1971’de Orta Anadolu’nun bir köyünde, küçük bir kasabada doğmuş. Bu küçük kasabada “tabiatın bağrında” geçen bir çocukluktan bahsediyor müellif. Bir yerde de “Ah çocukluk…” diyor (Evet, ah çocukluğumuz!).
Yazmaya çok daha erken yaşlarda başlamışsa da birinci hikaye kitabı 2010 yılında çıkıyor; otuz dokuz yaşında. Sorgulamaya gerek yok, Tanpınar da kırk bir yaşındaydı birinci kıssa kitabını yayımladığında. Hasibe Çerko, on iki yılda (2010-2022) beş eser koyuyor ortaya. Bunlardan dördü hikaye (Us Lekesi, Diana’nın Kanlı Kavakları, Leyla ve son kitabı Gün Batımına Övgüler) biri anlatı (Kristal Kentler).
Doğa vurgusunu bilhassa yaptım. “Yazar tabiata aşık olmalı” diyor bir ankete verdiği karşılıkta Çerko. Tahminen de onun metinlerine yaklaşımda bir ön bilgi olarak en başta belirtilmeli tabiatın asıl “öykü kişisi” olduğu. Lakin çabucak ek de edilmeli; her şeyle bir arada var olmak isteyen bir şair yaşar o hikayeleri (Beni beklemiş kardeşlerim/ Beni, bu ağaçlar, ırmaklar, gökyüzü-İlhan Berk). Çerko’yu yakın gördüğüm şair/öykücü Cahit Zarifoğlu aslında. İns’te “hep yöresine bakan İns her yeri tıpkı ve bir bütün gör”ür. “Ve İns çok olan taşları bir taş, çok olan ağaçları bir ağaç, suları bir su olarak buluyordu. (…) Yeni gördüğü bir hayvana kaya modülüne ve öbür olan bir sese şaşırmıyordu. Zira ne olduğunu bilmediğinin öteki şekilleriydiler.” Çerko da “doğaya aşık olmalı” kelamını açarak şöyle tamamlıyor çümlesini: “Taş ve ağaçla birlikte bütün bir canlılık temelini ve insanın özünü içeren bütünlüğe.”
FELSEFE LİSANIYLA TEMAS EDER
Evrenin birinci halinden kelam eder Çerko; “ilk sabah”tan. Tanpınar’da yaratılışın birinci günüdür bunun karşılığı. Cahit Zarifoğlu’nda ise birinci insanın (İns) gözüyle etrafa bakış vardır. Çerko’da daima ve durumdan duruma geçen bir oluş hali görülür. Bunu bir yerde “içimdeki sonsuz dalganın halden hale bürünmüş sûretleri” diye söz eder müellif. Bir hikayesinde sırtını dayadığı ağaçla bütünleşir hikaye şahsı; kendini ağaç damarlarının ateşine, köklerinin sonsuz arayışına bırakır. (Zarifoğlu: “Ellerimin kökünü emiyor toprak”; “ağaçlar dimdik/ kollarında gergin su/ haber üzere bir şey bekliyorlar/ kökleri toprağı geziyor”)
Bütünlüğün müziğinden de kelam eder Hasibe Çerko. İdeoloji lisanıyla temâs halindeki bir müellif o. Metinlerinde ortaya koyduğu lisan, bu temâsın kazanımlarını da içeriyor. Ancak öz prestijiyle felsefî değil hikmet yüzlüdür onun yazısı. Mevlana’yı Pir Galip’i döne döne okuduğu periyotları olmuş. Lakin kitaptan gelenin değil kendinden tabiatın (hal) önceliği vardır onda. Okumalarına doğayı okumayı da itinayla ekler. Lisanını kurarken teslim olmaz. Adeta söz kelime, satır satır yeni bir bir inşa kelam hususudur. Düz anlatımla yazdıkları da var, lakin temsil edildiği, yüksek lirizm içeren metinlerinde taş taş bir yapı örer. Cümle yapısının ögeleriyle oynar, yine düzenler onları. Lisanı için küçük bir örnek vereceğim: Birlik (vahdet) yerine “birliklilik” sözünü türetmiştir. Mukayeseli gidiyor bu yazı. O vakit söyleyeyim. Bu tarafıyla Ebubekir Eroğlu’nun şiirindeki işçilikte kardeşini buluyor bu anlatım (ayrıca tabiat kendi bağlamlarıyla Eroğlu şiirinde de kıymetli bir yer tutar).
AYAZDA BİR KIR
Bir top kumaş üzere, neresinden bir kesim alsanız bütünün özüne ilişkin göndermeleri bulmanız mümkün Hasibe Çerko’nun hikayelerinde. Gün Batımına Övgüler’de “Ayazda Bir Kır” diye kısa bir metni var muharririn. Hem yüksek lirizmi, hem de muharririn tüm sözlüğünün bir özetini içinde tayışıyor. İşte o sözcükler: Gece, ayaz, çiçek, toprak, koku, vadi, müzik, kuşlar, uzam, bahçe, ateş, buz, gizlenmiş yurt, taş, mavi çiçekler, titreşim, kaya, su, yaralı, esrik, kar… (Bu hikayede yok fakat kristal, buğu, doruk… diye devam eder bu sözlük)
Bunların içinden bahçeyi (vadi, gizlenmiş yurt) ayırıyorum; biraz da oradan bakarak metinlerin yeni mana boyutlarına açılmaya çalışayım. Tabiatın bağrında geçen çocukluğu tekrar hatırlayalım. Tabiata ilişkin her şey bir vadi yahut bahçede imgeleşir vakitle. Bahçe kutsallaşır. Bir defa, bir defa daha dönülerek yazının dünyasında tekrar tekrar inşa edilir. Bir varoluş alanı haline gelir. “Zayıf şeylerden bahsetmiyelim” diyor bir hikayesinde müellif. Saflaşma, arınmışlık, yücelişler dünyasıdır burası. Uzak hatıra, özlenen cennettir. Bu içe ilişkin dünya, gerçek dünyadan çıkarak gidilen; vakitsiz, yersiz halsız oluşların dünyasıdır. Bir lisanın dil ötesinde. Orada, hikaye şahsımızın çok hassas gelişine katılmayan tek canlı yok üzeredir. Kır, çocukların dansını seyreder yeşil gözleriyle. Tutku ile hüznün kaotik bir ahenk içinde olduğu bir yerdir.
PEYAMİ SAFA VE AHMET HAŞİM
Hasibe Çerko’nun bir söyleşisinde anlatımlarındaki giriftlik ve coşkuyu kendisine yakın bulduğunu söylediği Peyami Safa ve Ahmet Haşim’le yapacağız karşılaştırmayı. Peyami Safa’nın Yalnızız romanındaki kahramanlarından biri Simeranya ismini koyduğu bir hayal ülkesi icat etmiştir kendine. Bence Peyami Safa’dan çok Ahmet Haşim’e yakındır müellifimiz. Haşim, birinci periyot şiirlerinden Şi’r-i Kamer’lerde çocukluğunun Bağdat’ını, annesiyle el ele ay ışığında yürüdükleri geceleri bir hasret bahçesi, saflık diyarı olarak resmeder. (Her şey dağılır ince dumanlar üzere bi-renk, /Yalnız bir ağaçtan duyulan bir küçük âhenk…) Ama Hasibe Çerko’nun bir imgeye dönüşen bahçesinin (vadi) Ahmet Haşim’deki karşılığı “O Belde”dir. Melali anlamayan jenerasyona aşina olmayan şair ruha kardeş biri var bu hikayelerde.
Özgün müellif ve şairler ortasında yapılan karşılaştırmalar yüzeysel bir etkilenme yahut taklit araştırması değildir. Ufuk genişliği sağlarlar bizlere, kavrayışımıza boyutlar kazandırır. Onların yapıtlarını birebir üstüste çakıştıramayız da esasen Hikayeleri üzerinde durduğumuz Hasibe Çerko kendi lisanını inşa etmiş, bir hayat kavrayışı bulunan bir müellifimiz. Yazdığı metinlerin çeşidini sorgulamayacağım. Onun metinleri ortalama hikaye tarifleriyle uyuşmaz. Genel olarak dinamizmi sağlayan olay ve insan bağları değildir. Zati kendisi de bunun peşinde değil. Lirik ve imgesel metinler bunlar. Yazımızda daha çok şair isimlerinin öne çıkması da bundandır.