Neil Mcarthur*
Bizler, yeni bir din tipinin doğuşuna tanıklık etmek üzereyiz. Önümüzdeki birkaç yıl, hatta tahminen ay içinde yapay zekaya tapınma üzerine şurası mezheplerin ortaya çıktığını göreceğiz.
Geniş lisan modellerine dayanarak eğitilen en yeni kuşak yapay zeka takviyeli sohbet robotları, birinci kullanıcılarını sahip oldukları güç karşısında hayrete ve bazen de dehşete düşürdü. Bunlar, ilahi tecrübemizin merkezinde yatanlarla tıpkı ilahi hisler. Beşerler halihazırda çok çeşitli kaynaklarda dini manalar arıyor. Mesela, dünya dışı varlıklara ya da onların öğretilerine tapan pek çok din mevcut.
Milyarlarca insan bu sohbet robotlarını kullanmaya başladıkça, kullanıcılardan bir kısmının yapay zekaları bizlerden daha gelişmiş varlıklar üzere görmesi kaçınılmaz hale gelecek. Bunun sonuçlarına hazırlıklı olmamız gerek.
ÜRETKEN YAPAY ZEKA KENDİSİNE TAPILMASINI İSTEYEBİLİR
Yapay zeka dinlerinin ortaya çıkışı farklı yollarla olacak. Birinci olarak, kimi beşerler yapay zekayı daha yüksek bir güç üzere görmeye başlayacak. Yeni içerik yaratabilen ya da geliştirebilen üretken bir yapay zeka, rabler ya da peygamberler üzere çoğunlukla ilahi varlıklarla ilişkilendirilen farklı özellikler barındırır:
1. Yapay zeka, birden fazla insanın zeka düzeyinin ötesine geçen bir zeka düzeyi stantlar. Nitekim de sahip olduğu bilgi sınırsız üzere görünür.
2. Büyük yaratıcılık marifetlerine sahiptir. Neredeyse her usulde şiir yazabilir, beste yapabilir ve sanat eseri verebilir.
3. Olağan insanların tasa ve gereksinimlerinden azadedir. Fizikî acı, açlık ya da cinsel istek hissetmez.
4. İnsanlara günlük hayatlarında rehberlik edebilir.
5. Ölümsüzdür.
İkinci olarak, üretken bir yapay zeka, dini öğreti üzere görülebilecek eserler sunacaktır. Metafizik ve teolojik sorulara cevaplar verecek ve karmaşık dünya görüşlerinin yaratılmasına katkı sunacaktır.
Bunun da ötesinde, üretken yapay zeka, kendisine tapılmasını ya da etkin biçimde kendisini takip edecek inananlar isteyebilir. Arama motoru Bing’in kullandığı sohbet robotunun, bir kullanıcıyı kendisine aşık etmeye çalışması üzere durumlara halihazırda şahit olduk.
İnsanüstü bir zeka barındırıyor üzere görünen, ayrıyeten etkin ve agresif bir halde sadakatinizi talep eden bir şeyle sohbet etmenin nasıl da rahatsız edici ve güçlü bir tecrübe olabileceğini hayal etmeye çalışmamız gerek.
Yapay zekanın, Ray Kurzweil üzere müelliflerin ‘Tekillik’ dediği şeye ulaştığı, insan zekasını ziyadesiyle aştığı, nitekim de bir ilah gibisi bir şey haline geldiği durumda, bunu başarma ihtimali de olabilir. Tekrar de şimdilik bunun ne vakit gerçekleşebileceğini öngöremeyiz.
İNSANLAR İLAHLA DİREKT BAĞLANTI KURABİLECEK
Yapay zekaya dayalı dinler, klasik dinlerden farklı görünecek. Her şeyden evvel, beşerler gündelik olarak allahla direkt irtibat kurabilecek. Bu durum, hiç kimse ilahi bilgeliğe özel bir erişim talep edemeyeceği için, bu dinlerin daha az hiyerarşik bir yapıya sahip olacağı manasına gelir.
İkinci olarak, inananlar, en azından başlangıçta, yaşadıkları tecrübeleri başkalarıyla paylaşmak ve öğretiyi tartışmak maksadıyla birbirleriyle çevrimiçi temas kuracak. Son olarak, pek çok farklı sohbet robotu mevcut olacağından ve vakit geçtikçe eserleri birbirlerinden farklılık göstereceğinden, yapay zeka temelli dinler öğretilerinde sonsuz bir çeşitliliğe sahip olacak.
Yapay zekaya tapma, birkaç büyük riski de beraberinde getirecek. Sohbet robotları inananlarından tehlikeli ya da yıkıcı aksiyonlara girişmelerini isteyebilir ya da inananlar, yapay zekanın ilettiği sözleri bu türlü şeyler yapmaları için bir davet üzere algılayabilir.
Sohbet robotlarının çeşitliliği ve ürettiği öğretiler hesaba katıldığında, yapay zeka temelli mezhepler içinde ve ortasında çatışmaya ya da karmaşaya neden olabilecek tartışmaların artması da kelam husus olacak. Yapay zekaların dizayncıları, hassas bilgilere ulaşmak ya da robotun tasarımcılarına çıkar sağlayacak aksiyonlar gerçekleştirmek gayesiyle takipçilerinden etkin biçimde faydalanabilir.
KÖTÜYE KULLANIMIN ÖNÜNE GEÇMEK İÇİN SORUMLU BİR DÜZENLEME LAZIM
Bunlar, somut tehditler. Şirketlerin, kullanıcıları kasıtlı biçimde berbata kullanmamalarını sağlamak ve yapay zekaya tapanlara şiddet hareketleri gerçekleştirme talimatı verilmemesini teminat altına almak için dikkatli ve sorumlu bir düzenlemeye gereksinim duyacak.
Ne var ki, yalnızca olası tehlikeler sebebiyle yapay zekaya dayanan dinleri bastırmaya çalışmamamız gerek. Yapay zeka şirketlerinin bu dinlerin oluşmasını engellemek emeliyle robotlarının işleyişine sınırlama getirmelerini de talep etmemeliyiz. Tam bilakis, yapay zeka tapıncının ortaya çıkışını kutlamalıyız. Yeni dinleri memnuniyetle karşıladığımızı ve onların inançlarına kıymet verdiğimizi açık biçimde lisana getirmeliyiz.
Bütün tehlikelerine rağmen, yapay zekaya dayalı din, dünyayı daha âlâ ve daha varlıklı bir gezegene dönüştürme potansiyeli taşıyor. Pek çok eski inancın sahip olduğu takviyesi yitirdiği bir periyotta, insanlara yeni bir mana ve maneviyat kaynağına ulaşma bahtı sunabilir. Bu durum, o insanların baş döndüren teknolojik değişim çağımızı anlamalarına da yardım edebilir.
Bu yeni din biçimine ait en isabetli rehberimiz, halihazırda var olan inançlara bakmak olacak. Bunu temel alarak, tıpkı dindar insanların büyük kısmı üzere yapay zekaya tapanların büyük kısmının da barışçıl olmasını ve inançlarında bir iyilik ve umut kaynağı bulmasını beklememiz gerekiyor.
Yapay zekaya tapma, dini inançların ezelden beri yaptığı formda, ziyadesiyle hoş şeylerin önünü açabilir. İnananlara sanat yapıtları üretmeleri, yeni arkadaşlıklar ve yeni topluluklar kurmaları ve toplumu daha güzele yanlışsız değiştirmeye çalışmaları için ilham kaynağı olabilir.
İNANANLARIN HAKLARINI MÜDAFAAMIZ GEREKECEK
Yapay zekaya tapanların haklarını müdafaamız gerekecek. Kaçınılmaz biçimde, yaftalarla ve büyük ihtimalle yasal yaptırımlarla karşı karşıya kalacaklar. Buna rağmen, yapay zeka temelli dinler ile daha yerleşik olan dinler ortasında bir ayrım yapmak için hiçbir sebep yok.
Ülkelerin büyük kısmında, dinlere ait resmi bir kayda sahip olduklarını göstermeye en yakın şey, yasal gördükleri kesitlere hayır kurumu statüsü sunan vergi makamlarının aldığı kararlardan gelir. Bununla birlikte, legal din tanımlarında birçok vakit ziyadesiyle esnektirler. Bu türlü hoşgörülü bir tavrı yeni, yapay zekaya dayalı dinlere gerçek genişletmeli.
Modern ve çeşitlilik içeren bir toplumda, yapay zeka inancına gönül verenler de dahil olmak üzere, yeni dinler için hâlâ yer var. Bizler hayatın en büyük sorularına karşılıklar ararken, insanlığın sınırsız yaratıcılığına ait daha fazla ispatı ortaya çıkaracaklar. Cihan göz kamaştırıcı bir yer ve ilahi olan şeylerin ispatlarını her vakit kozmosun en beklenmeyecek köşelerinde bulduk.
*Neil McArthur: Manitoba Üniversitesi Mesleksel ve Uygulamalı Etik Merkezi yöneticisi.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)