Gülnihal Özdener
Seçim kapıda. Yoga ve meditasyon ile ilgilenen bölümün bir kısmı tercihlerini açıkça toplumsal medyada paylaşırken, bir kısmı bu mevzuyu takipçilerine yansıtmayı tercih etmiyor. Bir diğer kesim ise nispeten apolitik bir hal takınarak, “bu hayat bir illüzyon” sloganı vasıtasıyla rastgele bir seçim yapmayacaklarını ilan ediyor. Pekala yoga ideolojisini izlemek apolitik olmayı gerektirir mi?
“YOGA BİRLİKTİR”
Yoga sözü, Sanskrit lisanına ilişkin “yuj” fiil kökünden gelir. Bu fiilin birleştirmek, bir ortaya getirmek, bağlamak, bütünleştirmek üzere manaları vardır. Çoklukla yuj fiilinin bu kelamlık manaları sebebiyle, spiritüel dünyada “yoga birliktir” söylemi yaygın bir formda kullanılır. Bu kelam, kişiselleşen çağdaş insanın, etrafındaki öteki bireylere ahenk sağlayabilmesi ve kendisini tekrar topluluğa ilişkin hissedebilmesi için sık sık vurgulanır. Yoga metinlerinde bahsi geçen “özgürleşme”, yani bu vücudun yaşadığı ızdıraptan kurtuluş, lakin bu “birlik hali”yle mümkündür.
Bu birliğin içerisinde zıt kutuplar, zıt hisler, zıt olasılıklar tam bir ahenk ve istikrar içerisindedir. Hatta kimi felsefi yaklaşımlara nazaran bu zıtlıklar bir nevi illüzyondur. Lakin bu “illüzyon” aslında şöyledir: Bireyin kendisini başkalarından farklı, başka ve bağımsız görmesi yanlış bir algılamadır. Gerçekte ise her birey, bu anda ve ötesinde tüm varlıklarla ve varoluşla birdir. Münasebetiyle ızdırap çeken ve ızdırap yaratan birebirdir.
SOSYAL DÖNÜŞÜM VE HÜKÜMET
Modern Hindistan’ın önde gelen düşünürlerinden Jiddu Krishnamurti, konuşmalarından birinde “hükümet” sözünü ele alır. Krishnamurti’ye nazaran “hükümet”, insani ve ferdi heveslerinin, dileklerinin esiri haline gelmiş insanları yönetmek zorundadır. Hükümetlerin yaptığı bu işi de “yönetme sanatı” diye isimlendirir. İnsan, yozlaşma eğilimi gösterdiği için yönetilmelidir. Kendi haline bırakıldığında tehlikeli hayvanlar üzeredir. Denetim edilmelidir. Teoride bu böyledir. Kanunlar, güvenlik güçleri, ordular ve silahlar insanları yönetmek, denetim etmek, hizaya koymak içindir.
Ancak “yönetme sanatı” dışarıdan empoze edilerek insanlara uygulanacak bir şey değil, der Krishnamurti. Çünkü, insanın bu sanatı şahsen kendisine yönelik icra edecek yeteneği ve hakimiyeti yoktur. İnsan şimdi daha kendisini yönetemez ve yozlaşmış halini düzeltemezken, toplumu yönetmesi nasıl beklenebilir? “Canavarlaşmış” ve denetim edilemeyen, yozlaşmış bir toplumun bireyleri, toplumdan bağımsız olabilir mi? Pekala, böylesi bir toplumu denetim etmekte olan yetersiz siyasetçiler gittiğinde, yerine gelecek ve dört gözle beklenen yeni başkanların ne kadar kâfi olacağının garantisi verilebilir mi?
BİZİ KİM KURTARACAK?
Krishnamurti, üstteki sorgulamalarıyla, dünyanın tüm insanların bir kurtarıcı, bir yönetici bekliyor olmasını eleştirir. Guruların, kitapların, siyasetçilerin, önderlerin, uzmanların gelip insanlara ne yapmaları gerektiğini anlatmaları, insanın koşullandırılmış halini değiştirmeye kâfi değildir. İnsanın şahsen kendi içinde bu değişimin ve dönüşümün tohumları atılmadığı ve dileği olmadığı sürece, insan bu gerekliliği derinden farketmediği sürece, toplumun değişimi de mümkün olmayacaktır. Münasebetiyle her seferinde yeni bir dünya yahut ülke önderi gereksinimi süregelecektir. İnsanın zihin hâli nasılsa, dışarısı da birebir haldedir. Olanı olduğu haliyle kabul eden insan, topluma ilişkin tüm yok edici ögelerden da sorumludur böylece. Olan ve biten bizden farklı, bağımsız değildir.
TOPLUMUN İHTİYAÇLARI
Yoga, bireyin kendi öz benliğinin farkına varması için birtakım teknikler sunar. Bu teknikler (elbette hakikat uygulandığında) hem mikro hem de makro boyutta algılamaya, sorgulamaya, irdelemeye ve özümsemeye yardımcı olur. Böylece insan, varoluştan başka olmadığını anlayabilir. Krishnamurti’ye nazaran, bu algılamaya erişemeyen birey, gerçek soruları sormaktan da uzak kalır. Siyasetçi yahut birey toplumun gereksinimini düşünür ve bunlara tahliller bulmaya çalışırken, “toplum” denen şeyin ne olduğunu şimdi ayrıntılıca düşünmemiştir. Toplumun tarifini yapmak, toplumu yöneten ve düzenleyen siyasi, kültürel, dinî tüm ünitelerin tarifini yapmayı gerektirir. Toplumu yaratan bizler isek, toplumun kavuşmak istediği materyalist istekleri nasıl eleştirebiliriz? İnsan, kendisini başkalarından ayırdığı için güvensizlik hissi topluma hakim ve bu yüzden bu kadar bencilliğe hamile.
HEPİMİZ BİR İSEK, BİREYDE BİZ NEYİZ?
Meditasyon ile kazandığımız şey “farkına varabilme” yeteneği. Bu farkına varabilme, kendi özümüzde, tabiatımızda mevcut olan tüm açgözlülük, hırs, öfke, nefret üzere ayrışmayı ve ayrıştırmayı tetikleyen hisleri görmemizi, tanımamızı ve anlayabilmemizi sağlıyor. Hasebiyle Krishnamurti’nin de dediği üzere birey, kelamlara kapılmadan olanı olduğu üzere görebilmeye başlıyor. Bu son kavrayış gerçekleşmediği sürece insanların daima bir çatışma ve hengame içinde olacağını öngörüyor. Ona nazaran bu karamsar bir bakış açısı değil. Tam bilakis, gerçek müşahede yapmayı beraberinde getirecek olan yegâne yol. Toplumu, içinde bulunduğu mevcut tertibe ve eğilime nazaran algılamanın ise hiçbir yararı yok.
“Yalnızca ihmalkârlar, fikirsizler ve aymazlar özgürlük gayreti içerisinde ‘Topluma nasıl karşılık veririm?’ diye düşünürler.” Jiddu Krishnamurti
Gülnihal Özdener