Türkiye’nin birinci nükleer güç santrali Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nde (NGS) çalışmalar son sürat devam ediyor.
Mersin’in Gülnar ilçesinde inşa edilen santral, her biri 1200 megavat kapasiteli 4 reaktörün tam kapasite devreye girmesiyle Türkiye’nin toplam elektrik muhtaçlığının yüzde 10’unu tek başına karşılayacak.
Akkuyu NGS’nin birinci reaktörü; milletlerarası standartlar referans alınarak, Nükleer Düzenleme Kurumu’nun kontrol ve onaylarıyla bu yıl içinde devreye girecek.
Santralde 60 yıl boyunca hizmet verilecek, bakım ve yenilemelerle bu mühlet 20 yıl daha uzatılabilecek. Tesis, Türkiye’ye toplamda 50 milyar dolarlık katkı sağlayacak.
Cumhuriyet tarihinin tek kalemde yapılan en büyük yatırımı olma özelliği taşıyan proje, yerli ve ulusal nükleer güç sanayisinin oluşması için de kıymetli birikim sağlıyor.
Türkiye ile Rusya ortasında 12 Mayıs 2010’da imzalanan hükümetler ortası mutabakat kapsamında Mersin’in Gülnar ilçesine bağlı Büyükeceli bölgesinde üretimi devam eden Akkuyu NGS’nin birinci ünitesinin temeli 3 Nisan 2018’de atıldı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in görüntü konferans metoduyla katıldığı merasimle birinci ünitenin inşasına ait tam kapsamlı inşaat çalışmaları resmen başladı.
Bundan 2 yıl sonra, 8 Nisan 2020’de ikinci ünitenin inşasına başlanmasıyla çalışmaların ivme kazandığı projede, üçüncü güç ünitesine birinci beton 10 Mart 2021’de merasimle dökülürken, dördüncü ve son ünitenin temeli ise 21 Temmuz 2022’de atıldı.
26 Aralık 2022’de santralin birinci ünitesinde açık reaktöre su verme sürecine başlandı.
Açıklamayı yapan Akkuyu Nükleer AŞ İnşaat Kısmı Müdürü Maksim Kucherenko, “Bu, sıcak ve soğuk deneme testlerinin yapılmasına imkan tanıyacak. 2023’te devreye alma çalışmalarına başlamış olacağız” kelamlarını kullanmıştı.
TRT Haber’e nazaran; birinci güç ünitesinde iç muhafaza kabuğunun kubbesi, 2 Ocak’ta tasarım pozisyonuna yerleştirildi ve müdafaa döngüsü tamamlandı.
İç müdafaa kabuğunun kubbesi 3,5 ay süren çalışmanın akabinde montaja uygun hale getirildi. Yarım küre halinde ve 215 ton yükündeki kubbeyi yaklaşık 62 metre yüksekliğe kaldırmak için özel olarak 75 ton tartısında bir travers tasarlandı ve üretildi.
Dış muhafaza kabuğu 9’luk sarsıntıya dayanabiliyor
Reaktör binasının sızdırmazlığı için kullanılan çelik kaplama ve özel betondan oluşan iç müdafaa kabuğu, reaktör binasının korunmasını sağlıyor.
Güç ünitelerinin reaktör binaları, çift muhafaza kabuğu ile donatılıyor. Betonarme dış müdafaa kabuğu, 9 büyüklüğüne kadar sarsıntılara, tsunami, kasırga ve bunların kombinasyonlarından oluşan çok dış etkenlere dayanacak halde tasarlandı.
Santralin yerleşim alanında farklı büyüklükteki dairelerin yanı sıra anaokulu, okul, dükkanlar, restoran, kafeler, tıp merkezi, eczane, spor tesisi, toplumsal ve kültürel kompleksler ile bir de otel bulunacak.
6 binden fazla insanı barındıracak yerleşim alanı, tüm sakinleri için ortak dinlenme alanıyla da donatılacak.
Sahada 4 bin kişi çalışacak
Akkuyu Nükleer AŞ Genel Müdür Birinci Yardımcısı ve NGS Yapı İşleri Yöneticisi Sergey Butckikh, ikinci ünitede büyük boyutlu ekipmanları tasarım pozisyonuna getireceklerini söyleyerek, “Ana sirkülasyon boru çizgisinin kaynak sürecine başlayacağız. Üçüncü ünitede ise kuru müdafaa ekipmanı heyetim için hazırlanıyor. Reaktör basınç kabını da bu yıl içinde alana teslim ederek tasarım pozisyonuna getirmeyi planlıyoruz” kelamlarını kullanmıştı.
Akkuyu NGS inşaatının bölgedeki istihdam imkanlarına katkıda bulunduğunun altını çizen Akkuyu Nükleer AŞ İdare Konseyi Lider Vekili Anton Dedusenko ise alanda 4 bin kişinin çalışacağını ve 40 bin bireye istihdam sağlanacağını anlatmıştı.
Toplam yükü 1140 ton olan 9 genişletilmiş kirişten oluşan birinci ünite türbin binası çatısında suram süreci, 10 Aralık 2022’de başlamıştı.
Her biri 110 ila 200 ton yükünde olan kirişler, şantiyede evvelce hazırlanan iki kızak üzerinde paralel olarak birleştirilerek monte edildi.
İnşaat takımı, yapının son kirişlerini monte etmeden evvel, hava giderici ve besleme suyu depolama tankı da dahil olmak üzere birkaç kesim ağır ve büyük türbin ekipmanının kurulumunu da gerçekleştirdi.
Bir sonraki evrede çatı kaplamasının montajı yapılacak.
Butckikh, türbin binasının çatı kirişlerinin montajının dikkatli bir hazırlık gerektiren karmaşık ve vakit alıcı bir süreç olduğu bilgisini verdi:
“Her bir kiriş, on milimetre hassasiyetle monte ediliyor. Akkuyu inşaat ve montaj grubu, sıkı programa ve güçlü hava şartlarına karşın bu vazifesi muvaffakiyetle tamamladı. Türbin binasının inşaatının bir sonraki evresinde türbin jeneratörünün ana bileşenlerinin montajı gerçekleştirilecek.”
İç yarıçapı 22 metre, yüksekliği 8 metre ve yükü 144 tondan fazla olan katmanın 3 ay süren heyetimi, dünyanın en güçlü Liebherr LR-13000 paletli vinçlerinden Liebherr LTM 1300 kamyon vinci ve iki hidrolik aygıt kullanılarak gerçekleştirildi.
Ayrıca katmanın konseyimi için, prefabrik yapıyı vincin hareketi sırasında deformasyona karşı koruyan özel bir travers geliştirildi. Sergey Butckikh, tamamlanan çalışmalara ait şunları kaydetti:
“Reaktör binasının değerli bir ögesi, farklı biçimlerde yapılardan oluşan iç müdafaa kabıdır. 4. katman silindirik yapıların sonuncusudur. Akabinde bu yaz kurulması planlanan kubbe kısmı montaj süreçlerine başlanacak. Uzun yıllara dayanan tecrübemiz bize vakit kazandırıyor ve mevcut kaynakların kullanımını en üst seviyeye çıkarıyor. Daha sonra üçüncü ve dördüncü katmanların kaynak süreçlerini yapmayı, taşıma ve işçi kilidi ögeleri da dahil olmak üzere gömülü kesimleri güçlendirmeyi ve monte etmeyi planlıyoruz.”
29 Mart’ta gerçekleştirilen AK Parti TBMM Küme Toplantısı’nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Akkuyu’daki nükleer güç santralimize 27 Nisan’da yakıt yükleyerek resmen nükleer tesis statüsü kazandıracağız” açıklamasında bulunmuştu.
Taze nükleer yakıtın tesliminden sonra yapılacak ön testlerin ve hazırlıkların akabinde birinci ünitenin devreye alınması planlanıyor. Öteki 3 ünitenin de birer yıl ortayla faaliyete geçmesi hedefleniyor.
Türkiye’ye getirilecek yakıt çubukları, Akkuyu NGS’nin faaliyete geçmesiyle 1,5 yıl boyunca elektrik üretiminde kullanılacak. Kullanım ömrünü tamamlayan nükleer yakıt çubukları evvel reaktör bölgesinde hazırlanan bir havuzda soğutma sürecine alınacak. Akabinde da hazırlanan özel yerde koruma edilecek.
Yakıt çubuklarıyla kullanım müddetince 124 bin 500 vagon kömürden elde edilen güce eş pahada ısıdan, karbondioksit salımı olmaksızın elektrik üretilecek.
Nükleer santraller, radyoaktif hususlar kullanılmasından ötürü öbür santrallerden farklı ve daha sıkı güvenlik tedbirlerini, teknolojileri içerisinde barındırır.
Nükleer reaktörün kalbinde, ana unsur olarak uranyum kullanılır. Uranyumun parçalanmasından sonra ortaya yüksek ölçülerde güç çıkmaktadır. Uranyum, bu formda fisyon (atomun iki yahut daha fazla çekirdeğe bölünmesi) yansımasına girer. Fisyon yansıması ile oluşan yüksek ölçüdeki güç, su buharını yüksek sıcaklıklara kadar ısıtır.
Oluşan buhar, elektrik jeneratörü türbinlerine iletilir. İletilen buhar da türbin şaftını çevirerek elektrik üretimini sağlar. Bu mekanik dönme hareketi sonucunda alternatörlerde elektrik elde edilir. Jeneratörde oluşan elektrik ise iletim sınırları denilen iletken teller ile kullanılacağı yere gönderilir.
Türbinden çıkan, ısı gücü yani sahip olduğu basınç ve sıcaklığı düşmüş olan buhar, tekrar kullanılmak üzere yoğuşturulup su haline dönüştürüldükten sonra, tekrar reaktörün kalbine gönderilir.
Yoğuşturucuda su buharının faz değişimini yapabilmek için etrafta bulunan deniz, göl üzere su kaynaklarını soğutucu olarak kullanır.