Fatma Keber
URFA – Urfa’da 15 Mart tarihinde tesirli olan sağanak yağış sonrası meydana gelen ve 17 kişinin ömrünü yitirdiği selin akabinde yaralar sarılmaya çalışılıyor.
Selin bu kadar yıkıcı olmasının sebeplerinin başında dere yataklarına kurulan yapılar geliyor. 2021 Vilayet Afet Risk Azaltma Planı (IRAP) raporunda da Cavşak, Karakoyun, Akpınar dereleri için taşkın uyarısı yapılması dikkat çekiyor.
Dere yataklarına kurulmuş mahallelerde yaşayanlar da belediye yetkililerin duruma göz yumduğunu tabir ediyor.
Urfa’da dere yatakları sağanak yağışla birlikte taştı. ‘381 MESKEN KAMULAŞTIRILDI’
Karaköprü, Eyyübiye ve Haliliye ilçelerindeki dere yataklarında pek çok konut bulunuyor. Eyyübiye ilçesinin Karakoyunlu Mahallesi’nde yer alan Karakoyun Deresi’nin üzerindeki alana 2012 yılında Piazza AVM yapıldı. Sel suları altında kalan alışveriş merkezinin karşısındaki alanda belediyenin kentsel dönüşüm projesi planlanıyor.
Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Lideri Zeynel Abidin Beyazgül 30 Ocak 2021 tarihinde bahisle ilgili yaptığı açıklamasında, “Bu kanalın iki tarafında kanala fazla yakın olan meskenler varsa kamulaştırılacak. Kanala kanalizasyon sularının akıtılmaması için gereken yapılacaktır” dedi. Bu açıklamadan akabinde Karakoyun Mahallesi’nde bulunan 381 mesken kamulaştırıldı ve boşaltılmaya başlandı.
ALT GEÇİT DE DERE YATAĞINA YAPILDI
Eyyübiye ilçesinin Mance Mahallesi’nde bulunan Mance Deresi de sağanak sonrası taştı. Karaköprü ilçesinde dere yataklarına yapılan binalar ruhsatlı iken Eyyübiye ilçesinin Dede Osman ve Mance mahallelerindeki dere yataklarının etrafındaki yapılar ise ruhsatsız.
GAP Vadisi de selden etkilenen bir öteki alan. Karaköprü, Haliliye ve Eyyübiye ilçelerinden gelen taşkın suları, GAP Vadisi’ne ulaştı.
Tartışmaların odağında yer alan ve en fazla can kaybının yaşandığı Abide Köprülü Kavşağı’nın açılışı 2022 yılının aralık ayında açılışı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapıldı. Büyük bir merasimle açılan ve Urfa’ya ‘hizmet’ olarak lanse edilen alt geçitte onlarca otomobil mahsur kaldı, pek çok kişi sel sularına kapıldı. Daha üç ay evvel açılan alt geçidin dere yatağına inşa edildiğinin ortaya çıkması pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi.
Ancak görülüyor ki yalnızca alt geçit değil, onlarca bina dere yataklarının etrafına inşa edilmiş.
SEL ENKAZI HÂLÂ KALDIRILMADI
Selin üzerinden neredeyse iki hafta geçmek üzere. Lakin selin vurduğu Mance, Sırrın üzere mahallelerde selin izlerini görmek mümkün. Pek çok bina çamur içinde. Sırrın Mahallesi’nde yaşayan Ahmet Yılan, selde neredeyse boğulacaklarını belirterek “Hepsi 10-15 dakika içinde gerçekleşti. Kıyamet kopuyor üzere oldu. Bu dereden su taşmaması için en az 2 metre perde beton dökülmesi lazım” dedi.
Yılan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Derenin içine iskan verip 12 kat imar vermişler. O imar nasıl bir imardır, nasıl bir mühendisliktir? Bu dere yatağındaki meskenlerin hiçbirinin tapusu yok. Belediye lideri, lider yardımcısı, bunları görmüyor mu? Burada derenin ağzına girmiş konutlar. Dere ile meskenlerin ortasında en az 10 metre olması lazım lakin 5 metre kalmış.”
Evlerin hazine yerine yapıldığını söyleyen Yılan, “Bunlar daima kabahattir. Kimin hatasıdır; buna göz yuman belediye liderinin suçudur” sözlerini kullandı.
‘18 YIL EVVEL TEKRAR SEL OLMUŞTU’
Mance Mahallesi’nde yaşayan İbrahim Yenice ise Mance’nin evvelden dere olduğunu şu sözlerle aktardı: “Burası Haleplibahçe yani Mance Deresi… Dereydi evvelce buralar, mesken yapıldı bu hale geldi.”
Mahallede esnaflık yapan Ali Usta ise derenin ne vakit imara açıldığına dair “Feridun Yazar’ın belediye başkanlığı devrinde buraya ruhsat müsaadeli verildi diye hatırlıyorum. 1981 yılında bize geldiler ve ‘Mance Mahallesi’nde konut yapmayın, sel kalkabilir ya da geniş sokaklar yapın’ dediler. Ancak bakın sokaklar artık kaç metre? Şayet sokak geniş olsaydı su kalkmazdı. 1 metre su kalktı burada. Yaklaşık 50 arabayı aldı götürdü” diye konuştu.
Mahallenin fakir olduğunu vurgulayan Usta, “Çoğu insanın eşyası sular altında kaldı. Millet perişan oldu. 18 yıl evvel tekrar bu türlü bir sel oldu. Olağan bu kadar büyük bir sel değildi. Biz burada yaşıyorduk. Bu kadar büyük bir felaket olmadı” dedi.
Mahallede esnaflık yapan Hüseyin Kurt da “Burası eski Mance Deresi… Dağda biriken sular hiç beklemediğimiz bir halde doldu taştı” halinde konuştu.
Urfa Kent Plancıları Odası Lideri Mehmet Selim Açar ‘HER GELEN BİR YANLIŞ YAPARAK GİTTİ’
Urfa Kent Plancıları Odası Lideri Mehmet Selim Açar, doğal afetleri felakete çeviren şeyin, insanın tabiata müdahalesi olduğunu belirtti. Açar, “Bu yalnızca bugünün sorunu değil. Sur dışına yapılan yapılanmayı göz önüne aldığımızda, son 40 yılda her gelenin bir yanlış yaparak gittiğini görüyoruz” dedi.
Merkezde bulunan ve taşkınların yaşandığı üç derenin etrafında yanlış yapılaşma olduğunu söz eden Açar, “İmara, yönetmeliklere karşıt yapılaşmalar var. Bunun sebebi kim? Aslında üzerinde durmamız gereken bu. Bunlar hakkında hata duyurusunda bulunmayı düşünüyoruz. Bu hususla ilgili bir çalışmamız var” diye konuştu.
Açar kelamlarına şöyle devam etti: “Karakoyun Deresi’nin etrafına baktığımızda; 1500 yıl evvelki su bendini kullanıyoruz lakin yetmemiş sağına soluna dere berbatın altına vatandaşın yapılaşmasını, imara uydurmuşuz. Olağanda biz imar yapıp vatandaşı o imara nazaran yapılaştıracakken, vatandaş gecekondu yapmış, yapılaşmış, biz de o gayri resmi yapılaşmayı imara uydurmuşuz.”
Büyükşehir Belediyesi’nin bir an evvel riskli yapı stokunu tespit etmesi gerektiğini kaydeden Açar “Dönüşmesi gereken, risk arz eden ne kadar konut varsa bunları tespit etmesi gerekiyor. Bu tespitlere istinaden de kentsel dönüşüm projeleri oluşturulmalı” dedi.
‘YAĞMUR SUYU AVANTAJA ÇEVRİLEBİLİR’
Dere yataklarına müdahale edilmemesi gerektiğini vurgulayan Açar şöyle devam etti: “Yağmur suyu hasadı, gri suların deşarjı, yağmur sularını toplayıp sulamada kullanabiliriz. Şu anda arıtılmış klorlu suyu sulamada kullanıyoruz. Yağmur suyu hasadını yapabilir, bunları sulamada kullanabilir ve böylelikle sel felaketlerinin önüne geçmiş oluruz. Öteki taraftan da su kaynaklarını korumuş oluruz. Dere yataklarını daha fazla ağaçlandırmamız gerekiyor. Dere kenarlarını betondan arındırmamız gerekiyor.”
‘DERE YATAĞINDAKİ KONUTLARI KAMULAŞTIRDIK VE BOŞALTTIK’
Konuyla ilgili Şanlıurfa Belediye Lideri Zeynel Abidin Beyazgül, şunları söyledi: “Burası dere yatağı… Biz vazifeye gelir gelmez dere yatağında bulunan meskenlerin kamulaştırma süreçlerini yaptık ve bu meskenleri boşalttık. Bu uygulamanın, sel felaketinde meyyit sayısının artmasını önlediğini görmüş olduk. Yeniden belediye lideri olduktan sonra bu bölgede, konut yapılmasına müsaade etmedik ve bu alanları park olarak değerlendirdik. Bu felaketin hiç yaşanmamış olması hepimizin isteğiydi lakin bundan sonra da devletimiz ve belediyemiz olarak elimizden geleni yapmaya devam edeceğiz.”
Karakoyunlu Mahallesi’nin de dönüştürüleceğini belirten Beyazgül, şöyle devam etti: “Karakoyunlu mahallemiz, Piazza Alışveriş Merkezi’nin üst kısmında yer alıyor. Burası bitişik nizam halinde yapılmış. Lakin çağdaş kente uygun bir yerde bulunuyor. Burayı da dönüştüreceğiz ve burada çağdaş bir merkez oluşturacağız. Proje alanında ağaçlandırma alanlarımız bol olacak. Yapıların alt kısmında dükkânlar olacak ve proje alanı içerisinde yeşilin bol olduğu parklar olacak. Bu projeyle bitişik nizamda vatandaşlarımızın nefes alamadıkları yeri çağdaş bir merkeze dönüştüreceğiz.”