Türkiye’de birinci maymun çiçeği olayının tespit edilmesi üzerine uzmanlar, bu hastalığa karşı alınması gereken tedbirler ve semptomları taşıyanların yapması gerekenlere ait değerlendirmelerde bulundu.
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Davet Büke, iki alt tipi bulunan maymun çiçeği hastalığının Orta Afrika’dakinin daha ağır, Batı Afrika’dakinin ise daha hafif seyrettiğini söyledi.
Haziranın başından beri görülen olguların çoklukla Batı Afrika kökenli çeşide ilişkin olduğunu, bu nedenle mevt oranının da düşük seyrettiğini aktaran Büke, ağır tipindeyse vefat oranlarının yüzde 10’lara kadar çıkabildiğini tabir etti.
“KİŞİSEL EŞYALARLA TEMASLA BULAŞABİLİR”
Prof. Dr. Büke, virüsün birkaç bulaşma yolu olduğuna işaret ederek, bunları şöyle sıraladı:
“Bunlardan biri bu virüsü taşıyan kemirici, sincap, sıçan üzere hayvanlar. Hastalığı taşıyan hayvanların kanları, biyolojik beden sıvıları ya da derisinde bir lezyon varsa ona temasla bulaşma olabilir. Pekala, hastalardan öbür insanlara bulaşma nasıl olmakta? Bunlardan biri, teneffüs yolu. Yalnız bu, en son yaşadığımız Covid-19 pandemisi üzere kolay değil.
Korunmasız olarak maske bulunmaksızın, 2 metreye kadar ki uzaklıktan, 6-8 saat tıpkı ortamı paylaşırsanız bulaşma kelam konusu. Düşük bir mümkünlük. Asıl beşerden beşere bulaşmada değerli rol oynayan, derideki döküntülere temas. Bu, cinsel yoldan bulaşan bir enfeksiyon değil ama cinsel ilgi sırasında deri temasında da bulaşma olabiliyor.
Deride döküntüler ortaya çıktıktan sonra bunlara korunmasız halde elle ya da bedenin rastgele bir bölgesiyle temas edilmesi bulaşmada değerli rol oynayan faktörlerden biri. Afrika’da bu cins hayvanların etlerinin yenilmesi kelam konusu. Yeterli pişirilmeden yenildiği durumlarda sindirim yolu aracılığıyla da alınabileceği biliniyor.“
Çağrı Büke, 2003’lü yıllarda karşılaşılan hadiselerde literatüre bildirildiğine nazaran, bu virüsü taşıyan ve hastanede tedavi gören bir hastanın yatak çarşafı temizlenirken ya da eşyalarına temas edildikten sonra bulaş durumunun yaşandığını anlattı.
Büke, “Kişilerin kıyafetlerinin giyilmesi, şahsî eşyalarıyla temas durumlarında da bulaş kelam konusu olabilmektedir. Yalnızca hastaların derideki lezyonlarına değil dolaylı olarak kıyafetlerine ya da etraflarındaki birtakım ferdî eşyalarına da temas ederek bulaşma olabileceğini akıldan çıkartmamak lazım” ikazında bulundu.
ÇİÇEK AŞISI YÜZDE 85 ORANINDA KORUYUCU
Prof. Dr. Davet Büke, dünyada 1980’den itibaren çiçek aşılarının yapılmıyor olmasının bu hastalığın artmasının sebeplerinden biri olarak gösterildiğini belirterek, çiçek aşısının yüzde 85 oranında bu hastalığa karşı hami olduğunu söyledi.
Aşılamanın durdurulduğunu, 1980 sonrasında doğanlarda bu aşının olmadığını lisana getiren Büke, şöyle konuştu:
“Onun için 40 yaşlara kadar olanlar da risk altında diyebiliriz. Ayrıyeten çocuklar, gebeler, ileri yaş kümesi, bağışıklığı baskılanmış bireyler de risk altında. Çiçek aşısı yaptıranlarda da ebediyen ve çok yüksek koruyuculuk olur demek mümkün değil.
Yıllar içerisinde koruyuculuğun yavaş yavaş da olsa düşmeye başladığı ve onun için şu anda maymun çiçeği hastalığının görüldüğünden de bahsedilmekte. Münasebetiyle risk altındaki şahısların korunması çok değerli.
Bir hadise deyip geçmemek lazım. Yapmamız gereken en değerli şey bu cins hastalıkları olan bireyleri en erken formda tanımlayıp, süratlice ve en az 3 haftaya yakın mühletle izole etmemiz lazım ki diğerlerine bulaşmayı önleyebilelim. Tedavi ve aşıyla erken periyotta bu hastalıkları denetim altına alabilmek mümkün. Şu anda yapılması gereken şey, hastaların teşhisini koyar koymaz bu şahısları kesinlikle izolasyonda tutmak.”
“CİDDİYE ALMAMIZ GEREKİYOR”
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Lideri, İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz da viral bir hastalık olan ve çiçek virüsüne benzeyen maymun çiçeğinin ateşle birlikte gribal enfeksiyona yol açtığını, bedende döküntü ve kabarcıklarla ilerlediğini söyledi.
Geçmişte, Amerika ve İngiltere’de Afrika seyahatleri ya da oradan gelen hayvanlara temas nedeniyle az sayıda görülen maymun çiçeği hastalığına bu yıl seyahat hikayesi olmayanlarda da rastlanıldığına dikkati çekti.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından “çok yakından takip edilmesi” gereken bir hastalık olarak tanımlanan maymun çiçeğini tüm ülkelerin çok ciddiye aldıklarını belirten Yavuz, “Bizim de çok ciddiye almamız gerekiyor. Türkiye’deki birinci olay yurt dışına seyahatle mi bağlı yoksa Türkiye içi mi? Bu değerli. Türkiye içiyse bu yayılıyor olduğunu da gösterir. Zira dünyada, ‘Bu virüs aslında bir müddettir yayılıyordu, yeni fark edildi. Pandemi nedeniyle çok fark edilemedi.‘ üzere bir yaklaşım var. O daha makûs bir şey. Bu kadar çok ülkede apansızın görülmesi ve bu kadar yüksek sayılara çıkması biraz da onu düşündürüyor” değerlendirmesini yaptı.
“AŞILAMAYLA TOPLUMDA YAYILMASI ENGELLENEBİLİYOR”
Yavuz, hastalığın Covid-19 salgınından daha farklı olduğunu, bilhassa derideki döküntülere çok yakın temasla bulaştığını aktararak, bulaşmanın Covid-19’a nazaran daha sıkıntı olduğunu kaydetti.
Maymun çiçeğinin teneffüs sekresyonlarında da bulunabildiğini lisana getiren Yavuz, şu bilgileri verdi:
“Özellikle uzun müddet bir ortada geçirildiğinde risk var. Ancak temel bulaşma yolu yakın temas. Maymun çiçeğine karşı Covid-19’dan daha şanslı durumdayız. Bu hastalığın Covid’den bir farkı da yalnızca yakınındakileri saptayıp onları uygun halde aşılarsanız toplumda yayılmasını engelleyebiliyorsunuz.
Temas sonrası da aşılayabiliyorsunuz. Şu anda dünyada bir aşı var. Modifiye vaccinia virus Ankara (MVA) suşunu içeren atenüye virüs aşısı. Bir de klasik çiçek aşısı var. Türkiye’de şu an hangisi var onu bilmiyorum. Hastaların yakın temaslılarını aşılarsak birinci 3-4 günde -hatta 14 güne kadar aşılanıyor- o vakit toplumda yayılmasını engellemiş oluyoruz. Çok daha kolay denetim altına alınabilir bir virüs.“
Prof. Dr. Yavuz, küçükken yapılan çiçek aşısının, vakit geçtikçe aktifliği azalsa da bilhassa ağır hastalığa karşı yıllarca koruyuculuğunun devam ettiğinin söylendiğini aktardı.
Bu hastalık dünyada çoklukla erişkin genç kümesinde görüldüğü için çok mevt de olmadığını belirten Yavuz, “Afrika’daki salgında yüzde 5-10’luk mevt oranı var farklı suşlarda olmak üzere. O nedenle çok ciddiye alınması gereken bir patojen. Şu anda tahminen Afrika dışındaki bölgelerde risk kümelerine çok ulaşabilmiş değil fakat bu kadar yüksek sayılarla risk kümelerine da ulaşabilir” değerlendirmesini yaptı.
Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, hastalık belirtisi taşıdığını düşünenlere “Semptomu olanlar diğerleriyle yakın temastan kaçınmalı ve tabibe başvurmalı. Genital bölgede lezyon varsa kesinlikle tabibe başvurulmasını öneriyoruz ki diğerlerine yayılmasın. Bedende genel döküntü de yapabilir. O lezyonların hepsi bulaşıcıdır. O nedenle lezyonlar iyileşene kadar izole olunmalı” ikazında bulundu.