Netflix’in yeni dizisi Şahmeran bir müddet evvel izleyiciyle buluştu ve toplumsal medyada çok konuşuluyor. O denli ki dizide geçen Şahsu, Maran üzere isimlerin manaları da Google’da çok arananlar ortasına girmiş durumda. İşte diziyle birlikte merak edilen Şahmeran kıssası:
Şahmeran ya da Şah-ı Meran, Mezopotamya bölgesinde ortaya çıkmış ve yıllar uzunluğu kelamlı olarak aktarılmış bir efsanedir. Çok defa fotoğrafıyla karşılaştığımız Şahmeran, Fars kökenli bir efsane olsa da, bölgedeki tüm toplumların ortak mirası sayılmaktadır.
Şahmeran’ın vücudunun üst kısmı çok hoş bir bayandır ve beşere benzeyen bu üst kısım, Maran (Meran) olarak isimlendirilir. Vücudunun alt kısmı ise, yılan ya da ejderha biçiminde tasvir edilir. Fakat, Farsça kökenli olan Şah-ı Meran isminde; Mar, yılan manasına gelmektedir ve -an, çoğaltma ekidir. Bu yüzden, Şah-ı Meran, Yılanların Şahı olarak çevrilir.
İnanışa nazaran, yeryüzündeki tüm yılanların atası ve hükümdarıdır. Yerin yedi kat altında yaşamaktadır. Efsanelerin pek birçoklarında Şahmeran, nefesiyle ve bakışıyla insanları öldürebilmektedir. Ayrıyeten kimi efsanelerde, öldüğünde, ruhunun kızına geçtiğinden kelam edilir.
Türk Halk İnancında Şahmeran
Şahmeran ya da Şahmaran, Türk-Altay mitolojisine nazaran, Erbüke/Erböke ve İşbüke isimli varlıkların önderidir. Yılan Cet yahut Yılan Ana olarak da isimlendirilir. Erbüke ismi, insan manasına gelen er ve ejderha manasına gelen büke/bükü/buka sözlerinden türetilmiştir. Bu varlıkların dişisi ise, İşbüke olarak isimlendirilir. Şahmeran’ın Tarsus’ta, Ceyhan Yılankalesi’nde ve Mardin’de yaşadığına dair inanışlar vardır.
Dişi mi Erkek mi?
Pek çok efsanede dişi olarak yer alsa da, efsanelerin kimilerinde erkek olarak ismi geçmektedir. Erkek olarak yer aldığı efsanelerde, padişahın kızına aşık olur ve onun peşinden öldürüleceği hamama masraf. Dişi olduğu efsanelerde ise, Şahmeran’ın hükümdarlığına kabul edilen genç bir erkek bulunur. Bu erkek Lokman Doktor, Tahmasp, Belkıya, Cemşab ya da Camsab’dır.
Efsanelerin tamamında, bilge bir canlıdır. Birebir vakitte her hastalığı güzelleştirebilir, her sıkıntıya devadır. Efsanelerde, Şahmeran ya da Şahmeran’ı tanıyan kişi, hamamda yakalanır ve efsaneler, Şahmeran’ın vefatıyla biter. Bu mevtin maksadı ise, padişahın ya da padişahın kızının düzgünleştirilmesidir. Tüm efsanelerde, öldürüleceğini bilir ve bunun zımnî tutulmasını ister. Zira yılanların insanlardan intikam almasını istemez. Lakin söylenceye nazaran, kıyamet gününde yılanlar Şahmeran’ın öldürüldüğünü öğrenecek ve Tarsus’a saldıracaklardır.
Şahmeran’ın vefatından sonra bedeni 3 modüle bölünür. Bu modüllerden biri (genellikle kuyruk) öldürür, zehirdir. Biri (gövde), tedavidir, düzgünleştirir. Biri (kafası) ise, Şahmeran’ın bilgeliğini içen şahsa aktarır.
Şahmeran Efsanesinin Bir Örneği
Şahmeran, kendini uygunluğa adamış bir canlıdır. Yılanların önderidir ve onlarla birlikte yeraltında yaşamaktadır. Cemşab ise, kendisine kötülük yapmak isteyen arkadaşları tarafından bir kuyuya atılır ve orada vefata terk edilir. Kuyudan çıkma umudu olmayan Cemşab günlerce kuyunun duvarlarını izler. Bir gün, kuyudaki bir deliği fark eder.
Belki de bu delik genç adamın kuyudan çıkmasını sağlayacaktır. Deliği genişleten Cemşab, yılanlarla ve yılanların başkanı Şahmeran’la karşılaşır. Şahmeran, bilgedir. Periyodun insanlarının bilmediği pek çok bilgiye hakimdir.Birlikte geçirdikleri müddette Cemşab’ı seven ve ona bildiği her şeyi anlatan yılanların hükümdarı, her geçen gün Cemşab’a daha çok bağlanır.
Ancak Cemşab Şahmeran’ı yeraltında kalmaya yetecek kadar sevmemektedir. Genç adam, Şahmeran’ın varlığından kimseye kelam etmeyeceği kelamını vererek yeraltından çıkar ve ülkesine döner.Dönemin sultanı hastalandığında, vezir, sultanın güzelleşmesi için Şahmeran’ın etinin gerektiğini söyleyerek ülkede Şahmeran’ı tanıyan olup olmadığını keşfetmek için halkı bir hamamda toplar. Zira, Şahmeran’ı tanıtan ya da Şahmeran’ın yakınında bulunan kişinin bedeni, Şahmeran’ın pullarıyla parlayacaktır.Bu vakte kadar kelamını tutan Cemşab, bir müddet hamama gitmeyi reddetse de bir gün vezir onu hamamda yakalar ve Şahmeran’ın yerini öğrenir. Sihirli kelamları söyleyerek Şahmeran’ı yerinden çıkarır.
Şahmeran, bahtını bilmektedir. Vezire karşı koymaz, lakin bir isteği vardır: Cemşab’ı son kere görmek.Vezir Şahmeran’ın son isteğini gerçekleştirir ve Cemşab’la Şahmeran’ı bir ortaya getirir. Şahmeran Cemşab’a, öldükten sonra etinin kaynatılmasını ve kaynayan suyun üçe bölünmesini söyler. Birinci suyu vezir, ikinci suyu sultan ve üçüncü suyu Cemşab içmelidir.Ölümünden sonra, birinci suyu içen vezir, ölür. İkinci suyu içen sultan, güzelleşir. Üçüncü suyu içen Cemşab ise, Şahmeran’ın tüm bilgisine sahip olur.
Pek çok versiyonu bulunan ve Medusa efsanesiyle de eşleştirilen Şahmeran efsanesi, yeterliliğin düzgünlükle berbatlığın kötülükle karşılık bulacağını anlatır. Bunun yanı sıra soylu, büyük bir sevginin vefata bedel olduğunu da tabir eder.