Avrupa Birliği (AB) Komitesinin 2022 Genişleme Paketi kapsamında yer alan “Türkiye Raporu” kamuoyuyla paylaşıldı.
AB Komitesinin Türkiye, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Bosna Hersek ve Kosova’ya ait son değerlendirmelerin yer aldığı 2022 Genişleme Paketi, AB Kurulunun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi tarafından duyuruldu.
Türkiye ile ilgili demokrasi, temel haklar, yargı üzere hususlarda evvelki yıllarda açıklanan raporlarda yer verilen tenkitler, bu yıl da tekrarlandı.
Dış siyaset, göç, iktisat, güç üzere başlıklarda da Türkiye hakkında olumlu sözlere yer verildi.
TÜRKİYE’YE DEMOKRASI VE YARGI DERSİ VERİLMEYE KALKILDI
Raporda, “demokratik kurumların işleyişinde önemli eksiklikler olduğu, gerilemenin ve başkanlık sisteminde yapısal eksikliklerin devam ettiği, parlamentonun hükümeti sorumlu tutmak için gerekli araçlardan mahrum kalmaya devam ettiği, yürütme, yasama ve yargı ortasında sağlam ve faal bir kuvvetler ayrılığı sağlanmadığı, yürütme organının demokratik hesap verebilirliğinin seçimlerle sonlu kalmaya devam ettiği” argüman edildi.
“GÜNEYDOĞU’DAKI DURUM BİLHASSA KAYGI VERİCİ”
Yargı alanında, terörle kontaklı cürümlerle ilgili Meclisteki muhalefet partilerinin üyelerini sistematik olarak amaç almaya devam ettiği, yasal çerçevenin seçimler ve siyasi partiler için problemli olmaya devam ettiği, iktidarın muhalefet partilerinin belediye liderlerine baskı yaptığının savunulduğu raporda, “Güneydoğu’daki durumun bilhassa tasa verici olduğu” öne sürüldü.
SELAHATTİN DEMIRTAŞ VE OSMAN KAVALA KARARLARINA TEPKİ
İnsan hakları ve temel özgürlüklerin bozulmasının sürdüğünün savunulduğu raporda, fevkalâde hal sırasında alınan tedbirlerin birçoklarının yürürlükte kalmaya devam ettiği, yasal çerçevenin Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarıyla uyumlu hale getirilmesi gerektiği argüman edildi.
Raporda, “Türkiye’nin bilhassa Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala davalarında olmak üzere muhakkak AİHM kararlarını uygulamayı daima olarak reddetmesi, yargının milletlerarası ve Avrupa standartlarına bağlılığı ve Türkiye’nin hukukun üstünlüğünü ve temel haklara saygıyı teşvik etme taahhüdü konusunda önemli bir telaş kaynağıdır.” denildi.
2021’de kabul edilen insan hakları hareket planının uygulanmaya devam edildiği lakin genel insan hakları durumunda güzelleşmeye yol açmadığının ileri sürüldüğü raporda, tabir özgürlüğü konusunda son yıllarda görülen önemli gerilemenin devam ettiği, devlet kurumlarının uyguladığı kısıtlayıcı önlemler ile isimli ve idari yollarla artan baskının, tabir özgürlüğünün kullanımını baltalamaya devam ettiği savunuldu.
Raporda, “LGBTIQ kişilere” yönelik cinsiyete dayalı şiddet, ayrımcılık ve nefret telaffuzunun önemli bir telaş konusu olduğu argüman edildi.
ABD’DEN TÜRKİYE’NİN TERÖRLE GAYRETİNE TEPKİ
Raporda, Irak ve Suriye’deki güvenlik ve askeri operasyonların sürdürüldüğü, terör örgütü PKK tarafından tekrarlanan terör hareketleriyle hudut bölgelerinde güvenlik durumunun belirsizliğini koruduğu söz edildi.
AB’nin, PKK’nın hücumlarını açık bir formda kınadığı vurgulanarak, “Hükümetin terörle uğraş konusunda legal bir hakkı ve sorumluluğu vardır lakin bunu hukukun üstünlüğüne, insan haklarına ve temel özgürlüklere uygun olarak yapması temeldir. Terörle gayret önlemleri orantılı olmalıdır. Sürdürülebilir bir tahlile ulaşmak için inandırıcı bir siyasi barış sürecinin yine başlaması konusunda rastgele bir gelişme olmadı.” görüşü paylaşıldı.
– SİVİL TOPLUM, KAMU YÖNETIMI
Raporda, sivil toplum örgütlerinin artan baskıyla karşı karşıya kaldıkları, ordu, polis ve istihbarat servislerinin hesap verebilirliğinin çok sonlu kaldığı sav edilerek, Türkiye’nin kamu idaresi ıslahatı alanında orta derecede hazırlıklı olduğu, yönetimin hesap verme sorumluluğunun yetersiz kaldığı, insan kaynakları idaresinin güzelleştirilmesi gerektiği ileri sürüldü.
– YOLSUZLUKLA VE ORGANİZE KABAHATLE MÜCADELE
AB Komitesinin raporunda, Türkiye’nin yolsuzlukla çaba konusunda hazırlıkların erken bir basamağında kaldığı, yolsuzluk davalarının kovuşturulması ve karara bağlanmasında yasal çerçevenin yanı sıra kamu kurumlarının hesap verebilirliği ve şeffaflığının güzelleştirilmesi gerektiği savunuldu.
Raporda, Türkiye’nin organize hatayla uğraşta aşikâr bir seviyede hazırlıklı olduğu, Türk bilgi muhafaza mevzuatının şimdi AB müktesebatıyla uyumlu olmaması nedeniyle Europol ile önemli kabahat ve terörle çabadan sorumlu Türk makamları ortasında şahsî bilgilerin değişimine ait memleketler arası bir mutabakatın yapılması gerektiği kaydedildi.
– GÖÇ VE SIĞINMA POLİTİKASI
Göç ve sığınma siyaseti konusunda Türkiye’nin bir ölçü ilerleme kaydettiği, İran ile kara hududunun gözetlenmesi ve korunmasına yönelik kapasitenin daha da güçlendirilmesi konusunda kimi ilerlemeler kaydedildiği anımsatıldı.
AB ile göç mutabakatının işlerliğini sürdürmesine karşın 2021’de, 2020’ye kıyasla birden fazla güzergahta gelen sistemsiz göçmen sayısının arttığı fakat bu artışın kısmen 2020’de bölge ülkelerince Kovid-19 salgınını denetim etmek için alınan tedbirlerin kaldırılması nedeniyle olabileceği aktarıldı.
Raporda genel olarak Türkiye ile Yunanistan ortasındaki yasa dışı hudut geçişlerinin sayısının göç mutabakatı öncesine nazaran değerli ölçüde düşük kaldığı vurgulandı.
“Türkiye, dünyanın en büyük mülteci topluluklarından birine mesken sahipliği yapmak ve gereksinimlerini karşılamak için kıymetli uğraşlar göstermeye devam etti” denilen raporda, ülkede artan mülteci varlığını ele almak için tesirli entegrasyon tedbirlerine muhtaçlık olduğu savunuldu.
TÜRKİYE VİZE SERBESTISI İÇİN HİÇBİR KRİTERI KARŞILAMADI
Raporda, vize serbestisi için hiçbir kriterin karşılanmadığı, Türkiye’nin hala vize siyasetine ait mevzuatını AB müktesebatıyla uyumlu hale getirmesi gerektiği lisana getirildi.
– TÜRKİYE DIŞ SİYASETTE AB İLE ÇELİŞİYOR
Raporda, “Türkiye’nin tek taraflı dış siyaseti bilhassa Suriye ve Irak’taki askeri harekatı ve Rusya’ya karşı AB’nin kısıtlayıcı önlemlerine ahenk sağlamaması nedeniyle ortak dış ve güvenlik siyaseti (ODGP) kapsamındaki AB öncelikleriyle çelişmeye devam etti.” sözü kullanıldı.
TÜRKİYE’NİN LİBYA’YA ASKERİ TAKVİYESİ YANLIŞ
Türkiye’nin, karaya yabancı savaşçıların konuşlandırılması da dahil olmak üzere Libya’ya askeri dayanağı ve IRINI Operasyonu’na yönelik ısrarlı tenkitleri ve iş birliği eksikliğinin, AB’nin BM silah ambargosunun uygulanmasına olan faal katkısına ziyan verdiği argüman edilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Türkiye, Suriye krizinde kritik ehemmiyete sahip bir aktör olmaya devam ediyor ve AB ile istikrarlı ve müreffeh bir Suriye maksadını paylaşıyor. Bununla birlikte birlikleri, bölgede ve kuzey Suriye’nin öteki bölgelerinde kıymetli bir varlığını sürdürdü. Türkiye’nin kuzey Suriye’den kaynaklanan güvenlik telaşları, askeri harekatla değil, siyasi ve diplomatik yollarla ve milletlerarası insancıl hukuka tam hürmet çerçevesinde ele alınmalıdır.”
Raporda, Türkiye’nin, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşla ilgili, bunu bir savaş olarak tanıdığı ve kınadığı, Montrö Mukavelesi’ni yürürlüğe koyduğu, Türk şirketlerinin Ukrayna’ya askeri mühimmat sattığı, Ukrayna ile Rusya ortasındaki görüşmeleri kolaylaştırmayı, tansiyonu azaltma ve ateşkes sağlamayı, Ukrayna tahılının ihracatını kolaylaştırmak için diplomatik bir teşebbüste bulunduğu vurgulandı.
“TÜRKİYE RUSYA’YA YÖNELIK AB YAPTIRIMLARINA AHENK SAĞLAMIYOR”
“Ukrayna ve Rusya’nın 22 Temmuz’da İstanbul’da üzerinde mutabakata vardıkları, BM ve Türkiye’nin aracılık ettiği muahede, muahedenin uygulanmasını kolaylaştırmada da yer alan Türkiye’nin yapan rolü olmasaydı mümkün olmazdı.” denilen raporda, Türkiye’nin Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarına ahenk sağlamaktan kaçındığı savunuldu.
TÜRKİYE EGE’DEKİ TANSİYONU TIRMANDIRIYOR
Raporda, “Doğu Akdeniz’deki tansiyonu azaltmanın akabinde Aralık 2020’den bu yana AB-Türkiye ilgilerinde gözlemlenen uygunlaşan dinamik, Ege’deki tansiyonların Nisan 2022’de yine başlamasından evvel birkaç ay sürdü.” denildi.
“EKONOMİ ALANINDA RASTGELE BİR İLERLEME KAYDEDİLMEDİ”
Raporda, “Türkiye iktisadı epey ileri seviyededir lakin raporlama periyodunda rastgele bir ilerleme kaydedilmemiştir.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Para siyasetinin yürütülmesi, kurumsal ve düzenleyici ortam üzere kıymetli öğelerde gerileme olduğu tez edilen raporda, Türkiye’de piyasa iktisadının düzgün işleyişine ait önemli telaşların sürdüğü belirtildi.
TÜRKİYE’NİN BÜYÜMESİ
Raporda, Türkiye iktisadının Kovid-19 salgınının akabinde güçlü biçimde toparlandığına işaret edilerek, ülkenin 2021’de yüzde 11,4, 2022 yılı birinci yarısında Rusya-Ukrayna savaşına karşın de yüzde 7’den fazla büyüdüğü kaydedildi.
– ENFLASYON YÜZDE 80’I AŞTI
Türkiye’de gevşek para siyaseti ve güvenilirliğin düşük olması nedeniyle Türk lirasının zayıfladığı öne sürülen raporda, resmi enflasyonun yüzde 80’i aşarak son 20 yılın en yüksek düzeyine çıktığı hatırlatıldı.
Raporda, ithal eserlerin fiyatlarındaki artışın dış dengesizlikleri genişlettiğine işaret edilerek, bunun artan belirsizlik ve düşük rezerv düzeyinin olduğu bir ortamda kıymetli bir kırılganlık olduğu tez edildi.
– BÜTÇE PERFORMANSI İYİ
Bütçe uygulamasının planlanandan daha uygun performans gösterdiğine dikkat çekilen raporda, kamu borcunun arttığı belirtildi.
Raporda, kurumsal ve düzenleyici ortamın, bilhassa öngörülebilirlik, şeffaflık ve düzenlemelerin uygulanması açısından kırılgan olmaya devam ettiği savunuldu.
KAYIT DIŞI KESİM UYARISI
“Ticari uyuşmazlıkların tahlilinin güzelleştirilmesi için birtakım kıymetli adımlar atılmıştır” sözüne yer verilen raporda, kayıt dışı bölümün hala ekonomik faaliyetin kıymetli bir kısmını oluşturduğuna işaret edildi.
Raporda, fiyat belirleme düzeneklerine kamu müdahalesi yapıldığına dikkat çekilerek, kamu takviyelerinin uygulanmasında eksiklikler olduğu söz edildi.
– BANKACILIK BÖLÜMÜ İSTİKRARLI
Bankaların sermaye yeterliliğinin düzenleyici ihtiyaçlarının üzerinde olduğuna işaret edilen raporda, “Bankacılık kesimi büyük ölçüde istikrarlı kaldı.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Raporda, takipteki kredilerin azaldığı ve karlılığın arttığı, lakin dolarizasyon ve finansal risklerinin yükseldiği aktarıldı.
İşgücü piyasasının, salgının tesirinden kurtulduğu bildirilen raporda, cinsiyet ayrımı, yüksek genç işsizlik oranı ve bölgesel eşitsizliklerin devam ettiği kaydedildi.
– REKABETTE DÜZGÜN DÜZEYDE
Raporda, Türkiye’nin AB’deki rekabet baskısı ve piyasa güçleriyle başa çıkma kapasitesi konusunda uygun seviyede olduğuna dikkat çekildi.
– GÜÇTE İLERLEME
“Enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve yenilenebilir kaynaklardan üretilen gücün hissesinin artırılmasına ait ilerlemeler devam etmiştir” tabiri kullanılan raporda, lokal içerik ihtiyacı uygulamalarının genişletildiği belirtildi.
Raporda, Türkiye’nin AB ile Gümrük Birliği kapsamındaki taahhütlere uyumsuz olan kimi vergileri kaldırdığına işaret edilerek, yükümlülüklerden sapmanın ikili ticareti engellediği argüman edildi.
Türkiye’nin kamu ihaleleri alanında bir ölçüde hazırlıklı olduğuna işaret edilen raporda, bu hususta AB müktesebatına tam ahengin şimdi gerçekleşmediği vurgulandı.
– ŞİRKETLER HUKUKU İLERİ DÜZEYDE
“Türkiye mali denetim konusunda âlâ bir hazırlık seviyesine sahiptir” görüşü paylaşılan raporda, Türkiye’nin şirketler hukuku alanında epey ileri olduğunun altı çizildi.
Raporda, Türkiye’nin fikri mülkiyet hukuku alanında düzgün bir hazırlık seviyesine sahip olduğuna işaret edilerek, bu alanda yaptırımların güzelleştirilmesi gerektiği savunuldu.
Rekabet siyaseti alanında ülkenin belli bir hazırlık düzeyinde olduğu tabir edilen raporda, Türkiye’nin finansal hizmetler alanında da güzel bir düzeyde bulunduğu kaydedildi.