Milliyet gazetesinde 66 yıl boyunca yazı yazarak Türkiye dış haberciliğine damga vuran usta kalem Sami Kohen, vefatının birinci yılında hürmet ve sevgiyle anıldı. Demirören Medya Center Erdoğan Demirören Konferans Salonu’nda yapılan anma merasimine Kohen’in eşi Mirka Kohen, kızı Jale Kohen Aldiş, oğlu Alp Kohen, gelini Seda Kohen, damadı Metin Aldiş, Milliyet Gazetesi Genel Yayın Direktörü Mete Belovacıklı, emekli büyükelçi Özdem Sanberk, Hürriyet Gazetesi müellifi Sedat Ergin, Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi ve Milliyet muharriri Prof. Dr. Hasan Ünal, meslektaşları ile Demirören Mesleksel ve Anadolu Teknik Lisesi öğrencileri katıldı. Merasimde Kohen’in meslek hayatındaki muvaffakiyetler anlatılırken Türk basın tarihine yaptığı katkılar lisana getirildi.
‘Eskimeyen bir marka’
Anmanın açılış konuşmasını yapan Milliyet Gazetesi Dış Haberler Müdürü Levent Köprülü, şunları aktardı:
“’Milliyet çok kıymetli bir markadır!’ diyordu Sami beyefendi. Sayın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, Sami beyefendiye ‘Üstün Hizmet Ödülü’nü verirken benzeri bir ifadeyi lisana getiriyordu, Sami Kohen eskimeyen bir marka… Ben onu daima elleri cepte, konuşurken vakit vakit ayak parmakları üzerinde yükselen, veyahut ellerini ovuşturan haliyle hatırlıyorum mesela. Onu birinci tanıdığım sıralarda servise gelip kesinlikle o gün sayfada neler olacağıyla ilgili bir brifing alır, olmadı, kendisince öne çıkan bahis ya da hususları hatırlatarak ‘Bu da kıymetli…’ diye tavsiyede bulunurdu. Ben Dış Haberler Müdürlüğü’ne geçtiğimde ise sohbetlerin içeriği artık ‘Kafana takılan bir şey olursa, kesinlikle aç sor. Çekinme…’ halindeydi. Son devrinde ise malumunuz, bağlantımız daha yakınlaştı ve samimileşti. Yazı yazmanın onun için ne manaya geldiğini bildiğim kadar ‘yazamamasının da ne manaya geleceğini’ biliyordum. Çocukluğunda bile mürekkep kokusuyla büyümüş, yazı yazmayı daima sevmiş, hatta onu ‘yaşam sevinci’ haline getirmiş bir duayendi o zira. Gözlerinde ilerleyen görme bozukluğu ve rahatsızlıklarına karşın en son raddeye kadar yazmaktan vazgeçmedi. Dış haberlere neredeyse ömrünü adamış biri olarak gündemi takip etmekten kendisini alıkoymadı. Görüştüğümüz her telefonda, kendisinin başlattığı dış haberler sayfasının ne alemde olduğunu merek eder, ‘Bugün neyi büyüteceksiniz?’ diye sormaktan kendisini alamazdı. Hala daha kendisinden olumsuz bir tenkit gelecek diye ödüm kopuyordu hakikaten… Lakin o, asla bunu yapmadı, daima yüreklendirmeyi tercih etti. Ez cümle, son nefesine kadar bitmeyen heyecanı, hudut tanımaz bir gazetecilik aşkı, engin bilgisi ve ağabeyliğiyle sahiden de ‘Eskimeyen, eskimeyecek çok değerli bir marka’ Sami Kohen. Onu anmayı, bu yerin dışına da taşıyarak, irtibat öğrencileriyle birlikte yapalım sonraki yıllarda. Lakin kesinlikle yapalım ve yeni yetişen gazeteci adaylarına da onu tanıtalım. Kim bilir, tahminen günün birinde ortalarından biri çıkar ve Sami Kohen’i örnek alarak başarılı işlere imza atabilecek bir gazeteci oluverir.”
Evdeki Sami Kohen’i anlattı
Sami Kohen’in kızı Jale Kohen Aldiş de yaptığı konuşmasında babasından sevgi ve hürmetle bahsederken “evdeki Sami Kohen”i anlattı. Jale Kohen, şunları söyledi:
“Babam Sami Kohen vefat ettiğinde 93 yaşındaydı ve bu fiziki yaşıydı. Bir de gazeteci olarak güç yaşı vardı ki, o herhalde 35. Bir de ruh yaşı, o kesin 18’di. Kimse ona yaşını veremezdi. Zira bir atom karınca edasında gücü vardı. Babam vefat edeli bir yıl oldu. Ne kadar geçti, inanmak sıkıntı. Bizden ayrılırken babamla ilgili o kadar çok yazı yazıldı, o kadar hoş kelamlar söylendi ki. Bir gazeteci olarak tek kurum olduğu, mesleğine olan tutkusu, çalışkanlığı bitmek bilmeyen merakı, çalışma titizliği, her şeyi double hatta triple check etmesi, dolasıyla ile söyledikleri yahut yazdıklarının doğruluğunda hiç kuşku görülmediği anlatıldı. Türkiye’yi dünyaya tanıtma misyonu üstlenmesinden, diplomatik kişiliğine değinildi. Dışişleri dahil pek çok yabancı kurum tarafından referans sayıldığı, daima fikrine başvurulduğundan, her vakit objektif yaklaşımı ve basında ne kadar hürmet gördüğünden bahsedildi. Herkesin akıl hocası olduğu söylendi. Bir sprinter değil de, maratoncu olduğu benzetmesi yapıldı. Karınca üzere çalışkan olduğu, çelebiliği, naifliği anlatıldı. Yükü kadar toz yuttuğundan bahsedildi. İnsan olarak ise, mütevazılığı, hayatta kimseyi kırmadığı, herkese eşit davrandığı, herkesi kucaklayan babacan hali ve hoşgörülüğü, gençlere yakınlığı ve yardım etmeye çalışması anlatıldı. Zorluklar karşısında hiç yılmayan, inandığı ve yanlışsız bildiği mevzularda sonuna kadar uğraş eden azimli, dürüst, kişiliği yazıldı, çizildi.”
Demirören Medya Center Erdoğan Demirören Konferans Salonu’nda yapılan anma merasimine Demirören Medya Mesleksel ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri de katıldı.
Evimizdeki Milliyet kokusu
“Ben size konuttaki babamı anlatmak isterim. Babam mücadeleciliğinden de aşikâr olduğu üzere çok disiplinliydi. Mesela meskende hiçbir vakit pijamayla dolaşmaz, daima derli toplu giyinirdi, bizi de bu türlü alıştırdı. Gençken mesela biraz fazla uyuduğumuzda ‘Bak gün kaçıyor’ diye kızar, sitem ederdi. Ne de olsa daima üretken olmak gerekiyordu onun için. Nizam intizam onun düstüruydu, dağınıklıktan hiç hoşlanmazdı. Evimizdeki koku akşam gelirken son baskısını getirdiği Milliyet’ten yayılan matbaa kokusu, fon müziği ise daima haberler olmuştur. Salondaki televizyondan yabancı kanallar, art odadan da Türkçe haberler ortasında depar atardı, bu ortada elinde transistör radyosunda diğer kaynakları dinlerdi. Hayatında yanından hiç ayırmadığı çeşitli transistörle radyoları oldu. Haberlerin örneğin taa İngiltere’den konutuna kadar gelmesine şaşırır daima mucizevi bulurdu. Fon müziği haberler dedim fakat çalışırken kesinlikle klasik müzik dinlerdi. Çok bilgili bir dinleyiciydi. Hatta son günlerinde ağır bakımda bile klasik müzik ona daima eşlik etti. Sonsuz bir gücü vardı, hayatında hiçbir vakit ‘yoruldum’ dediğini duymadım. Evdeyken hiç oturmaz TV’deki haberleri izlerken bile daima ayakta dururdu. Çok meraklı araştırmacı da olduğu için bizim tatillerimiz de farklı olurdu. Yörenin nabzını ölçmek için mahallî halkla sohbet eder, her bindiğimiz taksi sürücüsüne ahret soruları sorardı. Tatillerimiz adeta yazı dizisi oluşturacak bir araştırma seyahatine dönüşürdü. Bizim konutta aile sofralarında sohbet haliyle dünya olayları etrafında dönerdi. Münasebetiyle kesinlikle biri sorar, o da her zamanki üzere sade fakat biraz uzunca anlatmaya başlardı. Bahis bir orta dağılırsa öteki bir husus ortaya girerse sebatla bekler, yarım saat bile geçmiş olsa kesinlikle tam da kaldığı yerden devam ederdi. Yılmazdı. Bir de şöyle bir özelliği vardı. Biraz yüksek sesli bir yerde konuştuğu bireye hararetle bir şey anlatırken konsantrasyonu dağılmasın diye o kişinin kolunu fiyat, bahsin harareti artıkça sıkma kuvveti artar, sonunda bir mengene kıvamına gelirdi. Çok meraklı, daima öğrenmeye uğraş eder lakin bir yandan da tüm bilgisini daima paylaşmaktan hiç imtina etmez, bilhassa de bu bilgi paylaşımının ailesi ve dostlarıyla bir kadeh içki eşliğinde olmasına bayılırdı. O, yalnız meslek hayatında değil, hayatın her alanında objektifti, çok soru sorar en küçüğünden en büyüğüne bütün fikirleri dinler, önemserdi. Artık burada olsa sizlerle bu çatının altında bu ortamda bulunmaktan ne kadar zevk alırdı.”
‘Türkiye’yi temsil eden diplomatik bir aktör’
Emekli Büyükelçi Özdem Sanberk de çok sevdiği bir dost olarak Sami Kohen’i kaybetmenin acısını içinde hissettiğini lisana getirirken onun dış siyasetteki duruşuyla ilgili konuştu. Kohen’in gazetecilikteki muvaffakiyetlerini anlatan Sanberk, “O birebir vakitte benim de meslektaşımdı, gazetecilik yaparken maharetle diplomasi mesleğini de icra ediyordu. Gazeteciler, kamuoyunu bilgilendirme vazifesinin yanında kamuoyunu oluşturma fonksiyonunu de doğal olarak yerine getirir. Kohen de kamuoyu diplomasisini içimizde en başarılı biçimde yerine getiren isimlerdendi. Onun muvaffakiyetinin sırrı; üslubunun net olması, yaklaşımının dürüst, objektif ve en değerlisi eleştirel olmasıydı. Eleştirel yaklaşımla yazılarını yazardı. Sami beyefendi yıllarca Türkiye’yi temsil eden diplomatik bir aktördür. Kendisi diplomatik misyonunu yerine getirdi” diye konuştu.
‘Öncü bir isimdi’
Hürriyet gazetesi muharriri Sedat Ergin ise, Kohen’le birlikte çalıştığı devirlerden kelam ederek, “Kendisinden çok şey öğrendiğimi söyleyebilirim. Dış siyaset, objektiflik açısından feyz almamız gereken bir ustaydı. Türkiye’de dış siyaset gazeteciliğinde, diplomasi alanında öncü bir isimdi. Birinci defa onun vaktinde Milliyet gazetesinde dış haberlere bir sayfa ayrıldı. Türkiye’de gazetecilikte mesleği üst çeken isimlerden biriydi. Bugün Abdi İpekçi gazeteciliğinden bahsediyorsak, Abdi beyin kurmay isimlerinden biri Sami Kohen’di. O takımın en kıymetli aktörlerinden biriydi. ‘Milliyet basında güven’ kelamını taşıyan en kıymetli isimlerden biriydi. Türk basın tarihinde Milliyet yıldız isimleri bir ortaya getirmiştir ve Sami Kohen’de o yıldızlardan biriydi” dedi. Kohen’in meslek hayatı boyunca hiç kolaycılığa kaçmadan, objektifliğini kaybetmeden gerçeklerin, olguların peşinden koşan bir isim olduğunu anlatan Ergin, “Onun itidalli bakışı çok değerliydi. Yalnızca bildiği mevzularda konuşurdu. Ahkam kesen gazetecilerden olmadı, doğruların gücüne inanırdı. Aklın ve mantığın çizgisinde giden kıymetleri olan bir gazeteciydi. İnsanlara hürmet, nezaket, alçakgönüllülük, inanç duygusu yayma aklımıza birinci gelen özellikleriydi” diye konuştu.
‘Uzun ve istikrarlı bir meslek hayatı’
Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi ve Milliyet gazetesi muharriri Prof. Dr. Hasan Ünal da yazılarından Kohen’i epey tanıdığını belirttiği konuşmasında şunları söyledi:
“Makalelerindeki itidalli, ağırbaşlılık ve beyefendilik kişiliğinde de görünürdü. Üstad Kohen’i takip eden birisi olarak yazılarını iki kategoride değerlendirirdim. Birinci kümede daha yakından bildiğim takip ettiğim ve dış politikayı direkt ilgilendiren hususlara dair olanlar. İkinci kümede ise yakından takip etmediğim fakat köşesinde ve bilgilendiğim yazılarla birlikte ilgimi çekmeye başlayan hususlarla ilgili olanlardı. Akademik uzmanlığın makus taraflarından birisi muhakkak alanlara dair epey okuma yaparken, öteki alanları gereğince takip etmemek. Bilhassa mesleğin erken yılarında bu durum çok fazla bariz bir sorun üzere biz akademisyenler o sorunun o yıllarda farkına da pek varmayız. İşte Sami Kohen üstat köşesini takip eden benim üzere akademisyenler bu eksiliğini büyük ölçüde tamamladı. Uzun bir ömür ve istikrarlı bir meslek hayatı ile üstat Kohen, dünyanın ve ülkemizin içinde geçtiği kıymetli olayları, örneğin Küba Füzeler Krizi, üzere nükleer savaş ihtimalini önemli ciddi yaşandığı badireleri üstelik Milliyet Gazetesi Dış Haberler Müdürü ve müellifi olarak yaşamış biri. İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Türkiye’nin artan bir oranda Batı İttifakı’na yönelmesini ve sonraki yıllarda bilhassa NATO üyesi olarak izlediğimiz siyasetlerin ve 1964 yılında yaptığımız dış siyaset gözden geçirme sürecinin teğe bir şahidi ve takipçisidir. Bütün bu taraflarıyla Sami Kohen daima hatırlanacaktır, hatırlanmalıdır da. Bazen bir meslek büyüğü, bazen de o uzun yıllarda Türk düşünsel hayatına katkılarda bulunmuş bir şahsiyet.”