarının ise %20’sini tehdit etmektedir. Günümüzde her 8 bayandan 1’i hayatı boyunca göğüs kanseriyle karşı karşıya kalma riskiyle yaşamaktadır.
Meme kanseri, göğüs dokusu içinde süt kanalları içerisinde oluşan kanser hücreleridir. Göğüs kanserlerinin yüzde 80’i invaziv duktal karsinomdur. Invaziv duktal karsinom, göğüs kanserinin süt kanallarında ortaya çıktığını gösterir. Göğüs kanserinin yüzde 20’si de invaziv lobüler karsinomdur. Bu tıpta ise göğüs kanseri süt kanallarında değil, süt bezlerinde gelişir.
Meme kanserine neden olan hücrelerin çoğalması ve büyümesi epeyce vakit alır. Lakin çoğaldıktan sonra hücreler lenf ve kan yoluyla bedenin öteki organlarına yayılabilir. Göğüs kanserinde en kıymetlisi kanserin kan ve lenf yolu ile öbür organlara yayılmadan teşhisin konmasıdır. Bu kademede konulan bir teşhis ile tedavi oranı çok yüksektir. Bu nedenle göğüs kanserinde erken teşhis çok değerlidir.
MEME KANSERİ NEDEN OLUR?
Bilimsel araştırmalar bayanlarda göğüs kanseri gelişiminde rol oynayan belli risk faktörlerinin tanımlanmasını sağlamıştır. Bu risk faktörlerine maruz kalan şahıslarda, toplumun geri kalanındaki bireylere nazaran daha yüksek oranda göğüs kanseri gelişimi görüldüğü tespit edilmiştir. Bu risk faktörleri aşağıdaki üzere özetlenebilir:
Aile Hikayesi: Meme kanserlerinin kıymetli bir kısmı genetik alt yapı ile bağlantılıdır. Bu bakımdan bilhassa birinci derece akrabalarda göğüs kanseri hikayesi olan şahısların, topluma nazaran göğüs kanseri olma riski daha yüksektir. Birebir halde tek göğüste kanser gelişme hikayesi olan bir şahısta, öbür göğüste de kanser gelişme riski daha yüksektir.
Yaş: Kadınlarda 55 yaş ve sonrasında göğüs kanseri gelişme ihtimali artar.
Cinsiyet: Kadınlarda erkeklere nazaran göğüs kanseri gelişme riski 2 kat daha fazladır.
Adet Görme Yaşı: Meme dokusu genel olarak östrojen ve progesteron üzere bayan eşey hormonlarına hassas bir yapıya sahiptir. Bu nedenle bahsedilen hormonlara maruziyet mühletinin arttığı durumlarda dokularda çoğalma cevabı da artacağından, göğüs kanseri riski de artar. Erken yaşta adet gören bayanlarda kan östrojen ve progesteron seviyesi erken yaşta yükselmeye başladığından, göğüs kanseri gelişme riski yükselir.
Menopoz Yaşı: Adet görme yaşına benzeri formda, daha geç yaşta menopoza uğrayan bir bayanda, kandaki östrojen ve progesteron hormon seviyesi daha geç yaşta azalmaya başlayacağından, göğüs dokusunun hormonlara maruz kalma mühleti artar. Hasebiyle göğüs kanseri riski de artmış olur.
Gebelik: Hamilelikle birlikte bayanlardaki hormon sistemi tekrar düzenlenir. Gebelik durumunda progesteron hormonunun hakimiyeti ortaya çıkacağından, bayan üreme sistemiyle birlikte, göğüs dokusu da farklı bir gelişim sürecine uğrar. Bu bakımdan, hiç hamile kalmayan bayanlarda yahut ileri yaşta( 30 yaş sonrası) hamile kalan bayanlarda, toplumun geri kalanına nazaran daha yüksek göğüs kanseri riski tespit edilmiştir.
Hormon Tedavisi Alma: Menopoz sonrasında ortaya çıkan sıcak basması, kemik erimesi üzere sorunların tedavisinde kullanılan uzamış hormon replasman tedavisi östrojen ve progesteron içerdiğinden, göğüs kanseri gelişimi açısından risk faktörüdür.
Sigara ve Alkol Alışkanlığı: Sigara ve alkol kullanımı pek çok kanser cinsinde olduğu üzere, göğüs kanseri gelişimi açısından da kıymetli birer risk faktörüdür.
Yoğun Göğüs Dokusuna Sahip Olma: Göğüs dokusunun büyük ve ağır içerikli olması, hem erken teşhis için gereken muayenede kitlenin algılanmasında hem de mamografi üzere yollar tarafından kitlenin tespit edilmesini zorlaştırabildiği için göğüs kanserinin ilerlemesi açısından risk faktörü kabul edilebilir.
Radyasyon: Göğüs bölgesinde uygulanan yahut kişinin bu bölgeye maruz kaldığı radyasyon hikayesi göğüs kanseri gelişiminde tesirli olabilir
MEME KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
-Kadın olmak,
-50-70 yaş ortasında ve menopoz sonrası periyotta olmak,
-Ailesinde (anne yahut baba tarafında) göğüs kanserine yakalanmış akrabaları olmak, (Akrabalık derecesi ne kadar yakın ve göğüs kanserli akraba sayısı ne kadar fazlaysa risk o kadar yükselir)
-Daha evvel göğüs kanserine yakalanmış olmak,
-Adet başlama yaşının erken, menopoz yaşının geç olması,
-Hiç doğum yapmamış olmak,
-İlk doğumunu 30 yaşından sonra yapmak,
-Doğum yapmış ama bebeğini emzirmemiş olmak,
-Uzun periyodik hormon tedavisi almak,
-Modern kent ömrü ortamında yaşamak,
-Sigara ve tütün eserleri kullanmak,
-Şişmanlık; bilhassa menopoz sonrası fazla kilo almak ve doymuş -yağlardan güçlü besinleri fazla ölçüde tüketmek,
-Fiziksel aktivite azlığı
MEME KANSERİ EVRELERİ NELERDİR?
Meme kanseri çok sık karşılaşılan ve süratli ilerleyebilen bir kanser olmasına karşın erken evrede teşhis aldığında son derece aktif tedavi edilebilir ve hayli başarılı sonuçlar elde edilir. Kanserin birinci evresinde göğüsteki tümörlü dokunun çapı 2 santimetreden küçüktür ve koltuk altı bölgesinde lenf bezi büyümesi görülmez.
Evre 1 olarak isimlendirilen bu devirde teşhis alıp tedavi edilen şahıslarda 5 yıl sonrası sağ kalım oranı %98’dir. Kitle çapının 2 santimetreden büyük olduğu devir, evre 2 olarak isimlendirilir ve bu evrede lenf bezlerinde büyüme görülebilir ya da görülmeyebilir.
Evre 3 olarak tanımlanan devirde ise tümörlü dokunun çapı 5 santimetreyi aşmış, koltuk altında lenf büyümesi bariz hale gelmiş durumdadır. Bu evrede teşhis alan göğüs kanseri hastalarında tedavi sonrası 5 yıllık süreçte sağkalım oranı yarı yarıya azalır ve %50,6 üzere bir oranda muvaffakiyet elde edilir.
Meme kanseri ile çaba kapsamında erken teşhis kritik kıymet taşıdığı için kanser evreleri hakkında bilgi sahibi olmak, sistemli olarak kendi kendine göğüs muayenesi yaparak kitleyi en erken evrede saptamak, yanlışsız vakitte doktor muayenesine ve mamografi çekimi üzere ileri görüntüleme tekniklerine başvurmak son derece kıymetlidir.
MEME KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Meme kanseri klinik evresine bağlı olarak farklı semptom yahut bulgulara yol açabilir. Erken evredeki göğüs kanserlerinde hastalarda rastgele bir şikâyet olmayabilir. Bu periyotta göğüsteki kitle elle hissedilmeyecek kadar küçük olup fakat belli radyolojik testler ile görüntülenebilir. Bunun yanında aşağıdaki semptom ve bulgular göğüs kanseri açısından uyarıcı niteliktedir:
-Memede kitle; bilhassa epeyce sert, hareketsiz, sistemsiz sonlu, genellikle ağrısız
-Memede ağrı
-Meme cildinde kızarıklık, hassasiyet
-Meme ucundan akıntı; şeffaf yada kanlı akıntı gelmesi
-Meme ucu cildinin soyulması, kuruması, kabuklanması yahut egzama gibisi döküntü olması
-Meme biçiminde yahut boyutunda açıklanamayacak formda bozulma yahut değişim
-Meme ucunun içe dönmesi
-Koltuk altında şişlik yahut kitle hissedilmesi (elegelen lenf bezleri)
Memenin ergenlikten sonra tüm bayanlar tarafından aralıklı muayene edilmesi erken teşhis açısından son derece değerlidir. Göğüs dokusunun dört başka kadrandan elle muayene edilmesi bu bakımdan faydalıdır.
Meme dokusunda hissedilen her kitle kanser manasına gelmez. Göğüste çeşitli nedenlerle ortaya çıkan kistler, fibrokistik değişiklikler yahut güzel huylu tümörleri de kitle olarak algılanabilir. Bununla birlikte kanser açısından ayrımının yapılabilmesi için bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.
KENDİ KENDİNE GÖĞÜS MUAYENESİ NASIL YAPILIR?
Kendi kendine göğüs muayenesi için öncelikle adet döngüsünün yanlışsız formda takip edilmesi gerekir. Öncelikle her aylık döngünün birinci günü 1. gün olarak kabul edilir ve bugünden sonraki 5. gün ile 14. gün ortasında bir gün belirlenerek göğüs muayenesi için devamlı olarak birebir gün tercih edilir.
Örneğin birinci muayene için o ayki adet takviminde kanamanın başlangıcından sonraki 9. günü seçilmişse başka aylarda da yeniden tıpkı biçimde adet kanamasının başlangıcından itibaren 9 gün sayılmalı ve muayene o gün tekrarlanmalıdır. Kişi menopoz devrinde ise her ayın belirli bir gününü kendi kendine göğüs muayenesi için seçebilir.
Muayene öncesi bedenin üst kısmındaki giysiler büsbütün çıkarılmalıdır. Ayna karşısında kollar sırası ile üste yanlışsız kaldırılarak göğüs dokusundaki çıkıntı, gerginlik, göğüs başında çekilme, yara, renk değişikliği üzere bulgular değerlendirilmeli ve her iki göğüs tüm bu özellikler açısından karşılaştırılmalıdır.
Bir sonraki kademede kollar öne yanlışsız uzatılır ve bu durumda her iki göğüs ortasındaki form değişikliği olup olmadığı kıymetlendirilir. Daha sonra eller bel hizasında konumlandırılır ve omuzlar dik konumda tutularak göğüslerin aynaya yansıyan imajı denetim edilir. Bu kademeler tamamlandıktan sonra el ile muayene tekniği uygulanır.
Muayene edilecek olan göğüs, sağ göğüs ise sağ kol dirsekten bükülerek başın üzerine koyulur ve sol elin ikinci, üçüncü ve dördüncü parmak uçları göğüs dokusunda dairesel hareketlerle gezdirilir. Sol göğüs muayenesinde ise sol kol başın üzerine yerleştirilmeli, göğüs dokusunda gergin bir görünüm elde edilmeli ve daha sonra sağ el parmak uçları ile göğüs dokusu değerlendirilmelidir. Göğüste saptanan kitlelerin yaklaşık %90’ı patolojik özellik taşımayan yağ bezesi üslubunda oluşumlardır fakat her durumda doktor muayenesine ve mamografi üzere ayrıntılı görüntüleme sistemlerine başvurulması gerekir.
MEME KANSERİNDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Meme kanserinden büsbütün korunmak kelam konusu değil. Sigara ve alkolden uzak durmak, sağlıklı beslenmek, antrenman yapmak üzere değiştirilebilir faktörler ile görünme sıklığı azaltılabilir.